SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học trong môn Thể dục lớp 5

1. PHẦN MỞ ĐẦU
2. Đặt vấn đề

   Mục tiêu của giáo dục và đào tạo hiện nay là: “Nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài,…”. Giáo dục trí tuệ phải đi đôi với giáo dục thể chất, hai mặt này phải tiến hành song song và quan hệ chặt chẽ với nhau tạo nên sự phát triển toàn diện cho học sinh. Chính vì thế, Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến việc giáo dục thể chất cho thế hệ trẻ ngay trong ghế nhà trường vì giáo dục thể chất nói chung, môn học Thể dục nói riêng hình thành ở người học những nhân cách sống của con người lao động mới trong thời đại mới và đào tạo con người “phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong sáng về đạo đức”. Thông qua giảng dạy thể dục nhằm trang bị kiến thức, hình thành kỹ năng vận động để các em học tập, sinh hoạt có hiệu quả. Trên cơ sở đó, phát triển các tố chất thể lực, tạo điều kiện cho cơ thể phát triển bình thường theo quy luật tâm lý lứa tuổi, giới tính; đồng thời rèn luyện tác phong nhanh nhẹn, ý thức tổ chức kỷ luật cao, tự giác rèn luyện thể thao và tạo cho trẻ có cuộc sống vui tươi, lành mạnh, tinh thần tập thể tốt,… Đó chính là tiền đề hình thành nhân cách sống cho trẻ. 

Đối với lứa tuổi học sinh Tiểu học, các em rất hồn nhiên, hiếu động, tâm lý của các em có nhiều thay đổi theo độ tuổi. Vì thế, khi dạy môn Thể dục không nên theo khuynh hướng thể dục đơn thuần, máy móc, gây cho các em sự mệt mỏi, căng thẳng mà người giáo viên cần sử dụng nhiều đồ dùng, dụng cụ để minh họa, bổ trợ cho các hoạt động trong bài giảng sinh động và nâng cao thành tích tập luyện của học sinh.

Thực tế cho thấy việc dạy học nói chung và dạy học ở tiểu học nói riêng đã có sự đổi mới nhiều về phương pháp, đòi hỏi sự tư duy của học sinh được đặc biệt chú ý. Song để cho giờ học được thực sự đổi mới, việc sử dụng thiết bị đồ dùng dạy học là hết sức cần thiết.

Thiết bị đồ dùng dạy học là những phương tiện vật chất giúp cho giáo viên và học sinh tổ chức hợp lý có hiệu quả, trong quá trình đổi mới phương pháp dạy học,thiết bị đồ dùng dạy học là một trong những điều kiện cơ bản không thể thiếu để giáo viên, học sinh thể hiện mục têu dạy học.

Thực tế, bộ đồ dùng môn Thể dục được cấp chỉ có một số loại, chất lượng kém, số lượng ít không đủ đáp ứng cho 2 – 3 lớp học cùng một lúc cũng như chưa đáp ứng yêu cầu tất cả các bài dạy. Mặt khác, đa số vấn đề sân bãi, vị trí học tập môn Thể dục của các trường chưa đúng quy định, chưa phù hợp với một số tiết dạy, thời tiết thay đổi đôi lúc không thuận lợi, giáo viên và học sinh chưa có trang phục đúng theo yêu cầu của môn học,… nên khi dạy các nội dung giáo viên thường dạy chay làm cho học sinh khó hiểu, khó nhớ động tác, không đạt mục tiêu yêu cầu của bài học. Đối với các đồ dùng, dụng cụ đã có thì giáo viên sử dụng như thế nào để đạt hiệu quả cao cho tiết học ? Điều đó khiến tôi luôn trăn trở và suy nghĩ tìm ra những biện pháp, giải pháp hữu hiện nhất, phù hợp với đối tượng học sinh nhằm nâng cao sức khỏe để học tập tốt và giúp các em tham gia hoạt động giáo dục khác đạt hiệu quả. Xuất phát từ lí do trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài Một số biện pháp nâng cao hiệu quả việc sử dụng đồ dùng dạy học trong môn Thể dục lớp 5 để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm với đồng chí đồng nghiệp.

2. Mục đích nghiên cứu

Nâng cao chất lượng giờ học thể dục thông qua việc sử dụng đồ dùng dạy học phù hợp với điều kiện hiện có của các trường hiện nay.

