SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả viết bài văn miêu tả cho học sinh lớp 4

1. PHẦN MỞ ĐẦU:
2. Lí do chọn đề tài

Chương trình Tiếng Việt tiểu học phát huy bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết. Dạy học tiếng Việt trong trường Tiểu học nói chung và dạy phân môn Tập làm văn nói riêng là một vấn đề vô cùng quan trọng. Tập làm văn là phân môn mang tính chất tổng hợp, sáng tạo cao nhất của tất cả các phân môn Tiếng Việt khác ở bậc Tiểu học: Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu. Ở chương trình Tập làm văn lớp 4, các loại bài làm văn đều gắn với các chủ điểm. Quá trình thực hiện các kỹ năng phân tích đề, tìm ý, quan sát, cách sử dụng các hình ảnh trong khi viết văn là những cơ hội giúp trẻ mở rộng hiểu biết về cuộc sống theo các chủ điểm đã học. Khi chấm bài Tập làm văn, tôi thấy đa số học sinh đã biến các bài văn miêu tả thành văn kể, liệt kê một cách khô khan, nghèo nàn về từ, diễn đạt rườm rà, tối nghĩa, câu văn chỉ mang tính chất thông báo chứ chưa có hình ảnh, chưa có cảm xúc. Bởi ở lớp 3, việc viết văn đều dựa trên hệ thống câu hỏi gợi ý, số lượng câu trong đoạn văn ít, mức độ chưa cao. Lên lớp 4, yêu cầu viết văn ở mức độ cao hơn: không có hệ thống câu hỏi gợi ý, số lượng câu tăng, phải biết sắp xếp bố cục, dùng từ, hiểu thế nào là văn miêu tả. Nắm được cấu tạo bài văn miêu tả đồ vật, cây cối, con vật (mở bài, thân bài, kết bài). Hiểu rõ vai trò của quan sát trong việc miêu tả chi tiết của các bài văn. Biết quan sát bằng nhiều giác quan để phát hiện đặc điểm riêng nhằm phân biệt đồ vật, cây cối, con vật mình đang tả với các đồ vật, cây cối, con vật khác. Biết chọn lọc các chi tiết để miêu tả, nói và viết được bài văn miêu tả hoàn chỉnh. Vậy làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy- học Tập làm văn nhất là văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ? Tôi nhận thấy mình cần phải giúp cho các em cảm nhận được cái hay cái đẹp trong các bài văn, bài thơ, cuộc sống xung quanh và thể hiện “cái đẹp” đó bằng ngôn ngữ giàu hình ảnh, các biện pháp so sánh, nhân hóa… khi miêu tả. Với những lý do trên, tôi đã cố gắng dùng mọi khả năng và kinh nghiệm của mình để khơi dậy những tiềm năng văn học đang ẩn dấu trong mỗi học

 sinh, tôi mạnh dạn trình bày “ Một số biện pháp nâng cao hiệu quả viết bài văn                                                                                                                                       

miêu tả cho học sinh lớp 4”.

2. Mục đích nghiên cứu:

Mục đích của sáng kiến này là để giúp học sinh hình thành các kỹ năng quan sát , phân tích , đưa ra nhận xét, chính kiến của bản thân; biết truyền những rung cảm của mình vào đối tượng miêu tả; biết sử dụng những từ ngữ có giá trị biểu cảm, những câu văn sáng rõ về nội dung. Các em có cái nhìn hồn nhiên về thế giới xung quanh và có tính chân thực khi miêu tả về con người, cảnh vật, đồ vật,… một cách cụ thể, sống động nhưng nó vẫn tồn tại trong thực tế cuộc sống. Các em biết sử dụng, vận dụng các hình ảnh so sánh, nhân hóa để bài văn miêu tả được phong phú và sinh động, nâng cao chất lượng khi làm bài. Qua đó, bồi dưỡng cho các em tình yêu quê hương đất nước, vốn sống, vốn ngôn ngữ và khả năng giao tiếp.

Một mục tiêu nữa là kích thích hứng thú học tập của học sinh đối với bộ môn Tấp làm văn nói riêng, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Tiếng Việt nói chung.

3. Đối tượng nghiên cứu.

        – Đối tượng  là học sinh lớp 4A, Trường Tiểu học Cổ Lũng – Năm học  ……

         – Chương trình phân môn Tập làm văn lớp 4.

4. Phương pháp nghiên cứu: 

         4.1. Phương pháp thực hành giao tiếp.

         4.2.  Phương pháp phân tích ngôn ngữ.

         4.3. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề.

         4.4. phương pháp rèn luyện theo mẫu 

         4.5. Thu thập tài liệu, đọc sách và các tài liệu tham khảo. Nghiên cứu rút ra kinh nghiệm từ thực tế của bản thân và học sinh thông qua cách dạy và cách học.

