SKKN Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài:

Học tập hay làm việc, sáng tạo hay đam mê đều phải mang trong mình một hứng thú thì kết quả làm việc mới có giá trị. Làm việc mà không có hứng thú chẳng khác gì một cỗ máy, hết sức nhàm chán và vô vị. Gorki từng nói: “Thiên tài nảy nở từ tình yêu đối với công việc”. Vậy làm thế nào để có “tình yêu đối với công việc ?” Chính ta phải có hứng thú với công việc. Vì vậy, tạo hứng thú học tập rất quan trọng, hứng thú không phải tự nhiên mà có và khi đã nảy sinh nếu không duy trì, nuôi dưỡng cũng có thể bị mất đi.

Trong các môn học hầu hết các em chỉ hứng thú với môn Toán, còn các môn khác thì các em hay ngại, nhất là phân môn Lịch sử. Mục tiêu chương trình phân môn lịch sử lớp 4 giúp học sinh có những kiến thức cơ bản, thiết thực về những sự kiện, nhân vật lịch sử tiêu biểu, phản ánh những vấn đề về sự phát triển các giai đoạn lịch sử Việt Nam từ buổi đầu dựng nước cho tới nửa đầu thế kỉ XIX. Bước đầu rèn luyện và hình thành cho học sinh các kĩ năng: quan sát, thu thập tìm kiếm tư liệu lịch sử,..Qua đó góp phần bồi dưỡng và phát triển ở học sinh những thái độ và thói quen như: ham học hỏi, yêu quê hương, đất nước.

Để có đất nước Việt Nam tươi đẹp như ngày hôm nay thì ông cha đã phải trải qua hàng ngàn năm lao động, đấu tranh để giữ nước và dựng nước. Thế mà các em lại chẳng có hứng thú gì với lịch sử cội nguồn. Những giờ học nặng nề khi thấy những gương mặt của các em không được vui. Những bài kiểm tra chất lượng không cao. Không chỉ những học sinh cấp dưới, mà ngay những học sinh cấp trên kiến thức lịch sử về dân tộc cũng còn quá hạn chế. Qua thông tin đại chúng, kết quả thi môn lịch sử của học sinh trung học phổ thông còn quá  “khiêm tốn” làm dư luận không khỏi băn khoăn suy nghĩ và đặt câu hỏi: Tại sao kiến thức lịch sử của các em lại hạn chế như vậy? Đây cũng là nỗi buồn của những người thầy, người cô. Phải chăng kiến thức lịch sử quá khô khan, khó hiểu làm cho các em không có hứng thú khi học. Hay người thầy chưa truyền cho các em niềm vui, sự hứng thú khi học bài.

Trước tình hình đó, tôi đã tự hỏi: Vì sao lại như vậy ? Có biện pháp nào để giúp các em tiến bộ hay không? Để đáp ứng mục tiêu giáo dục Tiểu học nói chung và mục tiêu phân môn Lịch sử lớp 4 nói riêng và cũng từ thực trạng của nơi mình công tác, tôi đã mạnh dạn chọn một đề tài cũng rất khó và ít người chọn để nghiên cứu. Đó là:  “Một số biện pháp tạo hứng thú học tập phân môn Lịch sử cho học sinh lớp 4” góp phần nâng cao chất lượng giờ học của phân môn Lịch sử nói riêng và chất lượng Nhà trường nói chung.

1.2.  Mục đích nghiên cứu:

Qua tình hình thực tế của học sinh lớp 4: các em không hứng thú, không thích học phân môn Lịch sử, tôi đi tìm hiểu nguyên nhân và tìm ra các biện pháp để khắc phục tình trạng trên? Tôi đã tìm tòi, nghiên cứu tìm ra những biện pháp để nhằm tạo hứng thú học tập cho các em, giúp giáo viên cũng có hứng thú khi dạy khi thấy học sinh của mình chăm chú, háo hức để chờ đón giờ học, chủ động lĩnh hội kiến thức, góp phần nâng cao giờ dạy phân môn Lịch sử 4, từ đó nâng cao chất lượng của lớp, của nhà trường.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

– Đối tượng nghiên cứu trong sáng kiến này là: Phân môn Lịch sử 4  gồm các bài lịch sử trong sách giáo khoa, sách giáo viên và các tài liệu liên quan đến phân môn Lịch sử 4.

– Học sinh lớp 4B (lớp thực nghiệm) và 4C (lớp đối chứng) năm học  ……… ở Trường Tiểu học Yên Thái – Yên Định – Thanh Hóa.

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu lí luận.

– Phương pháp quan sát, trực quan.

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.

– Phương pháp đàm thoại.

– Phương pháp luyện tập theo mẫu.

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

– Phương pháp thực nghiệm.

– Phương pháp phân tích, tổng hợp.

– Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1.Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm:

Hứng thú học tập trước hết được tạo ra bằng cách làm cho học sinh ý thức được lợi ích của việc học để tạo động cơ học tập. Không có con đường nào khác để làm nảy sinh và duy trì hứng thú của học sinh với lịch sử ngoài cách giúp các em thấy được sự thú vị, vẻ đẹp và khả năng kì diệu của chính đối tượng học tập lịch sử.

