Nâng cao hiệu quả tiết sinh hoạt lớp chủ nhiệm trong giáo dục đạo đức và nhân cách cho học sinh tiểu học

Tiết sinh hoạt lớp là một hoạt động quan trọng nhưng thường bị xem nhẹ trong quá trình giáo dục học sinh tiểu học. Trong khi đó, đây lại là khoảng thời gian quý giá để giáo viên chủ nhiệm không chỉ điều chỉnh hành vi mà còn giáo dục đạo đức, rèn nhân cách cho các em. Xuất phát từ thực tiễn này, đề tài sáng kiến “Nâng cao hiệu quả tiết sinh hoạt lớp chủ nhiệm trong giáo dục đạo đức và nhân cách cho học sinh tiểu học” được xây dựng nhằm đề xuất những biện pháp cụ thể, sáng tạo và dễ triển khai. Qua đó, giáo viên có thể tận dụng tốt hơn vai trò của tiết sinh hoạt lớp trong việc hình thành nền tảng đạo đức, giúp học sinh sống tử tế, biết yêu thương và ứng xử đúng mực trong cộng đồng học đường.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Thực tế cho thấy, nhiều lớp học hiện nay chỉ coi tiết sinh hoạt lớp như một buổi điểm danh, nhận xét vi phạm hoặc giải quyết mâu thuẫn, khiến học sinh cảm thấy nhàm chán, thiếu hào hứng. Việc giáo dục đạo đức và nhân cách trong giờ sinh hoạt chưa được đầu tư đúng mức, thường rơi vào tình trạng hình thức hoặc giáo điều. Trong khi đó, giáo dục phẩm chất – đạo đức – nhân cách là một trong những mục tiêu cốt lõi của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018. Đặc biệt, ở bậc tiểu học, học sinh cần được uốn nắn thông qua trải nghiệm, hình mẫu và thực hành thường xuyên. Vì vậy, đề tài này được triển khai nhằm “thổi hồn mới” vào tiết sinh hoạt lớp, giúp tiết học trở thành công cụ đắc lực trong giáo dục đạo đức cho học sinh một cách nhẹ nhàng, hiệu quả.

2. Các biện pháp được triển khai trong sáng kiến

Biện pháp 1: Đổi mới không gian học tập theo tinh thần tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh

Giáo viên cùng học sinh xây dựng “góc học tập đạo đức” với hình ảnh Bác Hồ, trích dẫn lời dạy và hành động gương mẫu của Bác. Không gian này được cập nhật thường xuyên bằng sản phẩm học sinh vẽ, viết cảm nhận, đóng góp ý tưởng. Mục tiêu là tạo môi trường học tập truyền cảm hứng, lặng lẽ giáo dục đạo đức qua hình ảnh và không gian sống. Điểm mới là đưa đạo đức Hồ Chí Minh vào không gian lớp học như một phần đời sống hàng ngày của học sinh.

Biện pháp 2: Xây dựng bộ nguyên tắc ứng xử với bạn bè để rèn luyện nhân cách, đạo đức tốt đẹp cho học sinh

Thông qua các buổi sinh hoạt lớp, học sinh được cùng giáo viên bàn bạc, thống nhất “10 nguyên tắc ứng xử với bạn” như: không trêu chọc, biết xin lỗi, biết giúp đỡ… Bộ quy tắc được treo trong lớp và định kỳ tự đánh giá. Biện pháp này giúp học sinh vừa ghi nhớ, vừa thực hành đạo đức thông qua chuẩn mực cụ thể. Điểm sáng tạo nằm ở việc biến học sinh thành người xây dựng – người thực thi và người giám sát chính mình.

