SKKN Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học bài: “Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam” – Địa lý lớp 8

I.PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nghị quyết Đại Hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định: “ Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế” và “ Phát triển nhanh nguồn nhân lực chất lượng cao, tập trung vào việc đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục quốc dân”. Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục quốc dân trong đó, có đổi mới phương pháp dạy học và chú trọng kiến thức liên môn trong dạy học, tích hợp nhiều môn học khác nhau trong dạy học là một định hướng lớn của Đảng và nhà nước, là yếu tố quan trọng để đổi mới toàn diện và căn bản nền giáo dục nước nhà. Thực hiện tích hợp trong dạy học sẽ góp phần hoàn thành và phát triển các năng lực hành động, năng lực giáo dục,  năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh.

Địa lý là môn học có tính khái quát cao và kiến thức địa lý có mối quan hệ, sử dụng thành tựu của các môn học khác như toán học, hóa học, sinh học, văn học, lịch sử, …vv. Vì vậy, dạy học tích hợp Địa lý với các môn học khác là một tất yếu để đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học, giúp học sinh nắm kiến thức được sâu sắc, hệ thống và lâu bền hơn.

Địa lý lớp 8- Phần Địa lý tự nhiên Việt Nam trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản và khái quát về đặc điểm tự nhiên nước ta. Từ vị trí, địa hình, khoáng sản đến vùng biển, đất đai, sinh vật,… Đây là nền tảng cơ bản, là cơ sở để học tập phần Địa lý kinh tế xã hội Việt Nam. Trong mỗi bài học, hầu hết kiến thức đều có mối quan hệ chặt chẽ với nhiều môn học khác, đòi hỏi cần dạy học tích hợp liên môn để mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên, vấn đề tích hợp liên môn trong dạy học Địa lý còn hạn chế, nhiều giáo viên còn chưa chú trọng đúng mức vấn đề này, dẫn đến tình trạng nhàm chán cho học sinh khi học Địa lý. Học sinh không có khả năng liên hệ, giải thích các đặc điểm tự nhiên của địa phương, đất nước. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập Địa lý Kinh tế – Xã hội đất nước sau này. Mặt khác, ảnh hưởng đến phương pháp học tập nói chung, làm giảm hiệu quả dạy học.

       Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, trong quá trình  thực hiện chương trình Địa Lý lớp 8, tôi thấy rõ tính ưu việt của phương pháp dạy học tích hợp liên môn hơn hẳn những phương pháp được vận dụng trước đây. Tính ưu việt của phương pháp thể hiện rõ qua thái độ, niềm say mê, kết quả tiếp nhận của học sinh trong từng bài học. Cụ thể, trong chương trình Địa Lý 8, bản thân tôi tâm đắc nhất khi dạy tiết 43 – Bài 38 : “Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam” theo hướng tích hợp liên môn. Vì vậy tôi chọn đề tài: Tích hợp kiến thức liên môn trong dạy học bài : “Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam”- Địa lý lớp 8,  để nghiên cứu. 

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

– Tìm tòi, đề xuất các nội dung phù hợp trong chương trình THCS để tích hợp dạy học Tiết 43 – Bài 38 – Địa Lý 8.

– Góp phần đổi mới phương pháp dạy học, tạo hứng thú học tập cho học sinh.

– Trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm với các đồng nghiệp để mở rộng dạy học theo hướng tích hợp liên môn.

3. 3. Đối tượng  và phạm vi  nghiên cứu
4. Đối tượng nghiên cứu.

– Đề tài tập trung tìm hiểu nội dung của bài 38 và kiến thức các môn liên quan học trong chương trình THCS từ lớp 8 trở xuống. Trên cơ sở đó xây dựng giáo án và thực nghiệm tại cơ sở để đánh giá hiệu quả của sáng kiến.

1. Phạm vi nghiên cứu:

– Năm học  : ……….. và ………...

-Áp dụng bài 38 : “ Bảo vệ tài nguyên sinh vật Việt Nam” địa lý 8

4.Phương pháp nghiên cứu:

  a.Phương pháp nghiên cứu lý thuyết.

  b.Phương pháp quan sát.

  c.Phương pháp điều tra ,thu thập và xử lý thông tin.

  d.Phương pháp suy luận và tư duy lô gic .

  e.Phương pháp đặt vấn đề

II.PHẦN NỘI DUNG

    1.CƠ SỞ LÝ LUẬN

a.Quan điểm tích hợp liên môn trong dạy học nói chung

Theo từ điển Tiếng Việt: “ Tích hợp là sự kết hợp những hành động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng, tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự kết hợp, sự hòa hợp”.