Tìm hiểu đặc điểm tình hình và tâm sinh lý của học sinh để đưa ra nội dung hình thức, biện pháp sử dụng đồ dùng dạy học như thế nào để nâng lại hiệu quả cao cho tiết học.

Phát huy được thế mạnh sẵn có của đơn vị cũng như tạo điều kiện cho các em học sinh thể hiện năng khiếu, thế mạnh của bản thân, từ đó đề ra những giải pháp cụ thể hơn, sát thực hơn cho từng năm học góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy môn Thể dục.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          

1. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2. Cơ sở lí luận của nghiên cứu

Như Bác Hồ đã dạy: “Sức khỏe là vàng, lao động là vinh quang”.

Thật vậy, sức khỏe là vốn quý nhất của con người. Có sức khỏe thì con người có thể làm bất cứ việc gì mình muốn. Với phương châm “Khỏe để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, mỗi người dân khỏe mạnh là Tổ quốc khỏe mạnh”. Vì thế, cùng với sự phát triển chung của xã hội ngày nay, thể dục thể thao cũng đang trên đà phát triển không ngừng, nó trở thành một bộ phận không thể thiếu trong đời sống tinh thần của nhân dân và còn thể hiện sự khát vọng vươn lên chiếm lĩnh mọi đỉnh cao của con người trong đó có vấn đề thể dục thể thao và thể lực với tư cách là một giá trị của con người.

Thể dục là một môn học nhằm giáo dục và rèn luyện kỹ năng nâng cao chất lượng về thể lực, từ đó làm nền tảng cho việc phát triển về tư duy cho học sinh. Trong quá trình giáo dục, những tư tưởng chỉ đạo phương hướng cơ bản quy định nội dung phương pháp và cách tổ chức quy trình giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu đào tạo là vô cùng quan trọng. Đối với bộ môn Thể dục ở trường tiểu học thì vừa phải thực hiện mục tiêu trên nhưng đồng thời cũng phải thực hiện nhiệm vụ quan trọng không kém là góp phần vào việc phát triển con người toàn diện cả về đức, trí, thể, mỹ. 

Ngày nay, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm và coi nhiệm vụ giáo dục là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất, nên các môn học trong nhà trường luôn được trang bị đầy đủ các thiết bị đồ dùng giảng dạy như tranh, ảnh, mô hình, bóng, dây… nhằm đáp ứng mục tiêu giáo dục. Đối với nhà trường tiểu học nói chung, môn Thể dục nói riêng cũng được quan tâm với nhiều dụng cụ thể dục thể thao và các phương tiện dạy học khác. 

Tuy nhiên cho dù các phương tiện dạy học có hiện đại đến đâu chăng nữa thì vai trò của người giáo viên cũng hết sức quan trọng. Vì vậy giáo viên phải vận dụng sử dụng các phương tiện dạy học một cách linh hoạt trong mọi hoàn cảnh thì bài dạy mới đạt hiệu quả cao vừa đảm bảo chất lượng giáo dục một giờ học, vừa mang tính khoa học phù hợp với hoàn cảnh. Trong quá trình dạy học môn Thể dục, việc sử dụng phương pháp dạy học không thể tách rời với việc sử dụng các phương tiện dạy học. Các phương tiện dạy học sẽ giúp cho học sinh lĩnh hội các tri thức và rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo giúp cơ thể phát triển cân đối toàn diện. Do đó đồ dùng dạy học và các phương pháp khi sử dụng đồ dùng dạy học góp phần rất lớn vào việc nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học.

2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu

Trường Tiểu học Y Ngông đóng trên địa bàn đặc biệt khó khăn của xã Dur Kmăl, hơn nưa trường lại có ba điểm trường cách xa nhau, nhất là phân hiệu Buôn Krông cách điểm trường chính đến gần 15 cây số, đường đi lại khó khăn chính vì vậy việc đi lại gây rất nhiều khó khăn. Trong năm học …………., tỉ lệ học sinh dân tộc thiểu số khối lớp 5 chiếm gần 99% tổng số học sinh toàn khối. Hầu hết các em là con em đồng bào dân tộc Ê Đê thuộc diện gia đình có hoàn cảnh khó khăn, trình độ dân trí thấp, nhận thức về giáo dục và chăm lo việc học hành của cha mẹ học sinh đối với con em còn nhiều hạn chế. Vì vậy việc phối hợp với cha mẹ học sinh để nâng cao chất lượng học tập cho các em gặp không ít khó khăn.

