SKKN Một số kinh nghiệm xây dựng kế hoạch và phương pháp giảng dạy phòng chống đuối nước cho học sinh THPT

Phần I 

  ĐẶT VẤN ĐỀ  

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI, TÍNH CẤP THIẾT 

Giáo dục Thể chất (tiếng Anh là Physical education) là một loại hình giáo dục mà nội dung chuyên biệt là dạy học vận động (động tác) và phát triển có chủ định các tố chất vận động của con người. 

Vai trò của giáo dục thể chất: Giúp học sinh phát triển toàn diện các phẩm chất và năng lực; kết hợp phát triển năng lực chung như: năng lực tự chủ và tự học; năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, song song với phát triển các năng lực đặc thù như: năng lực chăm sóc sức khỏe, năng lực vận động cơ bản, năng lực hoạt động thể dục thể thao; kết hợp phát triển năng lực với phát triển phẩm chất. Thông qua bài tập thể chất đa dạng như: các bài tập đội hình đội ngũ, tư thế và kỹ năng vận động cơ bản, các bài tập thể dục, các trò chơi vận động, các môn thể thao và kỹ năng phòng tránh chấn thương trong hoạt động thể dục thể thao. 

Tắm nước có tác dụng tốt cho hệ thống mạch máu, tăng cường tuần hoàn, đẩy mạnh quá trình trao đổi chất, giúp cơ thể nhanh chóng thích nghi khi nhiệt độ môi trường thay đổi.  

Môn bơi có tác dụng nâng cao sức khỏe, thể lực, phát triển thể chất, tầm vóc và hạn chế đuối nước. Học sinh biết bơi được coi như có thêm phao cứu sinh và đôi mái chèo để thoát hiểm khi bị nước đe dọa, tự cứu mình và có thể hỗ trợ cứu người khác khi gặp sự cố dưới nước. Là một trong nhưng môn thể thao tự chọn trong trường THPT và trong môn bơi có nhiều nội dung thi đấu HKPĐ.Nội dung kỹ năng bơi và phòng chống tai nạn đuối nước có mối quan hệ hữa cơ và là vấn đề được ngành, xã hội, phụ huynh và học sinh quan tâm.Ngạn ngữ cổ có câu: “Tam sơn, tứ hải, nhất phần điền” ý muốn nói đất nước Việt Nam có đến ba phần là núi rừng, bốn phần là biển đảo, chỉ có một phần là đồng ruộng để cày cấy. Như vậy, xung quanh chúng ta đa phần là nước và có thể rất dễ dẫn đến rủi ro đuối nước. 

Đuối nước là hiện tượng khí quản của người lớn hay trẻ nhỏ bị một chất lỏng (thường là nước) xâm nhập vào dẫn tới ngạt thở, “bất kỳ một khu vực nước mở nào cũng có thể là mối nguy với trẻ nhỏ chỉ cần nước có thể xâm nhập vào khí quản làm ngạt thở dẫn tới đuối nước, tử vong”. Khu vực nước mở hiện diện ở mọi nơi, trong nhà, ngoài ngõ, chúng có thể đơn giản chỉ là xô chứa nước bỏ giữa nhà, chum vại đựng nước không đậy nắp, vũng nước đầu hè sau cơn mưa… hoặc có thể là sông, ngòi, hồ, ao, biển. Hậu quả của ngạt thở lâu có thể dẫn đến tử vong (chết đuối) hoặc không tử vong, nhưng gây tổn hại nghiêm trọng cho hệ thần kinh (theoWHO). 

Trong thập kỉ vừa qua, đuối nước cướp đi sinh mạng của hơn 2,5 triệu người trên toàn cầu. Theo ước tính, mỗi năm có khoảng 236.000 người tử vong do đuối nước. Lứa tuổi từ dưới 24 chiếm tỷ lệ đuối nước cao nhất, trong độ tuổi này đuối nước là nguyên nhân thuộc nhóm đầu các trường hợp tử vong do tai nạn thương tích, thếnên đuối nước đã trở thành vấn đề nóng mà cả xã quan tâm. Để nhấn mạnh hậu quả nghiêm trọng và sâu sắc của đuối nước đối với gia đình, cộng đồng và xã hội, từ đó kêu gọi sự phối hợp đa ngành cho các giải pháp cứu sống sinh mạng. Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc đã thông qua Nghị quyết về vấn đề đuối nước toàn cầu vào tháng 04 năm 2021 và lựa chọn ngày 25 tháng 07 hàng năm là Ngày thế giới Phòng, chống đuối nước. Chủ đề của năm nay là “Bất kỳ ai cũng có nguy cơ bị đuối nước, nhưng hoàn toàn có thể phòng chống” 

  Việt Nam là một trong những quốc gia có tỉ lệ trẻ em tử vong do đuối nước cao, hơn các nước trong khu vực Đông Nam Á và cao gấp 10 lần các nước phát triển, với trên 2.000 trẻ em tử vong do đuối nước mỗi năm. 