Theo từ điển giáo dục: “ Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên

cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc các lĩnh vực khác nhau của

cùng một kế hoạch dạy học”.

Tích hợp là một khái niệm được sử dụng trong nhiều lĩnh vực. Trong dạy học các bộ môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau thành một môn học mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết liên quan. Ví dụ: Lồng ghép nội dung giáo dục dân số, giáo dục môi trường, giáo dục An toàn giao thông (ATGT) vào các môn học Địa lý, Văn học, Giáo dục công dân…vv.

Tư tưởng tích hợp bắt nguồn từ cơ sở khoa học và đời sống. Trước hết, phải thấy rằng cuộc sống là một bộ bách khoa toàn thư, là một tập đại thành của tri thức, kinh nghiệm và phương pháp. Mỗi tình huống xẩy ra trong cuộc sống bao giờ cũng là một tình huống tích hợp. Không thể giải quyết một vấn đề, nhiệm vụ nào mà lại không sử dụng tổng hợp, phối hợp kiến thức, kỹ năng của nhiều lĩnh vực khác nhau. Tích hợp trong nhà trường sẽ giúp học sinh thông minh và vận dụng sáng tạo kiến thức, kỹ năng của khối tri thức toàn diện, hài hòa và hợp lý để giải quyết các tình huống khác nhau và mới mẻ trong cuộc sống hiện đại. Học theo hướng tích hợp sẽ giúp các em quan tâm  hơn đến con người, xã hội và môi trường xung quanh mình, kích thích nhu cầu khám phá tri thức để giải quyết các thắc mắc. Chẳng hạn:  Vì sao có sấm chớp?; Vì sao không được chặt cây, phá rừng ?…

Tùy theo từng khoa học cụ thể mà có tích hợp các môn khoa học khác với nhau như: Lý – Hóa – Sinh, Văn – Sử – Địa, hoặc có thể tích hợp được môn học tự nhiên với môn học xã hội: Văn, Toán, Hóa, Sinh, Giáo dục công dân…

b.Quan điểm tích hợp trong dạy học Địa lý 

Thiết kế bài dạy theo quan điểm tích hợp, không chỉ chú trọng nội dung, kiến thức tích hợp sao cho hợp lý. Mà cần thiết là phải xây dựng một hệ thống việc làm, thao tác tương ứng nhằm tổ chức, dẫn dắt học sinh từng bước chiếm lĩnh đối tượng tri thức. Giờ học Địa lý theo quan điểm tích hợp phải là giờ học hoạt động phức hợp, đòi hỏi sự tích hợp các kỹ năng, năng lực liên môn, chứ không phải sự tác động các hoạt động, kỹ năng riêng rẽ lên một nội dung thuộc “ Nội bộ phân môn”.

Địa lý là môn học có nội dung liên quan đến kiến thức của nhiều môn học như: Sinh học, Lịch sử, Giáo dục công dân hay Văn học, Toán học,… Vì vậy, trong dạy học Địa lý rất cần thiết thực hiện dạy học liên môn. Với 3 mức độ: Thấp – cao – cao nhất, thì tùy vào bài học hoặc từng phần mà giáo viên cần vận dụng linh hoạt, không cứng nhắc, áp đặt để bài giảng có sức hấp dẫn, lôi cuốn học sinh hơn.

2. THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ TRƯỚC KHI ÁP DỤNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

aNội dung kiến thức liên môn trong chương trình Địa lý THCS

Có thể khẳng định : Địa lý là môn khoa học tổng hợp. Trong Địa lý có các kiến thức của các môn Khoa học tự nhiên như: Toán, Vật lý, Hóa học, Sinh học, đồng thời cũng có kiến thức của các bộ môn khoa học xã hội như: Văn, Lịch sử, Giáo dục công dân… Vì vậy, khi dạy học Địa lý, để mang lại hiệu quả dạy học cao, thì tích hợp kiến thức liên môn là việc tất yếu cần làm.

Chương trình Địa lý 8- Phần Địa lý Tự nhiên Việt Nam cũng có nhiều nội

dung cần tích hợp kiến thức liên môn khi giảng dạy như:

Môn Lịch sử trong phần: “Việt Nam trên con đường xây dựng và phát triển;