1. NỘI DUNG:

• Cơ sở lí luận: 

       Văn miêu tả là một trong những thể loại văn rất quen thuộc và phổ biến trong 

cuộc sống cũng như trong các tác phẩm văn học. Đây là loại văn có tác dụng rất lớn                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

trong việc tái hiện đời sống, hình thành và phát triển trí tưởng tượng, óc quan sát và khả năng nhận xét, đánh giá của con người. Với đặc trưng của mình, những bài văn miêu tả làm cho tâm hồn, trí tuệ người đọc thêm phong phú, giúp ta cảm nhận được văn học và cuộc sống một cách tinh tế hơn, sâu sắc hơn. Chính vì thế, văn miêu tả được đưa vào nhà trường từ rất lâu và ngay từ bậc Tiểu học. Đề tài của văn miêu tả với các em là những gì gần gũi, thân quen với thế giới trẻ thơ, các em có thể quan sát được một cách dễ dàng, cụ thể như: chiếc cặp, cái bàn, những vườn cây ăn quả mình yêu thích, những con vật nuôi trong nhà.                     

 Bài văn miêu tả nếu không sáng tạo sẽ trở thành một bài văn khô cứng, góp nhặt của người khác, nội dung bài văn sẽ không hồn nhiên, trong sáng, mới mẻ. Hơn nữa, bài văn miêu tả là  thể loại văn bản mang tính chất nghệ thuật cao, mang tính sáng tạo, tính cá thể của người viết. Ngôn ngữ trong văn miêu tả là ngôn ngữ giàu sức gợi cảm và là ngôn ngữ của các biện pháp tu từ. Chương trình Tập làm văn lớp 4 gồm 62 tiết, trong đó văn miêu tả chiếm 30 tiết ( 7 tiết học kì I và 23 tiết học kì II). Trong đó bao gồm:      + Kĩ năng miêu tả : 1 tiết

                                                      +  Miêu tả đồ vật : 10 tiết

                                                      +  Miêu tả cây cối : 11 tiết

                                              + Miêu tả con vật : 8 tiết           

Ngôn ngữ trong văn miêu tả cần cụ thể, giàu hình ảnh và có nét riêng biệt. Chính vì thế để có bài văn hay đòi hỏi người viết phải biết cách dùng từ ngữ, biết vận dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật tu từ được học.

1. Thực trạng:
   1. Đối với giáo viên.

        Qua dự giờ thăm lớp của đồng nghiệp ở trường Tiểu học Cổ Lũng, tôi nhận thấy: Giáo viên đã đổi mới phương pháp dạy học, bám sát  nội dung trong sách giáo khoa, biết vận dụng một số hình thức dạy học để học sinh chiếm lĩnh kiến thức. Song việc vận dụng  phương pháp, hình thức dạy lại chưa linh hoạt, giáo viên chưa chủ động trong việc tổ chức các hoạt động, các hình thức tổ chức dạy học. Giáo viên chỉ chú trọng lí thuyết, coi nhẹ rèn luyện kĩ năng, chỉ hướng dẫn chung chung để học sinh tự mày mò.

Như vậy, cách dạy của giáo viên lại thường quá phụ thuộc vào sách hướng dẫn,  hình thức tổ chức dạy học đi theo đường mòn, chưa mang tính sáng tạo, chưa đào sâu suy nghĩ về các biện pháp để hướng dẫn cho học sinh viết văn một cách có hiệu quả, chưa mạnh dạn đưa những sáng kiến, ý tưởng của mình vào quá trình giảng dạy. Nội dung các bài Tập Làm Văn được gắn liền với các chủ điểm , có sự kết hợp rõ nét với các phân môn khác trong chương trình Tiếng Việt. Để có một bài văn hay , xúc tích đòi hỏi giáo viên phải phát huy tối đa năng lực học tập và cảm thụ văn học của học sinh. Mặt khác, giáo viên chưa tổ chức cho học sinh quan sát thực tế  để các em có thể được nhìn tận mắt, sờ tận tay sự vật miêu tả, phát hiện ra những hình ảnh đẹp, những chi tiết cụ thể nổi bật của đối tượng cần tả vì vốn sống thực tế sẽ giúp học sinh trình bày suy nghĩ của mình một cách mạch lạc và sống động.

1. Đối với học sinh.

Do đặc điểm tâm lý lứa tuổi của học sinh tiểu học ham chơi, khả năng tập trung chú ý nhận thức các sự vật chưa đầy đủ, năng lực sử dụng ngôn ngữ chưa thật phát triển. Số học sinh trong lớp là dân tộc Thái chiếm 96%, hoàn cảnh gia đình khó khăn, bố mẹ đi làm ăn xa ở nhà với ông bà nên phần nhiều các em thiếu vốn sống, vốn hiểu biết nên cách diễn đạt câu từ trong nói và viết còn nhiều hạn chế. Tài liệu tham khảo cho môn Tập làm văn  lại không có, các em chưa hiểu được bản chất các khái niệm, chưa nắm vững được nội dung, yêu cầu của các kiểu bài miêu tả trong chương trình nên khi làm bài các em miêu tả chung chung, không có sắc thái riêng biệt của đối tượng cần tả.

Năm học ……, tôi được phân công phụ trách lớp 4A với 25 học sinh. Sau khi nghiên cứu sách giáo khoa Tiếng Việt 4, qua quá trình giảng dạy nhiều năm và qua việc dự giờ, để trao đổi chuyên môn với các đồng nghiệp. Tôi nhận thấy việc làm văn ở lớp 4 còn gặp nhiều khó khăn. Để biết rõ nhưng khó khăn vướng mắc của học sinh tôi đã tổ chức khảo sát trực tiếp tại 2 lớp để nắm bắt kết quả làm văn miêu tả của học sinh.