Nhằm tăng cường hiệu quả công tác phòng, chống tai nạn đuối nước, đảm bảo an toàn cho học sinh. Trước vấn đề báo động đó chính phủ, bộ LĐTBXH, Bộ giáo dục và Đào tạo, các địa phương hàng năm đã tập huấn, cung cấp tài liệu, ban hành nhiều văn bản, gần nhất là Công văn số 1977/BGDDT-GDTC ngày 14 tháng 5 năm 2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạovề việc Tăng cường, phòng chống đuối nước trẻ em, học sinh hè 2021; Công văn số 1738/SGD&ĐT-GDTrH ngày 30 tháng 8 năm 2021 của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An về việc hướng dẫnthực hiện nhiệm vụ Giáo dục thể chất và hoạt động thể thao trường học năm học 2021 – 2022 cũng nhấn mạnh về vấn đề phòng, chống đuối nước; … 

Dù được cả xã hội quan tâm, các cơ quan quản lý nhà nước đã ban hành nhiều văn bản, tuy nhiên lại không có hướng dẫn cụ thể về việc thực hiện nên các trường học đang lúng túng trong việc triển khai hoặc chưa thực hiện hóa bằng việc xây dựng kế hoạch để cho hoạt động có hiệu quả mà chủ yếu thực hiện mang tính chấtđối phó, hiệu quả chưa cao. Tuy nhiên về nội dung này trong những năm qua tại các đơn vị trường THPT Quỳnh Lưu 1 – huyện Quỳnh Lưu, trường THPT Hoàng Mai – thị xã Hoàng Mai, trường THPT 1-5– huyện Nghĩa Đàn đã triển khai và thực hiện tốt công tác phòng chống đuối nước. 

Với những lí do nói trên nên chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài SKKN để chia sẻ:Một số kinh nghiệm xây dựng kế hoạch và phương pháp giảng dạy phòng chống đuối nước cho học sinh THPT. 

1. TÍNH MỚI, ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI  
2. Tính mới của đề tài:

Mặc dù các văn bản được ban hành hàng năm, tuy nhiên qua khảo sát nhiều đơn vị đang triển khai còn lúng túng, chưa có hiệu quả; chưa xây dựng được chương trình và phương án, kế hoạch giáo dục cụ thể, đặc biệt là hướng dẫn, dạy cho học sinh trải nghiệm, thực hành, trực tiếp trên bể bơi hoặc sông, hồ. 

2. Đóng góp mới của đề tài về nghiên cứu của môn học, của hoạt động giáo dục quản lý 

Những đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận, nhận thức và triển khai thực hiện đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tại các đơn vị trường THPT Quỳnh Lưu 1, huyện Quỳnh Lưu; trường THPT Hoàng Mai, thị xã Hoàng Mai; trường THPT 1/5, huyện Nghĩa Đàn đã nghiên cứu và xây dựng chương trình được phân bổ về thời điểm và lồng ghép nội dung, đặc biệt trọng tâm của nội dung cứu đuối được thiết kết dạy trực tiếp và lồng ghép, đan xen với môn thể dục, nhưng dạy theo dạng chủ đề để học sinh tìm tòi, trải nghiệm và khám phá kiến thức. 

3. Kinh nghiệm dạy học và quản lý 

Nội dung của SKKN là sự kết hợp giữa kinh nghiệm dạy học và quản lý giáo dục. Trong một số năm học vừa qua cả 3 đơn vị đã triển khai thực hiện nội dung này cách có hệ thống và hiệu quả. Xuất phát từ điều kiện khách quan – thuận lợi là cả 3 thành viên đều đã có hơn 20 năm công tác và cũng đã và đang là nhóm trưởng chuyên môn môn thể dục của 3 đơn vị đang công tác và cả ba đồng chí đều đã được bồi dưỡng qua lớp quản lý giáo dục, trong đó có 2 đồng chí đã là quản lý ở đơn vị nên việc xây dựng chương trình, tham mưu với ban chuyên môn và triển khai thực hiện tích cực, và có chiều sâu. 

Phần II 

NỘI DUNG 

I. CƠ SỞ KHOA HỌC 

1. Khái niệm về đuối nước; quan điểm xây dựng chương trình môn học 

1.1. Đuối nước: 

1.1.1. Khái niệm chung 

Đuối nước là hiện tượng khí quản của người lớn hay trẻ nhỏ bị một chất lỏng (thường là nước) xâm nhập vào dẫn tới ngạt thở, “bất kỳ một khu vực nước mở nào cũng có thể là mối nguy với trẻ nhỏ chỉ cần nước có thể xâm nhập vào khí quản làm ngạt thở dẫn tới đuối nước, tử vong”. Khu vực nước mở hiện diện ở mọi nơi, trong nhà, ngoài ngõ, chúng có thể đơn giản chỉ là xô chứa nước bỏ giữa nhà, chum vại đựng nước không đậy nắp, vũng nước đầu hè sau cơn mưa… hoặc có thể là sông, ngòi, hồ, ao, biển. Hậu quả của ngạt thở lâu có thể dẫn đến tử vong (chết đuối) hoặc không tử vong, nhưng gây tổn hại nghiêm trọng cho hệ thần kinh (theoWHO). 

Trong khái niệm này cần lưu ý: 

Đuối nước là một sự kiện, quá trình trải qua một tổn thương đường hô hấp do bị ngập, chìm trong nước. 

Đuối nước không chỉ là bị ngạt nước dẫn đến tử vong mà còn có thể dẫn đến hệ thần kinh bị tổn hại nghiêm trọng. 

Bị tai nạn (chuột rút, gặp vùng nước xoáy, nước cuốn trôi ra xa bờ, đắm đò, ngã xuống nước,…) nhưng tự thoát được hoặc được cứu mà không gây bất kỳ tổn hại nghiêm trọng về hệ thần kinh thì không gọi là bị đuốinước.