SKKN Biện pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh qua dạy một số bài thực hành môn Sinh học lớp 8

1. MỞ ĐẦU.

1.1. Lí do chọn đề tài:

Sinh học là môn học có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo ở bậc THCS. Chương trình Sinh học THCS có nhiệm vụ cung cấp cho học sinh hệ thống kiến thức cơ bản, phổ thông về thế giới sinh vật và thói quen làm việc khoa học, yêu thiên nhiên và bảo vệ môi trường, góp phần hình thành ở học sinh các năng lực nhận thức và các phẩm chất, nhân cách mà mục tiêu giáo dục đã đề ra.

Nội dung môn Sinh học lớp 8 ở trường THCS cung cấp cho học sinh những hiểu biết khoa học về đặc điểm cấu tạo và mọi hoạt động sống của con người. Trên cơ sở đó, đề ra các biện pháp vệ sinh, rèn luyện thân thể, bảo vệ, tăng cường sức khỏe, nâng cao năng suất và hiệu quả trong học tập, góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo những con người lao động linh hoạt, năng động, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Vì vậy, phát triển năng lực sáng tạo và kỹ năng sống cho học sinh là điều hết sức cần thiết nhằm đáp ứng với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Giáo dục kỹ năng sống là nội dung rất quan trọng trong phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực, là yêu cầu, là xu hướng của xã hội hiện đại trong thế giới đang toàn cầu hóa như hiện nay. Bên cạnh đó khả năng đáp ứng của bộ môn Sinh học đặc biệt là môn Sinh học 8 đối với đề tài này là rất lớn. Nhưng ở một số nhà trường còn nặng về dạy kiến thức chứ chưa chú trọng đến việc dạy các em thái độ, kỹ năng ứng xử trong các mối quan hệ với con người, với môi trường thiên nhiên… Hơn nữa, nhiều em chưa có những kĩ năng tự chăm sóc sức khỏe, rèn luyện bản thân như: ngồi học không đúng tư thế, việc luyện tập thể dục thể thao chưa đúng lúc… Trong thời gian qua, nhiệm vụ giáo dục kĩ năng sống cho học sinh chủ yếu được xem là của giáo viên chủ nhiệm và tổ chức Đoàn – Đội. Trong khi đó giáo viên chủ nhiệm cả tuần còn phải thực hiện chuyên môn của mình, thời gian dành cho lớp chủ nhiệm còn ít, chủ yếu chỉ thông qua tiết sinh hoạt lớp nên việc nắm bắt tình hình của từng học sinh còn hạn chế. Thực tế, việc giáo dục toàn diện cho học sinh, trong đó rèn kỹ năng sống cho học sinh ở trường THCS Chu Văn An còn rất hạn chế. Chính vì vậy, bản thân tôi có những trăn trở suy nghĩ và xây dựng nên đề tài: “Biện pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh qua dạy học một số bài thực hành môn Sinh học lớp 8 ở trường THCS Chu Văn An”. 

1.2.  Mục đích nghiên cứu.

Qua nghiên cứu các bài thực hành trong chương trình Sinh học 8 tôi thấy các bài thực hành này rất thích hợp để rèn kĩ năng sống cho học sinh trong việc giảng dạy kiến thức môn Sinh học, chú trọng đến việc hình thành kĩ năng cho học sinh bằng các bài thực hành để chính các em tìm ra câu trả lời cho các vấn đề được đặt ra trong cuộc sống thông qua tiến hành thực hành, quan sát, nghiên cứu tài liệu. Vai trò của giáo viên rất quan trọng trong việc định hướng, gợi ý, giúp đỡ các em tự khám phá, tự đặt ra các câu hỏi để các em hiểu rõ được câu hỏi và vấn đề cần giải quyết của bài học, từ đó đề xuất các kĩ năng sống hợp lí. Vì vậy mặc dù chỉ mới bước đầu áp dụng, tôi vẫn mạnh dạn chọn đề tài nghiên cứu dạy một số tiết cụ thể để đồng nghiệp tham khảo, góp ý, để áp dụng phương pháp này ở nhiều tiết sau, nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực chủ động học tập của học sinh giúp các em yêu thích môn học và học tập tiến bộ hơn, tạo cơ sở vững chắc cho các em có một số kĩ năng tốt trong cuộc sống và tiếp tục học tốt hơn môn Sinh học ở các lớp trên.