Trong những năm học vừa qua, được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo cũng như sự quan tâm, giúp đỡ của lãnh đạo nhà trường đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp giáo viên được bồi dưỡng nâng cao tay nghề bằng nhiều hình thức khác nhau. Chính sự quan tâm đó đã giúp giáo viên vững vàng hơn về chuyên môn nghiệp vụ, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao chất lượng dạy học. Giáo viên bộ môn luôn xác định đúng tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng dạy học môn Thể dục, nên đã tìm các giải pháp hữu hiệu nhất nhằm tạo hứng thú cho các em trong học tập, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

Trường có ba phân hiệu, phòng Thiết bị đặt tại điểm chính nên việc mượn, trả đồ dùng dạy học chưa thuận tiện. Giáo viên bộ môn Thể dục dạy nhiều khối lớp/buổi, mỗi lớp sử dụng các đồ dùng, thiết bị khác nhau, giáo viên ngại mang ra mang vào nên ít khi vào phòng Thiết bị mượn đồ dùng để hướng dẫn cho học sinh thực hiện các trò chơi cũng như các nội dung học tập. Việc sử dụng đồ dùng dạy học, tranh ảnh và bài dạy gần như chưa được quan tâm. Khi lên lớp, giáo viên mới chỉ chú trọng dạy các động tác của bài thể dục phát triển chung dưới hình thức giáo viên làm mẫu cho học sinh làm theo. Các trò chơi vận động, trò chơi nào dễ, đơn giản thì thực hiện, trò chơi nào khó thì bỏ qua nên giờ học rất đơn điệu, chưa lôi cuốn và phát huy năng lực học tập của các em, dẫn đến hiệu quả tiết học chưa cao.

Bên cạnh sân chơi, bãi tập có vai trò quan trọng, quyết định sự thành công

khi diễn ra những trò chơi học tập thì trang phục học thể dục cũng góp phần nâng cao hiệu quả của tiết học. Thực tế ở các trường tiểu học, trang phục của học sinh học môn Thể dục chưa thực hiện đại trà nên chưa tạo sự thoải mái trong tập luyện cũng như trong sử dụng các dụng cụ để tham gia trò chơi vận động. Hơn nữa sau giờ học thể dục, mồ hôi ngấm vào quần áo làm cho các em có cảm giác khó chịu khi vào lớp tiếp tục học các môn học khác, điều đó cũng ảnh hưởng đến tinh thần học tập của các em. 

3. Các giải pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

3.1 Mục tiêu của giải pháp, biện pháp

Nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học môn Thể dục trong nhà trường nói chung, hiệu quả cách sử dụng đồ dùng dạy học nói riêng.

Giúp học sinh hiểu biết về thể chất, tinh thần của bản thân, qua đó giúp các em biết cách bảo vệ, rèn luyện sức khỏe của bản thân, phát triển cơ thể một cách toàn diện.

3.2  Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp 

 3.2.1. Tìm hiểu đặc điểm tâm sinh lí của học sinh

Đầu năm, sau khi nhận lớp, bản thân tôi đã gần gũi quan tâm trò chuyện với từng học sinh trong lớp để nắm bắt tâm tư nguyện vọng cũng như hoàn cảnh, thể lực của các em.

Phân loại học sinh theo từng nhóm có sức khỏe tốt, nhanh nhẹn hay sức khỏe chưa tốt, bệnh tật,… để có hình thức bồi dưỡng tập luyện khác nhau. Trường hợp này, giáo viên lập kế hoạch dạy học theo phân hóa đối tượng học sinh đảm bảo tính vừa sức và an toàn về sức khỏe trong rèn luyện.

Ví dụ: Khi tổ chức trò chơi “Chạy tiếp sức”, dựa vào đặc điểm tâm sinh lí học sinh, tôi sẽ giảm yêu cầu cho những trường hợp có bệnh về tim mạch, dị tật về chân, mắt,… tôi tổ chức riêng cho các em tập luyện bằng các hình thức sau:

+ Tập luyện với cường độ nhẹ ( trò chơi nhóm ba nhóm bảy, đá cầu,…) hoặc các bạn có sức khỏe tốt giúp đỡ.

+ Cho các em này làm trọng tài trong phần trò chơi, các hoạt động thi đua

+ Áp dụng phương pháp tập luyện bằng cách “phục hồi chức năng” với hình thức nhẹ nhàng, nội dung phù hợp để các em này được hoạt động, tạo cho các em một tình thần thoải mái, vui vẻ phấn khởi tập luyện nâng cao sức khỏe cùng các bạn.

