Biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động nói và nghe môn Tiếng Việt lớp 2 (đủ 3 bộ sách)

Kỹ năng nói và nghe là hai trong bốn kỹ năng nền tảng của môn Tiếng Việt, có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển năng lực ngôn ngữ, tư duy và giao tiếp xã hội cho học sinh. Tuy nhiên, trong thực tiễn giảng dạy lớp 2, nhiều học sinh còn rụt rè khi nói, thiếu kỹ năng lắng nghe và phản hồi tích cực. Xuất phát từ thực tế đó, sáng kiến kinh nghiệm “Biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động nói và nghe môn Tiếng Việt lớp 2” được xây dựng nhằm cải thiện hiệu quả tổ chức hoạt động nói và nghe trong tiết học, tạo môi trường học tập tích cực, giúp học sinh chủ động rèn luyện kỹ năng, phù hợp định hướng phát triển phẩm chất và năng lực trong Chương trình GDPT 2018. Đề tài áp dụng cho học sinh lớp 2 sử dụng đủ 3 bộ sách giáo khoa hiện hành.

1. Tóm tắt lý do chọn đề tài

Trong các tiết Tiếng Việt lớp 2 hiện nay, nhiều học sinh còn gặp khó khăn khi phát biểu hoặc lắng nghe bạn nói, dễ bị mất tập trung hoặc thiếu tự tin. Phần lớn tiết học vẫn theo hướng một chiều, học sinh chưa được rèn luyện kỹ năng nói và nghe một cách bài bản, tích cực. Mặt khác, giáo viên đôi khi thiếu công cụ và hình thức đa dạng để tổ chức hoạt động giao tiếp hiệu quả trong lớp học. Chính vì vậy, việc triển khai các biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động nói và nghe môn Tiếng Việt lớp 2 là cần thiết, giúp học sinh rèn luyện toàn diện hơn cả về ngôn ngữ lẫn kỹ năng sống.

2. Các biện pháp triển khai

Biện pháp 1: Tăng cường tổ chức linh động, hiệu quả trò chơi học tập nhằm cải thiện chất lượng hoạt động nói và nghe môn Tiếng Việt

Biện pháp này hướng đến việc tạo ra môi trường học tập vui nhộn, tự nhiên và thoải mái cho học sinh luyện nói – nghe. Thông qua các trò chơi như “Nói nhanh theo chủ đề”, “Lắng nghe và đoán đúng”, học sinh vừa rèn luyện phản xạ ngôn ngữ, vừa phát triển kỹ năng tập trung, phản hồi. Điểm mới là trò chơi được thiết kế lồng ghép vào từng phần bài học, có vai trò kích thích hứng thú học tập thay vì chỉ là hoạt động phụ.

Biện pháp 2: Sân khấu hóa hoạt động nói và nghe để tạo hứng thú học tập cho học sinh

Giáo viên tổ chức các tiết học với hình thức sân khấu hóa như đóng vai, kể chuyện ngắn theo nhóm, nhập vai nhân vật trong đoạn hội thoại,… giúp học sinh rèn luyện diễn đạt tự nhiên và lắng nghe tích cực. Biện pháp này mang lại hiệu quả cao vì giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giao tiếp một cách sinh động, phát huy trí tưởng tượng và sự tự tin.

Biện pháp 3: Vận dụng kỹ thuật dạy học mảnh ghép giúp học sinh trao đổi, tập luyện nói và nghe theo nhóm

Học sinh được chia nhóm, mỗi nhóm thảo luận một nội dung khác nhau sau đó ghép nhóm chia sẻ lại. Việc vận dụng kỹ thuật mảnh ghép trong tiết học giúp các em luyện nói – nghe trong quá trình hợp tác, trao đổi, phản biện nhẹ nhàng. Đây là hình thức tăng cường tính tập thể, phát triển kỹ năng diễn đạt mạch lạc và khả năng tiếp nhận thông tin một cách tích cực.

Biện pháp 4: Kể chuyện lồng ghép video, tranh vẽ giúp học sinh nâng cao khả năng liên tưởng khi học nói và nghe

Giáo viên sử dụng tranh ảnh, video minh họa để dẫn dắt học sinh tham gia kể chuyện hoặc trả lời câu hỏi mở. Biện pháp này giúp học sinh kích hoạt trí tưởng tượng, tăng khả năng liên tưởng ngôn ngữ với hình ảnh và bối cảnh, từ đó nâng cao chất lượng nói – nghe. Đây là yếu tố sáng tạo khi tích hợp công nghệ thông tin vào rèn kỹ năng giao tiếp.

Biện pháp 5: Đa dạng các hình thức khen thưởng để tạo động lực và tinh thần học tập trong hoạt động nói và nghe cho học sinh

Khen thưởng được thực hiện linh hoạt từ lời động viên, sticker, điểm thưởng, bảng xếp hạng,… giúp học sinh cảm thấy hào hứng, có mục tiêu rèn luyện kỹ năng nói – nghe mỗi ngày. Việc xây dựng hệ thống khen thưởng theo hướng phát triển động lực nội tại là điểm mới, tạo môi trường học tập tích cực và đầy khích lệ cho học sinh lớp 2.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Kết hợp kỹ thuật dạy học tích cực (mảnh ghép, sân khấu hóa) với hoạt động luyện nói – nghe cụ thể.

• Tận dụng công nghệ (video, hình ảnh) để nâng cao khả năng liên tưởng và giao tiếp.

• Tổ chức các trò chơi học tập giàu tính tương tác, rèn luyện kỹ năng nói – nghe tự nhiên.

• Đa dạng hình thức khen thưởng để duy trì động lực học tập cho học sinh.

• Dễ triển khai, phù hợp với năng lực giáo viên tiểu học và có thể áp dụng cho nhiều lớp học khác nhau.

4. Hiệu quả của đề tài

Sau thời gian áp dụng các biện pháp, học sinh lớp 2 có tiến bộ rõ rệt về khả năng phát biểu, phản hồi và lắng nghe khi tham gia lớp học. Các em chủ động nói mạch lạc hơn, tự tin kể chuyện hoặc chia sẻ ý kiến cá nhân. Giáo viên dễ dàng tổ chức tiết học nhẹ nhàng, sinh động. Phụ huynh hài lòng khi thấy con tiến bộ trong giao tiếp. Đề tài được tổ chuyên môn đánh giá cao về tính thực tiễn và khả năng nhân rộng.

Sáng kiến “Biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động nói và nghe môn Tiếng Việt lớp 2” đã góp phần nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt theo hướng phát triển năng lực học sinh, đặc biệt trong kỹ năng giao tiếp. Quý thầy cô có thể tham khảo toàn văn tài liệu tại: Biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động nói và nghe môn Tiếng Việt lớp 2 (đủ 3 bộ sách)