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

– Nghiên cứu về kĩ năng sống như: Kĩ năng thực hành, kỹ năng nói, kỹ năng suy nghĩ tích cực, kỹ năng ra quyết định, …

– Nghiên cứu các biện pháp rèn kỹ năng sống cho học sinh qua bộ môn Sinh học 8 ở trường THCS.

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu nhập thông tin.

– Phương pháp thống kê, xử lý số liệu.

1.5. Những điểm mới của SKKN.

– Phần tổ chức cho học sinh thực hành kỹ năng sống vừa được học bổ sung thêm VD 3: Rèn kỹ năng sống liên quan đến trí tuệ, thực hành.

– Giúp cho HS hiểu và ý thức được cần rèn luyện kĩ năng sống đây là vấn đề mang tính chất toàn cầu và hiện nay được toàn thế giới quan tâm. Vấn đề đó có liên quan trực tiếp tới quá trình học tập môn Sinh học nói chung và môn Sinh học 8 nói riêng

– Làm rõ được vai trò của kĩ năng sống đối với mỗi học sinh nói riêng và toàn xã hội nói chung.

– Nêu lên các giải pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh.

– Giáo dục các em thành các kĩ năng sống cần thiết trong cuộc sống.

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.

2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Mục tiêu của giáo dục: Là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có tri thức, có đạo đức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp. Hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực cho HS. Với bộ môn Sinh học là giáo dục trí dục, kỹ năng và thái độ sống, trong đó kỹ năng và thái độ bao hàm giáo dục kỹ năng sống. Qua giảng dạy bộ môn Sinh học 8, rèn cho các em có những kĩ năng tự biết chăm sóc sức khỏe cho bản thân, kĩ năng liên quan đến trí tuệ, kĩ năng ứng phó nhanh với những tình huống xảy ra trong cuộc sống,… Từ đó giáo dục các em yêu thích bộ môn, có ý thức tự học và sáng tạo.

Để nắm được bản chất của vấn đề – lồng ghép rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh vào bộ môn, mỗi giáo viên cần hiểu rõ một số khái niệm liên quan: Kỹ năng sống là cụm từ được sử dụng rộng rãi nhằm vào mọi lứa tuổi trong mọi lĩnh vực hoạt động. Kỹ năng sống đề cập đến mọi lĩnh vực hoạt động từ học tập để chuẩn bị vào nghề, cách học ngoại ngữ, kỹ năng tổ chức trại hè đến kỹ năng làm cha mẹ…Tuy nhiên, một số tác giả phân biệt giữa những kỹ năng để sống còn như học chữ, học nghề, làm toán đến bơi lội…với “Kỹ năng sống” theo nghĩa mà tài liệu “Tập huấn giáo viên THCS, THPT” đề cập. Đó là năng lực tâm lý xã hội để đáp ứng và đối phó với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống hàng ngày, mà đặc biệt tuổi trẻ rất cần để vào đời. Có nhiều định nghĩa khác nhau nhưng thống nhất trên nội dung cơ bản: Kỹ năng sống là khả năng thể hiện, thực thi năng lực tâm lý xã hội này. Đó là năng lực tâm lý xã hội để đáp ứng và đối phó với những yêu cầu và thách thức của cuộc sống hằng ngày. Đó là, khả năng chuyển đổi kiến thức (phải làm gì) và thái độ (ta đang nghĩ gì, cảm xúc như thế nào, hay tin tưởng vào giá trị nào) thành hành động (làm gì và làm như thế nào).

Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh phải đảm bảo các yếu tố sau: Giúp học sinh ý thức được giá trị của bản thân trong mối quan hệ xã hội; giúp học sinh hiểu biết về thể chất, tinh thần của bản thân mình; có hành vi thói quen ứng xử