SKKN Nâng cao hiệu quả giảng dạy Giáo dục địa lí địa phương của chươngtrình GDPT 2018 bằng phương pháp dạy học Dự án

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 

1. Lý do chọn đề tài 

 Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là một trong những nhiệm vụ quan trọng của cải cách giáo dục nói chung cũng như cải cách cấp trung học phổ thông nói riêng. Mục tiêu, nội dung, chương trình dạy học mới đòi hỏi việc cải tiến PPDH và sử dụng những PPDH mới. Điều 28.2 Luật Giáo dục đã ghi: “ Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.  

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã cụ thể hoá mục tiêu giáo dục phổ thông, giúp học sinh làm chủ kiến thức, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa  đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới. Vậy nên, trong Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo về ban hành Chương trình giáo dục phổ thông đã nêu rõ: “Nội dung giáo dục của địa phương là những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về văn hóa, lịch sử, địa lí, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp…..Nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết những vấn đề của quê hương… 

Theo Chương trình GDPT 2018, giáo dục địa phương là nội dung bắt buộc. Việc đưa nội dung giáo dục địa phương vào chương trình GDPT được kỳ vọng góp phần giữ gìn bản sắc, giáo dục giá trị tốt đẹp của quê hương, đất nước cho thế hệ trẻ. Tuy nhiên, nhiều địa phương đang gặp khó khăn khi triển khai chương trình này, bởi có địa phương chưa biên soạn xong tài liệu môn học, có địa phương thì chưa thể in tài liệu bởi vướng ở khâu thẩm định, ở một số trường trong học kỳ 1 không thực hiện được chương trình giáo dục địa phương, và nhiều trường không đưa vào kế hoạch dạy học… thật sự giáo viên rất lúng túng trong việc thực hiện giáo dục địa phương, mang tính  không đồng bộ… chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến chất lượng chung của chương trình giáo dục phổ thông mới.  

 Thế nhưng, chương trình giáo dục phổ thông 2018 “gộp” nhiều phân môn là: Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Âm nhạc, Giáo dục công dân … thành nội dung giáo dục địa phương. Vì vậy, mỗi môn học sẽ có cách nhìn nhận và nội dung khác nhau khi giảng dạy giáo dục địa phương.  

 Xuất phát từ những lí do đó, bản thân là giáo viên giảng dạy môn Địa lí là một phần nội dung quan trọng trong giáo dục địa phương nên cũng muốn đóng góp ý tưởng giảng dạy theo phương pháp mới nhưng lại mang lại hiệu quả cao và tính thực tiễn mới phù hợp giáo dục phổ thông mới 2018, là chú trọng vào năng lực, hứng thú, sở thích của học sinh để mang lại niềm vui trong học tập, nên tôi chọn vấn đề “ Nâng cao hiệu quả giảng dạy Giáo dục địa lí địa phương của chương trình GDPT 2018 bằng phương pháp dạy học Dự án” nhằm thiết kế một số giáo án sử dụng phương pháp để giới thiệu với đồng nghiệp và đồng thời cũng là tư liệu dạy học cho chương trình mới hiện nay. 

2. Mục đích nghiên cứu 

Sử dụng phương pháp dạy học dự án giảng dạy địa lí địa phương cho học sinh lớp 10 để góp phần nâng cao chất lượng dạy học địa lí, đồng thời nâng cao kĩ năng nhận thức, rèn luyện tính tự giác, trách nhiệm và lòng yêu quê hương đất nước cho thế hệ trẻ hiện nay. 

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 

3.1. Khách thể nghiên cứu 

• Nghiên cứu về phương pháp dạy học dự án, góp phần đổi mới phương pháp dạy học trong trường phổ thông 
• Nghiên cứu về nội dung giảng dạy Giáo dục địa phương chương trình 

GDPT 2018 để có hướng mới trong giảng dạy địa phương nói chung và qua bộ môn Địa lí nói riêng. 

3.2. Đối tượng nghiên cứu 

• Tìm hiểu cơ sở lí luận, sử dụng phương pháp dạy học dự án vào giảng dạy 

Giáo dục địa phương của chương trình GDPT 2018 với học sinh khối 10 năm học 2022 – 2023. 

• Tiến hành điều tra thực trạng sử dụng phương pháp dự án và kiểm nghiệm để kiểm chứng hiệu quả của việc sử dụng phương pháp này trong giảng dạy địa lí địa phương chương trình GDPT 2018 tại trường phổ thông hiện nay. 

4. Giả thuyết khoa học 

Đối với chủ đề “Sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên ở tỉnh Nghệ An”,  dạy học theo phương pháp dự án sẽ tạo cơ hội cho học sinh thực hiện nghiên cứu. 

