SKKN Rèn luyện kỹ năng chứng minh các bài tập hình học cho học sinh lớp 8

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Người Ai Cập và Hy Lạp nhờ môn Toán học đã xây dựng được nhiều công trình nổi tiếng như   Kim Tự Tháp, hệ chữ cái,thiên văn học,vật lý…Do vậy Toán học là một môn khoa học cơ bản được nhiều người qua tâm và nghiên cứu.

Toán học là bộ môn khoa học tự nhiên , có hệ thống kiến thức rất cơ bản và cần thiết cho cuộc sống. Nó là một môn khoa học đòi hỏi tính sáng tạo tư duy logic cao. Nó luôn gắn bó và tác động lớn tới sự phát triển của nhiều ngành khoa học khác. Quá trình giải một bài toán giúp con người hình thành những khả năng đặc biệt của trí tuệ. Những khả năng đặc biệt này đem lại cho chúng ta những thành tựu lớn trong quá trình nghiên cứu khoa học, cũng như mọi lĩnh vực của đời sống con người.

Môn Toán THCS cung cấp cho học sinh những kiến thức phương pháp phổ thông cơ bản thiết thực, hình thành và rèn luyện kỳ năng khả năng suy luận logic khả năng quan sát dự đoán phát triển trí tưởng tượng,bồi dưỡng  phẩm chất tư duy linh hoạt sáng tạo hình thành thói quen tự học tự nghiên cứu để chính xác ý tưởng của mình. Góp phần hình thành  các phẩm chất  lao động cần thiết của con người.

Trong  việc dạy toán học thì việc tìm ra những phương pháp dạy học và giải bài tập Toán đòi hỏi người giáo viên phải chọn lọc hệ thống bài tập, sử dụng đúng phương pháp dạy học, góp phần hình thành phát triển tư duy của học sinh, rèn luyện cho học sinh tính sáng tạo, linh hoạt trong việc giải bài tập đặc biệt là việc bồi dưỡng học sinh giỏi.

    Dạy như thế nào để học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản và  được nâng cao để các em có hứng thú, say mê học tập là một câu hỏi mà mỗi thầy cô giáo luôn đặt ra cho chính mình.

   Với đối tượng học sinh khá, giỏi, các em có tư duy nhạy bén, có nhu cầu hiểu biết ngày càng cao, làm thế nào để các em phát huy hết khả năng của mình, đó là trách nhiệm của mỗi thầy, cô giáo. 

     Trong nhà trường toán học giúp các em học sinh phát triển về mọi mặt: trí, đức, thể, mỹ. Đáp ứng yêu cầu giáo dục của Việt Nam. 

Trong trường THCS việc nâng cao chất lượng dạy và học là vấn đề thường xuyên, liên tục. Để chất lượng học sinh ngày càng được nâng cao yêu cầu người giáo viên phải lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp và hệ thống bài tập đa dạng, phong phú đối với từng đối tượng học sinh.

Hình học là môn khoa học suy diễn. Nó giúp học sinh rèn luyện các phép đo đạc, tính toán, suy luận logíc, phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh. Đặc biệt đối với việc hướng dẫn cho các em chứng minh một bài toán hình học đồng thời mở rộng, nâng cao bài toán là một yêu cầu rất cần thiết. Sử dụng thành thạo các phương pháp chứng minh vào từng bài toán cụ thể, cách vẽ hình chính xác, lập luận để hiểu cặn kẽ nội dung của bài toán.

Điều đó lý giải tại sao đa số học sinh ở cấp THCS đều lúng túng trong quá trình giải các bài tập hình học, hầu hết các em không biết phải tiến hành từ đâu, tiến hành các thao tác tư duy nào, phải làm những gì, phải sử dụng công cụ nào để giải  đôi khi việc giải một bài toán hình học của các em chỉ là “ Sự mày mò” không có cơ sở.

Là giáo viên đang trực tiếp giảng dạy môn toán ở lớp 8, tôi nghĩ rằng việc giảng dạy của giáo viên không đơn thuần là việc “ Chỉ cho học sinh kết quả của bài toán” mà là quá trình “ Hướng dẫn cho các em hình thành thói quen suy luận, lập luận hợp lôgic ” để chứng minh một bài toán hình học. Việc làm này sẽ phát triển trí thông minh của các em và góp phần thúc đẩy sự phát triển trí tuệ của học sinh, gây hứng thú học tập bộ môn hình học.

Các vấn đề trong đề tài đều được lựa chọn để mọi đối tượng học sinh đều có thể tiếp thu được. Ngoài ra, trong đề tài một số vấn đề khó được diễn đạt một cách đơn giản, dễ hiểu; các lời giải trình bày ngắn gọn để vừa tăng lượng thông tin trong khuôn khổ có hạn của đề tài, vừa dành lại phần độc lập nghiên cứu cho học sinh; đồng thời nêu bật những khâu mấu chốt của lời giải.