Như chúng ta đã biết, để có Tổ quốc Việt Nam tươi đẹp, đàng hoàng như ngày hôm nay, ông cha ta đã phải trải qua hàng ngàn năm lao động, đấu tranh để dựng nước và giữ nước. Mỗi chúng ta đều phải hiểu, kính trọng, tôn vinh, biết ơn các anh hùng dân tộc, yêu quý tôn trọng các chiến công hiển hách hào hùng của ông cha ta, các di tích lừng danh thế giới. Từ đó tăng thêm lòng yêu quê hương, đất nước, tinh thần xây dựng và ý thức bảo vệ Tổ quốc Việt Nam.

Nếu không có các lớp người đi trước làm sao có chúng ta như bây giờ? Nếu không có sự  đấu tranh, sự hi sinh, sự cống hiến, nỗ lực không ngừng của lớp lớp thế hệ đi trước, thì làm sao đất nước ta được tươi đẹp như ngày hôm nay, chúng ta được học tập và làm việc như thế này ? Tất cả đều cảm ơn những lớp người đi trước. Vậy những lớp thế hệ đi trước đó là những ai? Họ đã phải đấu tranh và nỗ lực như thế nào? Chúng ta hãy tìm hiểu phân môn lịch sử. Như Bác Hồ đã từng nói:                “Dân ta phải biết sử ta. 

                   Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam.”

 Sao các em lại thờ ơ, không quan tâm đến lịch sử. Chính vì thờ ơ nên nhân vật ở thời Lý lại nối với sự kiện lịch sử thời Trần hay chiến công của anh hùng này lại ghi tên cho anh hùng khác, thật là buồn cho cả thế hệ tương lai cả đất nước. 

Vậy ngay từ bây giờ, từ lớp đầu tiên được tiếp xúc với lịch sử phải làm thế nào để các em có hứng thú, thích học lịch sử là điều vô cùng quan trọng đối với người giáo viên Tiểu học. Như vậy, trong quá trình giảng dạy, người thầy luôn luôn phải tìm tòi những cách đi mới để dẫn dắt học sinh tiếp cận bài nhanh nhất mà lại dễ hiểu, dễ nhớ và nhớ lâu, để các em thực sự là người chủ động nắm kiến thức.

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:

Mỗi tiết học trong 40 phút / tuần, yêu cầu học sinh phải nắm được một sự kiện hay một nhân vật lịch sử tiêu biểu của một giai đoạn lịch sử nhất định. Nhưng thực tế ở đơn vị tôi rất nhiều em chưa đạt yêu cầu vì các em không ghi nhớ được, giáo viên có hệ thống kiến thức thì các em chỉ phục vụ lúc thi, thi xong lên lớp 5 thì kiến thức lại mới tinh. Phải chăng các em chưa biết cách học? Hay người thầy chưa truyền cảm hứng cho các em? Trước hết tôi phải tìm hiểu nguyên nhân do đâu mà các em lại không có hứng thú khi học  phân môn Lịch sử ?

Thứ nhất, nhiều giáo viên chưa chú trọng vào phân môn Lịch sử, chỉ quan tâm nhiều 2 môn Toán và Tiếng Việt nên phương pháp giảng dạy còn thiếu chiều sâu, trong cách truyền đạt kiến thức vẫn nặng nề về “ nhồi nhét” nên chưa gây được hứng thú học tập cho học sinh.

Thứ hai, vì phân môn chưa được chú trọng nên giáo viên chưa đầu tư nghiên cứu các kiến thức liên quan đến bài giảng, những sự kiện, cao trào lên đỉnh điểm chưa được làm nổi bật, dẫn dắt vào bài mới chưa lôi cuốn, chưa tìm tòi hình thức tổ chức dạy học hấp dẫn để thu hút học sinh yêu thích môn học, dẫn tới kết quả giờ dạy không cao.

Thứ ba,  như chúng ta đã biết lịch sử là những sự việc đã diễn ra, có thật và tồn tại trong quá khứ. Chúng ta không thể phán đoán, suy luận hay tưởng tượng để nhận thức lịch sử mà phải thông qua các mốc thời gian, chứng cứ, qua các “ dấu tích” đã diễn ra. Để tạo hứng thú học tập cho các em, yêu cầu giáo viên phải đầu tư cả về thời gian, kiến thức, phương pháp, hình thức, có hiểu biết rộng, biết sử dụng công nghệ thông tin thành thạo để minh họa bằng các hình ảnh, tư liệu, …thì không khí tiết học mới vui vẻ, bớt căng thẳng, thoải mái, nên rất nhiều đồng chí ngại đổi mới. 

Thứ tư, đồ dùng dạy học, cơ sở vật chất của nhà trường còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới: nhiều bản đồ, lược đồ, tranh ảnh đã bị hư hỏng, máy chiếu để phục vụ từng lớp học chưa có.

Thứ năm, lên lớp 4 học sinh mới được tiếp cận với phân môn Lịch sử nên phương pháp dạy học hoàn toàn mới đối với các em. Nhận thức của học sinh và phụ huynh không hào hứng với phân môn nên hầu hết các em không háo hức đón chào giờ học Lịch sử.

Biết được tình hình đó nên ngay từ đầu năm tôi đã khảo sát lớp 4B, tổng số 27 em, tôi đã có kế hoạch đi tìm hiểu nguyên nhân và giúp các em có hứng thú khi học phân môn Lịch sử thúc đẩy nâng cao chất lượng. Vì lên lớp 4 các em mới được học phân môn Lịch sử  nên sau 4 tuần học, tôi mới khảo sát trực tiếp qua quan sát thái độ học tập phân môn Lịch sử và qua phiếu khảo sát, kết quả như sau: