SKKN Một số giải pháp nhằm trang bị kỹ năng sống và đảm bảo an toàn trên không gian mạng cho học sinh tại trường thpt

PHẦN ĐẶT VẤN  ĐỀ 

1. LÝ DO CHỌN  ĐỀ TÀI  

Nghị quyết số 29-NQ/TW “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” sau khi được Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) thông qua đã trở thành định hướng và động lực cho sự phát triển của Giáo dục Đào tạo Việt  am trong giai đoạn mới. Trong đó, một trong những nội dung quan trọng là chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Từ đây, việc tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, kỹ năng sống của học sinh (HS) trong nhà trường trung học phổ thông (THPT) trở thành một nhiệm vụ vô cùng quan trọng. 

Trước yêu cầu cấp bách về việc giáo dục kỹ năng sống, Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Thông tư 04/2014/TT-BGD ĐT ngày 28/02/2014 về việc “Quy định Quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống và hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khoá” và phong trào “Xây dựng trường học thân thiện – học sinh tích cực” với những kế hoạch nhất quán, những biện pháp cụ thể để rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh một cách chung nhất cho các bậc học. Đây chính là những định hướng quan trọng giúp nhà trường và bản thân mỗi GV có thể thực hiện có hiệu quả công tác giáo dục kỹ năng sống ở nhà trường phổ thông hiện nay. Tuy nhiên, việc giáo dục kỹ năng sống dù đã thực sự quan tâm như vậy nhưng trong thực tế giáo dục ở nhà trường vẫn còn những “khoảng trống” cần được chú trọng hơn, đặc biệt trong thời đại công nghệ 4.0 khi HS đứng trước những nguy cơ mất an toàn trên không gian mạng. 

Từ khi bắt đầu sử dụng mạng internet, HS đã trở thành một công dân số, tiếp cận với cả lợi ích và những rủi ro trên mạng như bất kỳ một công dân nào. Có thể nói, thời gian tiếp xúc với thế giới mạng, tiếp xúc với Internet của học sinh T PT hiện nay luôn chiếm thời lượng lớn. Các em thường xuyên có những nhu cầu tìm kiếm thông tin hỗ trợ cho việc học, tham gia các lớp học online, giải trí, giao lưu, kết bạn… trên không gian mạng. Từ thực tế đó, bên cạnh những tác động tích cực, những tác động và ảnh hưởng từ “thế giới ảo” đang ngày càng gia tăng và nguy hiểm.  ọc sinh THPT trong đó có thể là nạn nhân, người đón nhận, người tham gia thậm chí là người khởi xướng các hành vi có nguy cơ bị xâm hại trên internet. Vì vậy, để có sức đề kháng với những rủi ro tiềm ẩn, bản thân mỗi  S trong nhà trường T PT cần được trang bị những kỹ năng, kiến thức cần thiết để trở thành công dân của thế giới số. Việc trang bị cho  S T PT những kĩ năng số cơ bản chính là cách để tạo ra “vắc-xin số” kháng lại những nguy hiểm trên môi trường mạng. Do đó, vấn đề trang bị kỹ năng số và đảm bảo an toàn không gian mạng cho HS T PT đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.  

Xuất phát từ tinh thần đổi mới trong giáo dục, giá trị của việc rèn luyện kỹ năng sống và từ những thực trạng nói trên, chúng tôi chọn đề tài “Một số giải pháp nhằm trang bị kỹ năng số và đảm bảo an toàn trên không gian mạng cho học sinh tại Trường trung học phổ thông Thái Hòa”. 

1. MỤC TIÊU, NHI M VỤ VÀ   ƯƠ           IÊ  CỨU 

• Mục tiêu nghiên cứu 

Thiết kế, xây dựng, sử dụng một số biện pháp nhằm trang bị cho HS những kỹ năng số cơ bản và đảm bảo an toàn trên không gian mạng thông qua việc tổ chức các hoạt động giáo dục cụ thể trong nhà trường. Từ đó đảm bảo công tác an toàn của trường học, nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. 

• Nhiệm vụ nghiên cứu 

Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của kỹ năng số; đưa ra các giải pháp nhằm trang bị kỹ năng và đảm bảo an toàn trên không gian mạng đã áp dụng tại trường THPT Thái Hoà trong nhiều năm và đạt kết quả tốt. 

• hương pháp nghiên cứu 

Sử dụng phương pháp nghiên cứu: 

Phương pháp tham vấn chuyên gia 

Phương pháp nghiên cứu lí thuyết 

Phương pháp thống kê  

Phương pháp điều tra cơ bản 

Phương pháp phân tích tổng hợp 

Phương pháp thực nghiệm sư phạm … 

• ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI CỦ  ĐỀ TÀI 

Đối tượng học sinh mà chúng tôi thực hiện khảo nghiệm là học sinh trường THPT Thái Hòa, thị xã Thái Hòa, tỉnh Nghệ An trong nhiều năm học 2020 – 2021, 2021 – 2022, 2022-2023 

Trong phạm vi của đề tài này, với điều kiện chủ quan và khách quan, cho phép chúng tôi chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài là đề xuất Một số giải pháp nhằm trang bị kỹ năng số và đảm bảo an toàn trên không gian mạng cho học sinh tại trường THPT Thái Hòa 