    Xuất phát từ yêu cầu và mong ước trên tôi đã chọn đề tài: “Rèn luyện kỹ năng chứng minh các bài tập  hình học cho học sinh lớp  8 ở trường THCS Nga Mỹ”

1.2. Mục đích nghiên cứu

Từ đặc điểm việc tìm ra các giải pháp dạy học tối ưu cho từng phần, từng dạng bài tập là hết sức quan trọng.

Được giảng dạy môn toán lớp 8 năm học vừa qua tại trường THCS Nga Mỹ cùng với hoạt động dự giờ các đồng nghiệp, thông qua các buổi sinh hoạt chuyên môn tháo gỡ các vấn đề khó. Xây dựng những tiết giảng khó trong chương trình, cũng như được tham gia các lớp chuyên đề do Phòng Giáo dục và Đào tạo Nga Sơn tổ chức. Tôi nhận thấy việc tiếp thu kiến thức hình học ở khối 8 đối với học sinh là rất khó. Nhưng đối với giáo viên việc giảng dạy vẫn còn nhiều vấn đề phải nghiên cứu

Hướng dẫn học sinh “tư duy, suy luận logic để giải một bài toán chứng minh hình học” lớp 8 bao gồm nhiều quá trình kết hợp một cách chặt chẽ, đó là yêu cầu mà học sinh cần đạt được để học cách “Phải suy nghĩ như thế nào? tiến hành các thao tác tư duy nào ?…”. Việc thành thạo các thao tác tư duy này sẽ giúp học sinh giải bài toán chứng minh hình học lớp 8 một cách độc lập. Nó được chia làm 5 quá trình sau:

1. Quá trình phân tích, phán đoán:

Phân tích bài toán để phán đoán một cách khoa học, có cơ sở để tìm ra kết quả của bài toán.

b.Quá trình bổ sung và phân nhóm lại bài toán.

Dựa vào mối liên hệ giữa các yếu tố của bài toán và yêu cầu của bài toán có thể kẻ thêm đường phụ.

1. Quá trình huy động kiến thức cũ :

Tìm phương pháp giải dựa trên cơ sở khoanh vùng kiến thức cần sử dụng trong bài toán, cách ly, liên hợp các yếu tố của bài toán.

1. Quá trình tổ chức giải bài toán.

Mỗi quá trình trên có liên quan chặt chẽ với nhau trong quá trình giải toán, những suy luận có lý từ một quá trình sẽ đem lại kết quả cho bài toán.

1. Quá trình phát triển bài toán cũ thành bài toán mới.

Để giúp học sinh yêu thích môn Hình học 8 giáo viên cần có các phương pháp phù hợp với đối tượng học sinh. Học sinh nắm vững được kiến thức đó là cả  một nghệ thuật của người thầy nhất là khi bài toán cũ mà người thầy làm cho nó mới các em luôn hứng thú để tìm cách giải.

1.3.  Đối tượng nghiên cứu

– Học sinh lớp 8A trường THCS Nga Mỹ

          1.4 Phương pháp nghiên cứu

-Đề tài này được hoàn thành với các phương pháp phân tích, phán đoán,phân nhóm,huy động kiến  cũ, phát triển bài toán trên nền kiến thức đã học.

        – Nghiên cứu tài liệu,học hỏi từ đồng nghiệp và bản thân tự học tự nghiên cứu

– Giúp học sinh yếu kém có hứng thú học môn hình học và học sinh khá giỏi phát triển được tố chất của mình. Để “Rèn luyện kỹ năng chứng minh các bài tập hình học lớp 8 ở trường THCS Nga Mỹ”

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN  KINH NGHIỆM

2.1. Cơ sở lý luận

Môn hình học là môn học mang tính tư duy cao nên giáo viên cần giúp học sinh lĩnh hội được nhiều kiến thức từ đó các em có niềm say mê. Tuy nhiên trong thực tế việc dạy  học để nâng cao chất lượng môn Hình học không thể dễ dàng. Giáo viên kết hợp hài hòa với học sinh để các em xác định được việc học là cần thiết 

Phần lớn học sinh trong nhà trường là con em nông thôn điều kiện kinh tế khó khăn nên việc dành thời gian học tập chưa cao. Sự quan tâm kèm cặp con cái của một số phụ huynh còn buông lỏng,một số em chưa có ý thức học tập dẫn đến các em chưa yêu thích môn Hình học. Là giáo viên lâu năm trong