3.2.2. Giúp học sinh nắm vững vai trò, tác dụng của các đồ dùng dạy học trong môn Thể dục

Trong chương trình Thể dục lớp 5, ngoài việc giúp các em nắm được 8 động tác của bài thể dục phát triển chung, giáo viên còn cho học sinh củng cố, ôn luyện các động tác về đội hình đội ngũ, rèn luyện các kĩ năng vận động cơ bản (bật xa, nhảy dây), nắm được cách chơi các trò chơi (như: Ai nhanh và khéo hơn, Chạy nhanh theo số, Chạy tiếp sức theo vòng tròn, Bóng chuyền sáu, Qua cầu tiếp sức, Dẫn bóng, Chuyền và bắt bóng tiếp sức, Chạy theo hình tam giá,…) và thực hiện các bài tập thể thao tự chọn. Để thực hiện hiệu quả các nội dung trên, ngoài việc giáo viên linh hoạt tổ chức hình thức và vận dụng phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực học tập của học sinh thì đòi hỏi giáo viên cần phải thường xuyên chủ động sử dụng các phương tiện, đồ dùng dạy học trong các hoạt động cũng như từng trò chơi vận động. Để làm được điều đó, giáo viên cần cho các em hiểu được tên các loại đồ dùng có liên quan đến môn học; vai trò, tác dụng của từng loại phương tiện, đồ dùng đó giúp các em sử dụng thành thạo, không bỡ ngỡ và an toàn tuyệt đối. Cụ thể:

– Nhảy dây cá nhân: rèn tính dẻo dai, khéo léo và có lợi cho sức khỏe.

– Tung và bắt bóng : rèn tính bền bỉ, khéo léo 

– Cầu đá: phối kết hợp khéo léo, nhịp nhàng giữa mắt, chân, vai .

………………

Qua đó, các em sẽ chủ động, tự giác, tự tin  trước khi tham gia trò chơi.

3.3.3. Lựa chọn và sử sụng đồ dùng dạy học hợp lý đối với nội dung bài dạy và đối tượng học sinh 

Việc sử dụng đồ dùng dạy học cũng rất quan trọng vì nhờ có các đồ dùng, dụng cụ học tập đó sẽ quyết định đến sự thành công của một tiết dạy. Vì vậy, đầu năm, sau khi nhận lớp, tôi vào thư viện kiểm tra các dụng cụ liên quan đến môn Thể dục xem thừa – thiếu loại nào, chất lượng ra sao. Đồ dùng nào dùng được để riêng một chỗ, đồ dùng nào không đảm bảo chất lượng, hư hỏng ghi chép lại đề nghị với đồng chí cán bộ phụ trách thiết bị  thanh lí và bổ sung kịp thời. Đồ dùng nào thiếu, lập tờ trình đề xuất mua mới. Trong quá trình sử dụng hằng ngày, thường xuyên kiểm tra, bảo quản cẩn thận. Cuối học kì I và cuối năm học, tôi báo cáo hiệu quả sử dụng các đồ dùng, dụng cụ của bộ môn và tiếp tục đưa ra ý kiến đề xuất cho năm học tới (nếu có). 

Trong các giờ học, giáo viên có thể sử dụng những dụng cụ sẵn có của trường để đảm bảo mục tiêu và chất lượng dạy thể dục. Khi sử dụng, giáo viên thường xuyên kiểm tra và có kế hoạch đề nghị nhà trường bổ sung những dụng cụ mau hỏng, đảm bảo về số lượng và chất lượng cho học sinh tập luyện. 

Trong quá trình lựa chọn và sử dụng, giáo viên cần:

– Tránh lạm dụng việc sử dụng các đồ dùng dạy học hiện đại: Trong các giờ học mới, ôn tập hay tập luyện cho học sinh, giáo viên có thể sử dụng băng hình, băng tiếng , phát huy tác dụng của các phương tiện, thiết bị có sẵn và tranh ảnh để phục vụ, nâng cao chất lượng giảng dạy. Tuy nhiên cũng cần tránh lạm dụng phương tiện dạy học hiện đại, không thực hiện thị phạm, làm mẫu cho học sinh hoặc chỉ cho HS xem băng hình động tác kỹ thuật mà không được tập luyện. Điều đó làm các em yêu thích môn học hơn, lại vừa đảm bảo hiệu quả giờ học qua đó phát hiện các em có năng khiếu để bồi dưỡng và phát triển.