SKKN Một số biện pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học toán về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5

1. Mở đầu

1.1. Lý do chọn đề tài:

Chương trình môn Toán lớp 5 có rất nhiều nội dung kiến thức như: số học, hình học, các đại lượng đo…mỗi mảng đề cập đến một vấn đề cơ bản. Trong đó, mảng kiến thức  Toán về Tỉ số phần trăm và Giải toán về tỉ số phần trăm là một dạng toán mới, khá trừu tượng song có tính ứng dụng thực tiễn khá cao. Dạy – học về “Tỉ số phần trăm và Giải toán về tỉ số phần trăm”  không chỉ hình thành, củng cố các kiến thức toán học có liên quan mà còn giúp học sinh gắn học với hành, gắn nhà trường với thực tế cuộc sống lao động và sản xuất của xã hội. Qua đó, giúp học sinh có thể vận dụng được vào việc tính toán trong thực tế như: Tính tỉ số phần trăm học sinh (theo giới tính hoặc theo xếp loại học lực,…) trong lớp mình học, trong nhà trường; tính tiền vốn, tiền lãi khi mua bán hàng hoá hay khi gửi tiền tiết kiệm; tính sản phẩm làm được theo kế hoạch dự định… 

Là giáo viên có nhiều năm giảng dạy lớp 5, bản thân tôi thấy việc dạy – học “Tỉ số phần trăm và Giải toán về tỉ số phần trăm” không phải là việc dễ đối với cả giáo viên và học sinh lớp 5 bởi: tính mới, các dạng bài toán có vẻ “ na ná” nhau, khiến học sinh khó phân biệt, trong quá trình giảng dạy giáo viên khó truyền đạt, dẫn dắt. 

Xuất phát từ những lý do trên, để nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học Toán nói chung và chất lượng dạy học dạng toán này nói riêng của lớp mình phụ trách nên trong năm học ………tôi đã nghiên cứu và thực hiện sáng kiến kinh nghiệm “Một số biện pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học toán về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5B ở Trường tiểu học Đồng Tiến, huyện Triệu Sơn” 

1.2. Mục đích nghiên cứu:

Tôi viết sáng kiến kinh nghiệm này nhằm các mục đích sau:

– Giúp học sinh tránh được những nhầm lẫn giữa các dạng toán Tỉ số phần trăm, những vướng mắc khi giải từng dạng toán đó, từ đó hiểu được ý nghĩa, nắm vững kiến thức và kỹ năng giải toán về tỉ số phần trăm để vận dụng tốt hơn trong học tập cũng như vào trong cuộc sống.

– Giúp người giáo viên trực tiếp giảng dạy Toán lớp 5 như tôi có những biện pháp cụ thể hướng dẫn học sinh hình thành kiến thức mới và luyện tập các dạng toán này để góp phần nâng cao chất lượng dạy – học về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm cho học sinh lớp mình phụ trách. 

1.3.  Đối tượng nghiên cứu: 

Một số biện pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học toán về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5B ở Trường tiểu học Đồng Tiến, huyện Triệu Sơn 

1.4. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp của tôi đã áp dụng khi tiến hành nghiên cứu giải toán về tỉ số phần trăm là: 

– Tìm hiểu sâu về Tâm lý học lứa tuổi, những cơ sở lý luận khoa học Toán học. 

– Phương pháp nghiên cứ lý luận.

– Phương pháp phân tích, quan sát.

– Phương pháp phỏng vấn và điều tra Giáo dục.

–  Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.

– Phương pháp thực nghiệm.

– Phương pháp Kiểm tra, thống kê kết quả.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lý luận: 

Dạy học Toán ở bậc Tiểu học nhằm giúp học sinh có những kiến thức cơ bản ban đầu về số học các số tự nhiên, phân  số, số thập phân; các đại lượng thông dụng; một số yếu tố hình học và thống kê đơn giản. Hình thành các kĩ năng tính, đo lường, giải bài toán có  nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống. Góp phần bước đầu phát triển năng lực tư duy, khả năng suy luận hợp lí và diễn đạt đúng; góp phần hình thành và rèn luyện các phẩm chất, các đức tính cần thiết của con người lao động mới.

Trong đó nội dung các kiến thức về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm trong chương trình môn Toán lớp 5 là một mảng kiến thức rất quan trọng, có nhiều ứng dụng trong thực tế.

Tuy nhiên dạy học về Tỉ số phần trăm và Giải toán về tỉ số phần trăm không hề đơn giản. Bởi đây là dạng  toán mới ở lớp 5, khá trừu tượng song khả năng vận dụng thực tiễn rất cao. Vì vậy, dạy học như thế nào để học sinh có thể nắm vững, hệ thống và vận dụng tốt trong học tập và thực tiễn là một câu hỏi khó, đòi hỏi người giáo viên luôn trăn trở để tìm ra những biện pháp truyền đạt mới.

2.2. Thực trạng dạy – học về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm ở lớp 5 Trường tiểu học Đồng Tiến. 

Qua nhiều năm giảng dạy lớp 5 tôi nhận thấy khi học sinh giải các bài toán liên quan đến Tỷ số phần trăm còn gặp nhiều khó khăn lúng túng. Đó là:

– Học sinh khó định dạng được bài tập, không phân tích rõ được bản chất bài toán nên không xác định được dạng bài tập.