Biện pháp 3: Xây dựng nhân cách, đạo đức tốt đẹp cho học sinh thông qua hoạt động phân vai xử lý tình huống

Giáo viên xây dựng các tình huống đạo đức gần gũi như: tranh giành đồ chơi, không làm bài nhóm, nói dối… Học sinh đóng vai, diễn lại và cùng lớp phân tích cách ứng xử. Biện pháp này phát huy tư duy phản biện, khả năng đặt mình vào vị trí người khác và hướng tới lựa chọn hành vi đúng đắn. Điểm mới là dùng hình thức “sân khấu hóa đạo đức” để học sinh trải nghiệm cảm xúc thật và tự rút ra bài học.

Biện pháp 4: Tổ chức trò chơi giải trí lồng ghép giáo dục nhân cách và đạo đức cho học sinh

Các trò chơi như: “Hộp quà yêu thương”, “Ai đúng ai sai”, “Ghép tranh – tìm phẩm chất”… được thiết kế lồng ghép nội dung đạo đức. Học sinh vừa chơi, vừa được giáo dục mà không áp lực. Biện pháp này biến giờ sinh hoạt lớp thành thời gian thư giãn – học tập tích hợp, phù hợp tâm lý lứa tuổi. Điểm sáng tạo là đưa giáo dục giá trị sống vào hình thức vui chơi, tăng hiệu quả tiếp nhận.

Biện pháp 5: Tổ chức hoạt động vẽ tranh sáng tạo, truyền tải thông điệp về các giá trị đạo đức tốt đẹp

Học sinh được phát huy năng khiếu mỹ thuật để thể hiện thông điệp yêu thương, tôn trọng, thật thà, chăm ngoan qua tranh vẽ. Các sản phẩm được trưng bày vào giờ sinh hoạt lớp như một “triển lãm đạo đức mini”. Mục tiêu là giúp học sinh “hóa thân” vào thông điệp đạo đức bằng ngôn ngữ nghệ thuật. Điểm mới của biện pháp này là kết hợp mỹ thuật – đạo đức, phát triển năng lực cảm xúc và kỹ năng thể hiện giá trị sống.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Biến tiết sinh hoạt lớp thành tiết học trải nghiệm giá trị sống, thay vì chỉ điểm danh – phê bình.

• Lấy học sinh làm trung tâm của các hoạt động giáo dục đạo đức – không áp đặt, không thuyết giảng.

• Sử dụng hình thức sân khấu hóa, trò chơi, mỹ thuật để dạy đạo đức một cách tự nhiên và sáng tạo.

• Tích hợp học tập – giải trí – rèn luyện phẩm chất trong cùng một không gian sư phạm.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh tích cực hơn trong các tiết sinh hoạt, chủ động chia sẻ và thể hiện hành vi đạo đức đúng đắn.

• Tình trạng mâu thuẫn, nói dối, thiếu hợp tác giữa học sinh giảm rõ rệt.

• Lớp học trở nên ấm áp, gắn kết và thân thiện hơn nhờ môi trường đạo đức gần gũi, dễ tiếp cận.

• Giáo viên chủ nhiệm có công cụ mới để giáo dục giá trị sống hiệu quả mà không áp lực cho học sinh.

• Phụ huynh ghi nhận học sinh có tiến bộ rõ trong hành vi ở nhà và cách ứng xử với bạn bè.

Với mục tiêu xây dựng nền tảng đạo đức vững chắc cho học sinh tiểu học ngay từ những giờ học đơn giản nhất, sáng kiến “Nâng cao hiệu quả tiết sinh hoạt lớp chủ nhiệm trong giáo dục đạo đức và nhân cách cho học sinh tiểu học” đã đề xuất một hệ thống biện pháp cụ thể, gần gũi, dễ triển khai và mang lại hiệu quả rõ rệt. Các hoạt động sinh động như trò chơi, vẽ tranh, đóng vai… đã biến tiết sinh hoạt trở thành “không gian nuôi dưỡng nhân cách” cho học sinh. Quý thầy cô có thể tải và tham khảo toàn văn tài liệu sáng kiến tại: Nâng cao hiệu quả tiết sinh hoạt lớp chủ nhiệm trong giáo dục đạo đức và nhân cách cho học sinh tiểu học