SKKN Dạy học địa lí gắn với các làng nghề tại địa phương, góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT QuỳnhLưu 4

   PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

      1. Lý do chọn đề tài 

      Thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, đã có nhiều mô hình thực hiện nguyên lý “học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn, nhà trường gắn liền với gia đình xã hội”, trong đó xu thế của giáo dục hiện nay là dạy học gắn với thực tiễn cuộc sống. Chính vì vậy, trong thời gian qua, thực hiện chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo, cùng với việc thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nhằm tăng cường các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông. 

          Dạy học địa lí gắn với các làng nghề tại địa phương góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh, không chỉ là gắn với nhu cầu về lao động của địa phương mà còn phải coi thực tiễn đó như một môi trường diễn ra hoạt động giáo dục hướng nghiệp. Hiện nay, giáo viên cơ bản hướng nghiệp trong lớp học, không tổ chức cho học sinh  trải nghiệm và hoạt động thực tiễn cũng như gắn kết được với các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp, làng nghề  đóng trên địa bàn. Vì thế học sinh tốt nghiệp ra trường vẫn trong tình trạng thất nghiệp, không tự tạo được việc làm cho mình gây lãng phí cho gia đình và xã hội. Giáo dục hướng nghiệp giúp học sinh tìm được mục đích học tập và định hướng nghề nghiệp trong tương lai.  

    Một số làng nghề truyền thống của nước ta nói chung và của huyện Quỳnh Lưu- thị xã Hoàng Mai, Nghệ An nói riêng đã, đang và sẽ mang lại hiệu quả cao về kinh tế, xã hội. Nhưng hiện nay cũng có một số nghề đang dần mai một. Nhằm giáo dục cho học sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước, hiểu được giá trị của nghề truyền thống và thấy được vai trò, trách nhiệm của bản thân trong việc giữ gìn và phát triển nghề truyền thống của địa phương. Đây cũng là trọng trách của ngành giáo dục thông qua các môn học, trong đó có bộ môn địa lí, có thể kết hợp dạy học địa lí gắn với giáo dục làng nghề, qua đó nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh đóng vai trò quan trọng giúp cho học sinh định hướng nghề nghiệp cho phù hợp với bản thân và xu thế nhu cầu việc làm của xã hội là vấn đề cần thiết 

     Chọn nghề gì luôn là vấn đề trăn trở đối với học sinh THPT. Vì vậy dạy học gắn với thực tiễn có vai trò rất lớn giúp học sinh nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp, chọn nghề phù hợp với nguyện vọng, sở trường của bản thân, đồng thời đáp ứng nhu cầu của xã hội, góp phần vào việc phân luồng và sử dụng hợp lí lao động trong thời kì đổi mới. 

            Trường trung học phổ thông Quỳnh lưu 4 đóng ở vùng nông thôn, nghề nông là ngành kinh tế chính, nên phụ huynh luôn có mong muốn con em mình sau tốt nghiệp THPT sẽ tiếp tục học lên đại học hoặc học nghề để thoát khỏi nghề nông. Tuy nhiên,  quan điểm là phải chọn những nghề “làm thầy” chứ không làm thợ. Chính vì vậy, lựa chọn nghề của nhiều học sinh không phù hợp với năng lực, cũng như nhu cầu nhân lực tại địa phương, khoảng 50 – 60% số học sinh không thi đỗ vào các trường cao đẳng, đại học trở về địa phương tham gia lao động sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp với các kĩ năng giản đơn. Và thực tế, nhiều em gặp lúng túng trong mưu sinh, kiếm sống và khó hòa nhập do “học chẳng hay, cày chẳng biết”.  

      Với những lí do trên, để nâng cao hiệu quả dạy học đia lí gắn với làng nghề nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh, phát triển năng lực hướng nghiệp đáp ứng nhu cầu thực tiễn địa phương và phân luồng sau THPT một cách hiệu quả. Chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Dạy học địa lí gắn với các làng nghề tại địa phương, góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4” 

2. Tính mới của đề tài. 

Đây là đề tài hoàn toàn mới, chưa có đồng nghiệp nào đề cập đến. Đề tài chứng minh được tính cần thiết và khả thi của việc “Dạy học địa lí gắn với các làng nghề tại địa phương, góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4”  

Tích hợp được những nét cơ bản về làng nghề truyền thống ở huyện Quỳnh lưu- thị xã Hoàng Mai, giúp học sinh có những hiểu biết về giá trị, thực trạng và biện pháp để phát triển nghề truyền thống ở địa phương. Từ đó góp phần gìn giữ và phát huy nghề truyền thống. Đồng thời có thêm lựa chọn để định hướng nghề nghiệp trong tương lai. 

      Góp phần thực hiện được yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học, đa dạng hóa các hình thức thiết kế, tổ chức dạy học nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn địa lí trong giai đoạn hiện nay theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.     Nâng cao hiệu quả trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh, phát triển năng lực hướng nghiệp đáp ứng nhu cầu thực tiễn địa phương.  

    Hình thành và phát triển cho học sinh phẩm chất và năng lực cốt lõi mà chương trình giáo dục phổ thông hướng tới như tự học, giao tiếp, hợp tác, vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tiễn. 

