SKKN Một số biện pháp giúp học sinh hoạt động nhóm tốt trong chương trình Sinh học 8

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

1/ Lý do chọn đề tài

 a/ Lý do khách quan

            Trong giai đoạn hiện nay, ngành giáo dục và đào tạo đang nổ lực đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh trong hoạt động học tập, nhằm phù hợp với xu thế thời đại. Đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng dạy học là yêu cầu, là chủ trương của Đảng và Nhà nước trong sự nghiệp giáo dục đã và đang được thực hiện trên quy mô toàn quốc, được đội ngũ cán bộ giáo viên tích cực hưởng ứng. 

Để thích ứng với thế giới của sự hợp tác, trách nhiệm của các nhà giáo dục phải hình thành ở người học các kỷ năng sống trong cộng đồng ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Với phương pháp dạy học truyền thống “đàm thoại” thì không thể làm được.

Hiện nay hình thức dạy học theo nhóm tại lớp được xem là một trong các hình thức dạy học có tác dụng phát huy tính tích cực của người học. Hơn nữa điểm nổi bật của sách giáo khoa sinh học hiện nay cũng như sách giáo khoa trong tương lai đều được biên soạn theo phương pháp dạy học tích cực trong đó chú trọng hoạt động nhóm.

Là hình thức dạy học đặt học sinh vào môi trường học tập tích cực, trong đó học sinh được tổ chức thành nhóm một cách thích hợp. Học hợp tác nhóm giúp các em rèn luyện và phát triển kĩ năng làm việc, kĩ năng giao tiếp, tạo điều kiện cho học sinh học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò trách nhiệm, tính tích cực xã hội trên cơ sở làm việc hợp tác. Thông qua hoạt động nhóm, các em có thể cùng làm việc với nhau những công việc mà một mình không thể tự làm được trong một thời gian nhất định.

b/ Lý do chủ quan

Trong nội dung chương trình sinh học ở bậc trung học cơ sở, đã trang bị cho học sinh những kiến thức cơ bản và tương đối hoàn chỉnh về cấu tạo và hoạt động của cơ thể sống thông qua các đại diện vi sinh vật, nấm, thực vật, động vật, con người, hiện tượng di truyền và biến dị, mối quan bệ giữa sinh vật và môi trường…. Riêng đối với chương trình sinh học 8, học sinh nghiên cứu về chính bản thân mình, khám phá những điều bí ẩn của cơ thể. Một con người có sức khỏe tốt sẽ đem lại nhiều lợi ích cho cuộc sống. Từ đó trí tuệ mới được mở mang có cơ hội chiếm lĩnh khoa học và đào tạo một đội ngũ tương lai có một trí tuệ và sức khỏe vững vàng. 

Đối với môn sinh học, việc rèn cho các em các kỹ năng học hợp tác nhóm là hết sức cần thiết, tạo điều kiện để các em có nhiều cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau, góp phần vào việc giáo dục toàn diện nhân cách cho học sinh. Việc dạy học theo nhóm được tổ chức dạy học như thế nào? Những giáo viên chưa đủ tự tin cũng như kĩ năng để vận dụng vào quá trình dạy học. Qua thực tế dạy học ở trường, chúng ta phải thừa nhận rằng: phương pháp dạy học này chưa được phần lớn giáo viên sử dụng một cách thường xuyên, hoặc có sử dụng thì cũng còn mang tính hình thức, thường thì giáo viên chỉ thực hiện khi có thao giảng, dự giờ. Theo tôi để dẫn đến thực trạng trên do một số nguyên nhân sau:                                  .
            – Đa số giáo viên chưa hiểu nhiều về phương pháp này. Theo họ thì học hợp tác nhóm là xếp các em vào một nhóm để cùng giải quyết một vấn đề khó, một câu hỏi khó mà một em học sinh bình thường không thể giải quyết được.                        

– Cho rằng trình độ học sinh còn thấp, các em còn rụt rè trong các hoạt động, học sinh chưa chịu hoạt động nhiều nên việc học theo nhóm không có chất lượng vì thế chưa nhìn thấy hiệu quả mà học nhóm mang lại.