– Có những em tuy đã xác định được dạng bài toán nhưng không hiểu được thực chất của vấn đề cần giải quyết nên khi gặp bài toán có cùng nội dung nhưng lời lẽ khác đi thì các em lại lúng túng.

– Khi gặp những bài toán mang tính tổng hợp thì thật khó để các em nhìn ra dạng toán để đưa về bài toán cơ bản và  giải được.

– Khi giải các bài toán về Tỉ số phần trăm học sinh còn hay hiểu sai ý nghĩa tìm đơn vị của các tỉ số phần trăm nên dẫn đến việc thiết lập và thực hiện các phép tính còn sai.

Để chứng minh nhận định trên, cuối năm học ………tôi đã tiến hành cho học sinh lớp 5B mình phụ trách khảo sát chất lượng về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm, kết quả thu được như sau:

Từ đó tôi đã đi sâu vào tìm tòi, nghiên cứu và tìm ra được một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, đó là:

2.2.1. Về học sinh.

– Kiến thức về tỉ số ở lớp 4 các em đã quên hoặc nắm rất mơ hồ nên khi học về tỉ số phần trăm các em cảm thấy khó.

– Học sinh chưa phân biệt được sự khác nhau cơ bản giữa tỉ số và tỉ số phần trăm do đó hay lẫn lộn cách giải giữa các dạng bài. 

– Đa số học sinh đều học theo cách máy móc, rập khuôn theo bài tập mẫu nên khi bài tập vận dụng có dữ liệu lệch so với mẫu thì các em sẽ không làm được.

– Học sinh không xác định đúng yêu cầu của bài với những dạng khó như “Tìm một số khi biết giá trị một số phần trăm của số đó”…

– Một bộ phận học sinh lười học, lười vận động suy nghĩ, ý thức học tập không cao, không có thói quen tự học.

– Một số học sinh có hoàn cảnh kinh tế gia đình khó khăn, bố mẹ phải đi làm ăn xa, không có điều kiện đầu tư về sách vở đồ dùng, chưa có sự quan tâm giúp đỡ kèm cặp trong việc học tập ở nhà.

2.2.1. Về giáo viên.

Nhìn chung, giáo viên đều tìm hiểu bài trước khi dạy. Tuy nhiên khi dạy học phần này còn có một số khó khăn và hạn chế sau:

– Thời lượng dạy phần giải toán về tỉ số phần trăm ít ( 9 tiết cho cả dạy khái niệm, 3 dạng toán và luyện tập).

– Việc hệ thống và giúp học sinh phân biệt 3 dạng toán giải trong chương trình để áp dụng trong giải toán còn chưa thật coi trọng.

– Do lo lắng học sinh không hiểu bài nên giáo viên còn sa vào giảng giải, thuyết trình hơi nhiều, không chú trọng đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo đúng tinh thần lấy học sinh làm trung tâm. Dẫn đến việc học sinh chưa được tự mình tìm đến kiến thức, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động sáng tạo trong học tập.

– Giáo viên đôi lúc còn xem nhẹ khâu phân tích các dữ liệu bài toán khi hướng dẫn học sinh giải bài toán, nhất là các bài toán mang tính tổng hợp, ẩn. Từ đó dẫn đến việc học sinh không nhận ra được dạng toán và không biến đổi các bài toán đó về các bài toán dạng cơ bản đã được học.

Là một giáo viên chủ nhiệm và giảng dạy môn toán lớp 5, tôi luôn băn khoăn với thực trạng và nguyên nhân trên nên đã không ngừng tìm tòi, nghiên cứu để tìm ra cho mình “Một số biện pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng học toán về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm cho học sinh lớp 5B ở Trường tiểu học Đồng Tiến, huyện Triệu Sơn”.

2.3. Các biện pháp dạy học toán về tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm:   

Biện pháp 1. Giáo viên phải nghiên cứu để nắm vững kiến thức, nội dung, chuẩn kiến thức, kĩ năng phần toán về tỉ số phần trăm, các dạng toán về tỉ số phần trăm.

Bản thân tôi đã nghiêm túc tìm hiểu về những kiến thức, nội dung, PPDH liên quan đến Giải  toán về tỉ số phần trăm ở lớp 5. Từ đó tôi thấy rõ:

1. Nội dung dạy bao gồm:

+ Khái niệm ban đầu về tỉ số phần trăm. 

+ Đọc, viết tỉ số phần trăm.

+ Cộng, trừ các tỉ số phần trăm; nhân, chia tỉ số phần trăm với số tự nhiên khác 0. 

+ Giải các bài toán về tỉ số phần trăm.

Nội dung tỉ số phần trăm và giải toán về tỉ số phần trăm được sắp xếp ở chương 2 trong sách toán 5 với yêu cầu chuẩn kiến thức, kĩ năng như sau:

+ Nhận biết được tỉ số phần trăm của hai đại lượng cùng loại.

+ Biết đọc, viết tỉ số phần trăm.

+ Biết viết một phân số thành tỉ số phần trăm và viết tỉ số phần trăm thành phân số.

+ Biết thực hiện phép cộng, trừ các tỉ số phần trăm; nhân tỉ số phần trăm với một số tự nhiên ; chia tỉ số phần trăm cho một số tự nhiên khác 0.

+ Biết giải bài toán về tỉ số phần trăm :

*Tìm tỉ số phần trăm của hai số.

*Tìm một số phần trăm của một số.

*Tìm một số biết một số phần trăm của số đó.