     3. Mục đích nghiên cứu 

     Nghiên cứu được phương pháp dạy học gắn với thực tiễn, gắn liền với sản xuất kinh doanh, phát triển các làng nghề tại địa phương, qua đó nhằm mục đích nâng cao hiệu quả dạy học gắn với thực tiễn địa phương góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 

     Giúp học sinh Trường THPT Quỳnh Lưu 4 hiểu được các kiến thức địa lí liên quan đến định hướng, lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. 

4. Đối tượng nghiên cứu 

    Các phương pháp, hình thức dạy học  địa lí gắn với các làng nghề truyền thống tại địa phương nhằm góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn địa lí ở trường THPT, qua đó góp góp phần giáo dục, định hướng nghề nghiệp cho học sinh.   

     Học sinh  lớp 10, lớp 12 trường THPT Quỳnh Lưu 4 

 5. Phạm vi nghiên cứu 

     Nghiên cứu phương pháp, hình thức  dạy học địa lí gắn với các làng nghề truyền thống tại huyện Quỳnh Lưu – thị xã Hoàng Mai, góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4. 

    Phạm vi không gian nghiên cứu: Tại Trường THPT Quỳnh Lưu 4. 

    Thời gian nghiên cứu: Năm học 2021 – 2022; Năm học 2022 – 2023. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

      Phương pháp thu thập tài liệu: Thu thập những tài liệu nghiên cứu có liên quan đến làng nghề và vấn đề định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT. 

      Phương pháp khảo sát: Khảo sát lấy ý kiến từ giáo viên, học sinh về đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học gắn với các làng nghề truyền thống, khảo sát mong muốn của HS về nhu cầu, định hướng nghề nghiệp trong tương lai. 

       Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành dạy học gắn với trải nghiệm thực tế tại làng nghề truyền thống tại địa phương, góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4. 

                                           PHẦN II. NỘI DUNG 

         1. Cơ sở lí luận 

          Dạy học địa lí gắn với làng nghề góp phần đắc lực vào việc giữ gìn các giá trị văn hoá của dân tộc Việt Nam trong quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá và góp phần hướng nghiệp cho học sinh THPT. Tuy nhiên, hiện nay hệ thống tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho học sinh chưa thực sự hiệu quả nên ý thức học tập các  bộ môn chưa cao. Hầu hết học sinh khi gần tốt nghiệpTHPT nhưng vẫn chưa xác định  được sở thích, thế mạnh, hạn chế của bản thân để  có lựa chọn nghề nghiệp phù hợp trong tương lai. Vì vậy việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh trong quá trình dạy học là rất quan trọng. Giáo viên phải biết nắm bắt tâm lí và đặc điểm lứa tuổi học sinh, vận dụng linh hoạt các nội dung, phương pháp và hình thức phù hợp để truyền tải cho HS những kiến thức gắn liền với thực tiễn cuộc sống, trong đó có gắn với thực tiễn sản xuất của các làng nghề tại địa phương nhằm định hướng học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân. 

      1.1. Một số khái niệm  

      1.1.1. Khái niệm làng nghề truyền thống 

      Làng nghề là một đơn vị hành chính cổ xưa mà cũng có nghĩa là một nơi quần cư đông người, sinh hoạt có tổ chức, có kỷ cương tập quán riêng theo nghĩa rộng. Làng nghề không những là một làng sống chuyên nghề mà cũng có hàm ý là những người cùng nghề sống hợp quần thể để phát triển công ăn việc làm. Cơ sở vững chắc của các làng nghề là vừa làm ăn tập thể, vừa phát triển kinh tế, vừa giữ gìn bản sắc dân tộc và các cá biệt của địa phương. 

      Truyền thống là những tập tục, thói quen và những kinh nghiệm xã hội được hình thành từ lâu đời trong nếp sống và nếp nghĩ của con người, được truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác. 

        Từ những phân tích trên ta có thể hiểu rõ ràng “Làng nghề truyền thống” là: Một địa phương, một khu vực lãnh thổ mà tại đó đa số người dân kiếm sống bằng một ngành nghề đặc trưng được truyền từ đời này sang đời khác mang bản sắc văn hóa, dân tộc được nhiều người thừa nhận. 

     Sản phẩm từ những làng nghề truyền thống sẽ là những mặt hàng được đưa vào thị trường tiêu thụ trong nước và nước ngoài. Trong những năm gần đây, sản phẩm làng nghề truyền thống Việt Nam đang từng bước thâm nhập vào thị trường quốc tế và được đông đảo khách hàng quốc tế đón nhận, việc này một mặt giúp tăng thu nhập cho người dân địa phương, và qua đó cải thiện an sinh xã hội tăng cường kinh tế; mặt khác giúp quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới, đồng thời thu hút sự tò mò của khách hàng quốc tế để kích cầu du lịch mở rộng quan hệ hợp tác và hội nhập quốc tế. 

1.1.2. Khái niệm về giáo dục hướng nghiệp. 

       *  Hướng nghiệp  

   Là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa và phát triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của bản thân, đồng thời đáp ứng nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp ở cấp độ địa phương và quốc gia. Trong hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT, hoạt động tư vấn nghề có liên quan tới hiệu trưởng, ban hướng nghiệp, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, thư viện, y tế,…