  Với thực trạng ấy và với mong muốn góp một phần nâng cao chất lượng dạy học, tôi mạnh dạn chọn sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp giúp học sinh hoạt động nhóm tốt trong chương trình sinh học 8”.

2/ Mục đích đề tài 

Nhằm đề xuất các giải pháp giúp nâng cao hiệu quả học tập theo nhóm trong học sinh ở nhà trường, qua đó phát triển các kỹ năng dạy học theo nhóm và nhân rộng ở các lớp, qua dạy học nhóm giúp chia sẻ, tư duy sáng tạo, chiếm lĩnh tri thức một cách chủ động, tự tin… góp phần nâng cao chất lượng học tập cho học sinh, đáp ứng yêu cầu học tập hiện nay trong thời kỳ hội nhập.

Xác định hiệu quả của hình thức tổ chức lớp học theo nhóm trong việc phát huy tính tích cực học tập của học sinh trong quá trình học tập môn sinh học 8.

3/ Lịch sử đề tài

            Trong quá trình sống và hoạt động, con người tích lũy sử dụng vốn kinh nghiệm không thể có được nếu hành vi của thế giới bên ngoài nảy sinh trên vỏ não mất đi không để lại dấu vết nào trong trí nhớ.

            Để nghiên cứu được chính xác, đòi hỏi quá trình nghiên cứu phải diễn ra trên một cơ sở thực tiễn nhất định. Thực ra sáng kiến kinh nghiệm này có nhiều người nghiên cứu, nhưng tùy mỗi người có phương pháp nghiên cứu riêng để tìm ra những vấn đề hấp dẫn, khoa học hơn. Hơn thế nữa, phương pháp học tập của học sinh ở mỗi năm học khác nhau và điều kiện sống của mỗi học sinh ở từng vị trí và từng địa điểm cũng khác nhau.

           Do đó, cần phải nghiên cứu đặc điểm của học sinh với điều kiện thực tế và trường lớp đang giảng dạy. Từ đó mới tìm ra giải pháp ngày càng hiệu quả hơn. Nhưng tất cả đều có cùng mục đích là dựa vào những kinh nghiệm đã có để tìm ra một số biện pháp giúp học sinh hoạt động nhóm tốt trong chương trình sinh học 8.

Với việc dạy học theo nhóm rất thường xuyên được thao tác như một chìa khóa để đi đến thành công trong quá trình dạy học.

4/ Phạm vi, đối tượng áp dụng

a/ Phạm vi áp dụng: Học sinh khối lớp 8 ở Trường trung học cơ sở Thạnh Phước, năm học …………….

   b/ Đối tượng áp dụng: Tìm một số biện pháp giúp học sinh hoạt động nhóm tốt trong chương trình sinh học 8 ở Trường trung học cơ sở Thạnh Phước.

1. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

  1/Thực trạng đề tài

    a/ Cơ sở lý luận

           Thực hiện Chỉ thị số 3131/CT-BGDĐT ngày 25/8/2015 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) về nhiệm vụ trọng tâm của giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông, giáo dục thường xuyên và giáo dục chuyên nghiệp năm học ……………., Bộ GDĐT hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học …………….đối với giáo dục trung học:

– Tiếp tục triển khai Chương trình hành động của Bộ GDĐT thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; Nghị quyết số  88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; Quyết định số 404/QĐ-TTg ngày 27/3/2015 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

– Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tự học và vận dụng kiến thức, kĩ năng của học sinh theo tinh thần Công văn số 3535/BGDĐT-GDTrH ngày 27/5/2013 về áp dụng phương pháp “Bàn tay nặn bột” và các phương pháp dạy học tích cực khác; Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH ngày 08/10/2014 của Bộ GDĐT; đẩy mạnh việc vận dụng dạy học giải quyết vấn đề, các phương pháp thực hành, dạy học theo dự án trong các môn học; tích cực ứng dụng công nghệ thông tin phù hợp với nội dung bài học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc; tập trung dạy cách học, cách nghĩ; bảo đảm cân đối giữa trang bị kiến thức, rèn luyện kĩ năng và định hướng thái độ, hành vi cho học sinh; chú ý việc tổ chức dạy học phân hoá phù hợp các đối tượng học sinh khác nhau….

Để góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tự học ở học sinh. Ở