• THỜI GIAN THỰC HI N 

• ĐÓ    Ó  CỦ  ĐỀ TÀI 

Một số giải pháp nhằm trang bị kỹ năng số và đảm bảo an toàn trên không gian mạng góp phần quan trọng và có ý nghĩa giáo dục không chỉ đảm bảo công tác an toàn trong nhà trường THPT góp phần tạo nên sự phát triển ổn định và chất lượng giáo dục của nhà trường nói chung. Thay vì ngăn cấm, áp đặt những nội quy khắt khe, đề tài hướng tới việc thông qua việc đa dạng hoá các hoạt động giáo dục để trang bị cho học sinh những kĩ năng số cần thiết, những vắc xin số nhằm đảm bảo an toàn trên không gian mạng cho học sinh. Vì vậy, có thể khẳng định rằng trong bối cảnh của xã hội công nghệ 4.0, khi mỗi học sinh THPT là một công dân số, những kỹ năng số là điều vô cùng cần thiết. Việc trang bị những kỹ năng số đó trong đề tài được thiết kế thông qua những tình huống cụ thể, quy trình rõ ràng, có thể áp dụng rộng rãi tại các cơ sở giáo dục và đem lại hiệu quả cao. 

• Tính mới của đề tài 

Đề tài đã thiết kế được một số giải pháp hữu hiệu và khả thi nhằm xây dựng, thiết kế, cách thức tổ chức các hoạt động giáo dục nhằm trang bị những kỹ năng số cơ bản, cần thiết cho học sinh T PT như kĩ năng bảo mật thông tin, kỹ năng nhận diện và ứng phó với tin giả, tin rác, kỹ năng giao tiếp,… để đảm bảo sự an toàn của mỗi em khi tham gia vào không gian mạng.  hư vậy, có thể khẳng định rằng, đề tài đã hướng đến giải quyết những vấn đề cấp bách mà thực tế đặt ra trong hoạt động giáo dục trong nhà trường THPT hiện nay. Từ đó góp phần hình thành và phát triển nhiều kỹ năng mềm cho học sinh, giúp các em có điều kiện để phát triển toàn diện nhân cách. Nói tóm lại, đề tài chúng tôi thực hiện có tính giáo dục và tính thực tiễn cao. 

• Tính khoa học 

Nhóm tác giả đã đặt ra và viện dẫn những tình huống có nội dung gần gũi, sát với nhịp sống thực tế sôi động của nhà trường đang diễn ra. Những giải pháp đưa ra trên cơ sở khoa học chặt chẽ. Thực hành các giải pháp trên sẽ góp phần phát huy tính chủ động, sáng tạo, đảm bảo an toàn cho người học ngay cả trên môi trường mạng. 

Là tài liệu bổ ích để các trường học, các cơ sở giáo dục và quý đồng nghiệp tham khảo trong quá trình làm công tác giáo dục. 

PHẦN NỘI DUNG 

1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦ  ĐỀ TÀI 
2. Cơ sở lí luận 

1.1. Kỹ năng số 

1.1.1. Khái niệm 

Theo định nghĩa từ Đại học Cornell (Hoa Kỳ) kỹ năng số là “khả năng tìm kiếm, đánh giá, sử dụng, chia sẻ và tạo nội dung bằng công nghệ thông tin và Internet” [4]. Vì vậy chúng ta có thể hiểu, kỹ năng số là bất kỳ kỹ năng nào liên quan các kiến thức, hiểu biết về kỹ thuật số. Bất cứ điều gì từ khả năng bạn tìm ra thông tin của bạn hoặc của ai đó trên internet cho đến việc mã hóa một trang web đều được coi là một kỹ năng số. 

1.1.2. Vai trò của kỹ năng số đối với học sinh trung học phổ thông hiện nay 

 iện nay, đời sống sinh hoạt và việc học tập của học sinh T PT đã có nhiều 

sự thay đổi từ việc lập các kế hoạch, email, làm bài thuyết trình, thực hiện dự án học tập, lớp học ảo, học nhóm online qua hệ thống hay nhu cầu giải trí, mua sắm… Tất cả đều được học sinh T PT hiện nay thực hiện bằng máy tính hay điện thoại qua không gian mạng. Đối với các em học sinh T PT việc sử dụng internet giờ đây đã trở nên thường xuyên và phổ biến từ việc học tại nhà, trên lớp hay bất kì đâu, từ việc check hay gửi thư từ qua email, sử dụng mạng xã hội, sử dụng các phần mềm, làm bài và nạp bài qua các ứng dụng, thi online, hoặc đơn giản là truy cập vào các trang giải trí để đọc báo, xem phim, nghe ca nhạc, mua sắm online, thanh toán qua mạng… Tất cả vấn đề trên được giải quyết nhanh hơn và hiệu quả hơn nhờ vào các kỹ năng số. Vì vậy, học sinh T PT cần được trang bị những kỹ năng số cơ bản và trang bị những hiểu biết để có thể đảm bảo an toàn cho mình khi tham gia vào không gian mạng.  

Khi các em tham gia vào không gian mạng có nghĩa là các em đã trở thành những công dân số.  hững kỹ năng số chính là “vắc xin” giúp các em ứng phó phù hợp những nguy cơ mất an toàn mà không gian mạng có thể đưa đến.  

1.2. Không gian mạng và những rủi ro trên không gian mạng 

1.2.1. Khái niệm về không gian mạng 

 iện nay, có nhiều quan niệm, cách tiếp cận khác nhau về không gian mạng hay còn gọi là không gian ảo. Đây là môi trường nhân tạo, con người không trực tiếp gặp nhau, nhưng lại có thể trao đổi thông tin, liên lạc với nhau qua một hệ thống mạng, được kết nối toàn cầu – mạng toàn cầu, trên cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin phụ thuộc lẫn nhau giữa các nước, các vùng, khu vực và toàn cầu. Khoản