Biện pháp khơi gợi tính tích cực, chủ động trong các hoạt động tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm

Giáo dục tiểu học không chỉ dừng lại ở truyền đạt kiến thức mà còn là giai đoạn hình thành kỹ năng sống, thói quen học tập và khả năng hòa nhập cộng đồng cho học sinh. Trong đó, các hoạt động tập thể đóng vai trò then chốt trong việc phát triển tinh thần tích cực, năng lực hợp tác và khả năng lãnh đạo từ sớm. Xuất phát từ thực tiễn này, đề tài “Biện pháp khơi gợi tính tích cực, chủ động trong các hoạt động tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm” được thực hiện nhằm đề xuất các giải pháp cụ thể, hiệu quả để giáo viên chủ nhiệm phát huy tối đa vai trò tổ chức và dẫn dắt, giúp học sinh chủ động, hứng thú và phát triển toàn diện qua các hoạt động tập thể.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Thực tế cho thấy, một bộ phận học sinh tiểu học còn thụ động, ngại thể hiện bản thân và thiếu sự hào hứng khi tham gia các hoạt động tập thể. Điều này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân như: thiếu cơ hội trải nghiệm, hoạt động còn đơn điệu, chưa phù hợp tâm lý lứa tuổi hoặc giáo viên chủ nhiệm chưa có chiến lược tổ chức phù hợp. Trong khi đó, theo định hướng của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, học sinh cần được phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác và chủ động tham gia vào đời sống học đường. Vì vậy, việc khơi gợi tính tích cực, chủ động trong các hoạt động tập thể không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục mà còn là cơ hội để học sinh tiểu học phát triển năng lực xã hội một cách bền vững.

2. Các biện pháp được triển khai trong sáng kiến

Biện pháp 1: Tăng cường hoạt động trải nghiệm tập thể nhằm phát huy tinh thần tích cực, chủ động và khả năng sáng tạo cho học sinh

Giáo viên chủ nhiệm tổ chức các hoạt động như làm việc nhóm, chia sẻ vòng tròn, đóng vai xử lý tình huống, dựng tiểu phẩm… giúp học sinh thể hiện bản thân, sáng tạo và phối hợp cùng bạn bè. Mục tiêu là xây dựng môi trường học tập mở, nơi học sinh được thử – sai – sửa trong an toàn. Điểm mới là chuyển vai trò dẫn dắt cho học sinh, giáo viên chỉ hỗ trợ định hướng.

Biện pháp 2: Vận dụng hiệu quả công nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm để khơi gợi cảm hứng tích cực, chủ động

Giáo viên sử dụng các nền tảng số (Padlet, PowerPoint, Canva, ClassDojo…) để tổ chức hoạt động nhóm, nhận xét, trình bày ý tưởng hoặc khen thưởng trực tuyến. Học sinh được giao nhiệm vụ chuẩn bị clip, trình bày slide, hoặc bình chọn tiết mục hay. Biện pháp này giúp học sinh tích cực hơn qua môi trường số gần gũi, phát huy thế mạnh cá nhân và khả năng giao tiếp công nghệ.

Biện pháp 3: Tổ chức trò chơi sáng tạo mang tính tập thể để khuyến khích năng lực và sự chủ động tham gia của học sinh

Giáo viên thiết kế các trò chơi như “Tôi là người dẫn đường”, “Chiếc hộp bí mật”, “Ai là nhà sáng tạo nhí”… với luật chơi đòi hỏi sự hợp tác, quan sát và ra quyết định. Học sinh vừa vui chơi, vừa rèn kỹ năng phản xạ, tư duy nhanh và tinh thần đồng đội. Điểm sáng tạo là trò chơi không chỉ để giải trí mà lồng ghép rèn kỹ năng xã hội một cách sinh động.

Biện pháp 4: Tổ chức cho học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa chủ đề “Khám phá vẻ đẹp địa phương”

Giáo viên phối hợp với phụ huynh và địa phương tổ chức chuyến tham quan các địa điểm văn hóa, làng nghề, bảo tàng hoặc di tích lịch sử gần trường. Học sinh tự ghi nhật ký, vẽ lại điều mình thấy và thuyết trình lại trước lớp. Hoạt động giúp học sinh yêu quê hương, mạnh dạn thể hiện bản thân và phát triển kỹ năng tổng hợp thông tin – trình bày. Điểm mới là tích hợp trải nghiệm văn hóa vào hoạt động chủ nhiệm.

Biện pháp 5: Phối hợp với nhà trường tổ chức các cuộc thi giao lưu văn hóa, văn nghệ cho học sinh

Giáo viên chủ nhiệm làm cầu nối để lớp tham gia các hội thi như: vẽ tranh, hùng biện, đồng diễn, thi kể chuyện… thông qua sự hỗ trợ từ nhà trường. Học sinh được phân vai, tập luyện theo nhóm, tự biên đạo và lên ý tưởng. Biện pháp này giúp học sinh phát huy thế mạnh cá nhân, nâng cao tinh thần trách nhiệm, đồng thời tạo dấu ấn tập thể trong trường học.

3. Điểm mới và sáng tạo của đề tài

• Tích hợp giáo dục trải nghiệm – công nghệ – địa phương – nghệ thuật vào hoạt động chủ nhiệm.

• Lấy học sinh làm trung tâm, tăng quyền chủ động cho học sinh trong tổ chức hoạt động.

• Tạo sự chuyển biến từ “tham gia bị động” sang “tự đề xuất – tự thực hiện – tự đánh giá”.

• Phối hợp nhiều lực lượng (phụ huynh, nhà trường, cộng đồng) để mở rộng không gian giáo dục.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh chủ động tham gia các hoạt động tập thể, không còn rụt rè, né tránh như trước.

• Không khí lớp học sôi nổi, gắn kết, nhiều học sinh phát hiện và phát huy được năng khiếu cá nhân.

• Ban cán sự lớp hoạt động hiệu quả hơn nhờ được giao quyền và hỗ trợ đúng lúc.

• Giáo viên chủ nhiệm có công cụ linh hoạt để lồng ghép kỹ năng sống – năng lực xã hội trong giờ chủ nhiệm.

• Phụ huynh ghi nhận con có tiến bộ rõ trong thái độ học tập, giao tiếp và tinh thần trách nhiệm với tập thể.

Thông qua các hoạt động đa dạng, gần gũi và thiết thực, sáng kiến “Biện pháp khơi gợi tính tích cực, chủ động trong các hoạt động tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm” đã góp phần tạo ra môi trường học tập đầy năng lượng, sáng tạo và nhân văn. Các biện pháp đề xuất giúp học sinh rèn luyện tinh thần chủ động, gắn kết cộng đồng lớp học, từ đó hình thành những năng lực thiết yếu cho sự phát triển toàn diện. Quý thầy cô có thể tải và tham khảo toàn văn tài liệu sáng kiến tại: Biện pháp khơi gợi tính tích cực, chủ động trong các hoạt động tập thể cho học sinh tiểu học thông qua công tác chủ nhiệm