Học sinh được khám phá các ý tưởng theo sở thích và khả năng, phát triển tư duy sáng tạo và niềm đam mê trong học tập, nghiên cứu, đồng thời sự hợp tác với các bạn trong nhóm, tạo cơ hội để phát triển khả năng trình bày, giao tiếp. Như vậy phương pháp dự án sẽ có hiệu quả cao hơn về chất lượng dạy học so với áp dụng các phương pháp truyền thống, truyền thụ áp đặt một chiều. 

 Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp có cơ sở khoa học, có thì khả thi thì có thể trở thành phương pháp dạy học phổ biến và sử dụng hiệu quả trong trường phổ thông với chương trình dạy học mới hiện nay. 

5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 

5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu 

• Nghiên cứu lí luận các vấn đề liên quan đến đề tài 
• Khảo sát và đánh giá thực trạng của phương pháp dạy học dự án trong trường THPT Lê Viết Thuật 
• Từ đó đề xuất các giải pháp để phương pháp được vận dụng hiệu quả và rộng rãi trong các chủ đề khác của chương trình Giáo dục địa phương. 

5.2. Phạm vi nghiên cứu 

• Về nội dung: Đề tài nghiên cứu chỉ sử dụng phương pháp dạy học dự án vào chủ đề Sử dụng và Bảo vệ tài nguyên thiên nhiên ở Nghệ An 
• Về thời gian: Nghiên cứu tập trung vào đối tượng học sinh lớp 10, trong năm học 2022 – 2023 ở các trường THPT Lê Viết Thuật. 

6. Phương pháp nghiên cứu 

• Phương pháp nghiên cứu lí luận 
• Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 
• Phương pháp khảo sát điều tra 
• Phương pháp thực nghiệm sư phạm  

7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài 

 Không nên thay thế hay loại bỏ hoàn toàn các ví dụ về các sự vật và hiện tượng địa lí có trong SGK bằng các kiến thức ĐLĐP vì đây là những ví dụ rất điển hình, đặc trưng và nổi tiếng trên thế giới, trong nước. Ở đây GV có thể bổ sung sự cụ thể để làm sáng tỏ lí thuyết thì đây là cơ hội tốt để GV và HS sử dụng tốt những kiến thức ĐLĐP vào bài học, nhưng cần phải lựa chọn ưu tiên cho những sự vật, hiện tượng gần gũi, thân quyen nhất với HS . 

Kiến thức ĐLĐP vận dụng vào bài học phải có tính hệ thống, tránh sự trùng lặp; phải thích hợp với trình độ HS, không gây quá tải đối với nhân thức của các em trong việc lĩnh hội nội dung chính của bài học. Những kiến thức đưa vào bài học phải sắp xếp đúng chỗ, hợp lí, làm cho kiến thức môn học thêm phong phú, sát với thực tiễn và lô gíc của bài học không bị phá vỡ, HS thì hứng thú học tập vì luôn được cung cấp những kiến thức mới. 

Cùng một đơn vị kiến thức có thể lấy nhiều ví dụ để làm phong phú cũng như rõ thêm kiến thức, song không vì thế chúng ta lấy quá nhiều vì điều đó sẽ làm loãng kiến thức mà nên chọn những ví dụ điển hình, có tác dụng minh họa, giải thích rõ nhất cho kiến thức bài học. 

 Các kiến thức ĐLĐP vận dụng vào bài học làm ví dụ minh họa hay liên hệ bổ sung cho kiến thức bài học phải phản ánh đúng thực tế của địa phương, cập nhật được tình hình mới nhất, giáo dục được tấm lòng yêu quê hương, đất nước trong mỗi HS, làm sao để HS thấy được trách nhiệm công dân của minh trong sự nghiệp xây dựng quê hương, đất nước giàu đẹp. 

Kiến thức về ĐLĐP là những kiến thức rất gần gũi với các em, các em đã được thấy, tiếp xúc hàng ngày…; hay những kiến thức này cũng khá phong phú ở nhiều trang mạng, sách, báo… của tỉnh Nghệ An HS dễ dàng có thể cập nhật. Việc đưa kiến thức ĐLĐP vào các bài học thì thời lượng dành cho nó không được nhiều, điều này đòi hỏi GV phải có nghệ thuật để  dựa vào kiến thức bài học làm sao trong một thời gian ngắn khơi gợi được vấn đề của ĐLĐP phải kích thích được trí tò mò, mong muốn tìm hiểu thêm vấn đề ĐLĐP đó khi đã kết thúc tiết học. Với phương thức này GV vừa đỡ mất thời gian ở trên lớp mà kiến thức ĐLĐP vẫn đến được đầy đủ thông qua việc phát huy được tính tích cực, chủ động của HS trong việc tiếp nhận kiến thức.