ĐỀ CƯƠNG LVTS PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC TIỂU HỌC

1. Lí do chọn đề tài

1

.1. Cơ sở lí luận

Trong công cuộc đổi mới giáo dục, đổi mới chương trình, sách giáo khoa

và phương pháp dạy học hiện nay, dạy học nhằm phát triển năng lực người

học là một vấn đề được quan tâm nghiên cứu và triển khai. Phát triển năng lực

(NL) giải quyết vấn đề đang là một trong những định hướng đổi mới phương

pháp dạy học toán ở tiểu học. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, Hội nghị lần

thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện

giáo dục và đào tạo đã khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp

dạy học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận

dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một

chiều, ghi nhớ máy móc; vận dụng các phương pháp, kỹ thuật dạy học một

cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với mục tiêu, nội dung giáo dục, đối tượng

học sinh và điều kiện cụ thể của mỗi cơ sở giáo dục phổ thông. Tập trung dạy

cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật

và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển NL”. Tiến hành đổi mới căn bản và toàn

diện giáo dục là đổi mới ở tất cả các mặt nội dung, chương trình, phương pháp

giảng dạy đến kiểm tra đánh giá. Trong đó, cần khẳng định rằng đổi mới

phương pháp dạy học đóng vai trò cơ bản và cấp thiết.

Năng lực giải quyết vấn đề là năng lực có thể giải quyết vấn đề sau khi đã

nắm bắt được chính xác tình hình sự việc được cho là vấn đề, suy nghĩ

phương án giải quyết làm thế nào để giải quyết được vấn đề đó và hành động.

Có thể nói chỉ khi có được khả năng nhận thức vấn đề, suy nghĩ tìm ra

phương án giải quyết vấn đề, khả năng thực hiện phương án giải quyết vấn đề

thì lúc đó mới gọi là có năng lực giải quyết vấn đề. Việc phát triển năng lực

giải quyết vấn đề trong chương trình học tập của học sinh là việc làm hết sức

cần thiết và cấp bách bởi đòi hỏi của xã hội ngày nay, là yêu cầu của quá trình

dạy học, quá trình đổi mới phương pháp dạy và học, đổi mới giáo dục.

.2. Cơ sở thực tiễn

1

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đạt được một số thành tựu

trong việc giúp học sinh rèn luyện và phát triển năng lực giải quyết vấn đề.

Tuy nhiên, kết quả học tập của các em cho thấy giáo viên còn chưa chú trọng

quan tâm đến việc phát triển NL giải quyết vấn đề gắn với thực tiễn cuộc sống

của học sinh. Mục tiêu của các tiết học hiện nay vẫn luôn là kiến thức, mục

tiêu rèn luyện vẫn là để HS hiểu và nắm được kiến thức chứ không phải làm

sao để giải quyết được vấn đề trong cuộc sống. Vậy chúng ta cần thực sự

chú trọng đến việc phát triển NL giải quyết vấn đề để người học không chỉ

nắm được kiến thức, mà còn biết liên hệ các kiến thức để vận dụng giải quyết

các vấn đề gắn với thực tiễn, đáp ứng nhu cầu của xã hội hiện tại và trong

tương lai.

Vậy câu hỏi đặt ra là thời điểm nào là lúc chúng ta rèn NL này cho

người học? Đó là ngay từ khi các em bắt đầu phát triển tư duy, biết

đánh giá tình huống gặp phải trong thực tiễn cuộc sống. Từ bậc Tiểu học

các em cần được hình thành và rèn luyện NL giải quyết vấn đề mang

tính thực tiễn của cuộc sống trong mọi môn học.

Kế thừa những thành tựu của các công trình nghiên cứu đi trước và

xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, chúng tôi lựa chọn đề tài “Phát triển năng lực

giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học tiểu học” để tiến hành nghiên

cứu.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng phát triển năng lực

giải quyết vấn đề cho học sinh, đề tài đề xuất các biện pháp phát triển năng

lực giải quyết vấn đề cho học sinh góp phần phát triển năng lực giải quyết vấn

đề cho học sinh một cách tốt hơn.

3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu

3

.1. Đối tượng nghiên cứu

Biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong dạy học

tiểu học.

3

.2. Khách thể nghiên cứu

Quá trình dạy học tiểu học và quá trình phát triển năng lực giải quyết vấn đề.

. Giả thuyết khoa học

4

Nếu nghiên cứu sâu sắc cơ sở lý luận, đánh giá đúng thực trạng phát triển

năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh tiểu học, từ đó đề xuất và thực hiện

được các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh thì năng

lực giải quyết vấn đề của học sinh tiểu học sẽ được nâng cao.

5

. Nhiệm vụ nghiên cứu

Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc phát triển năng lực giải quyết vấn đề

cho HS trong dạy học Tiểu học.

Khảo sát, đánh giá thực trạng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho

HS trong dạy học Tiểu học.

Đề xuất các biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho HS trong

dạy học Tiểu học.

–

–

–

–

Tổ chức thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của

các biện pháp từ đó chứng minh hay bác bỏ giả thuyết khoa học của đề tài.

6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu

–

–

Lĩnh vực khoa học: Năng lực giải quyết vấn đề.

Phạm vi điều tra: Giáo viên tại các trường Tiểu học trên địa bàn quận

Long Biên, Hà Nội, cụ thể là các trường Tiểu học Đô thị Việt Hưng, Tiểu học

Ngô Gia Tự, Tiểu học Lê Quý Đôn. Dự kiến: 50 GV

–

Phạm vi thực nghiệm: Học sinh lớp 3 trường Tiểu học Đô thị Việt

Hưng, quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Dự kiến: 120 HS. Thực

nghiệm phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh tiểu học

qua dạy học môn Toán lớp 3.

7. Phương pháp nghiên cứu

7

.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận

Sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu: phân tích, tổng hợp, hệ

thống hóa các tài liệu lí luận (giáo trình, các công trình nghiên cứu – luận án,

luận văn, bài báo khoa học,…) nhằm giải quyết nhiệm vụ nghiên cứu cơ sở lí

luận của đề tài.

7

.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

7

.2.1. Phương pháp quan sát sư phạm

Quan sát quá trình dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề của GV

và quan sát quá trình học tập của HS.

7

.2.2. Phương pháp điều tra

Thu thập ý kiến của giáo viên, phụ huynh về thực trạng phát triển năng

lực giải quyết vấn đề cho học sinh Tiểu học trên địa bàn quận Long Biên, Thành

phố Hà Nội.

7

.2.3. Phương pháp phỏng vấn

Phỏng vấn với câu hỏi in sẵn và phỏng vấn điều tra về thực trạng dạy học

phát triển năng lực giải quyết vấn đề và tính khả thi, hiệu quả của các biện pháp

đề xuất về dạy học phát triển năng lực cho HS tại các trường Tiểu học quận

Long Biên.

7

.2.4. Phương pháp chuyên gia

Thu thập ý kiến của chuyên gia về tính cấp thiết, khả thi của các biện

pháp đề xuất.

7

.2.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm

Tiến hành thực nghiệm sư phạm một số biện pháp phát triển năng lực giải

quyết vấn đề cho học sinh lớp 3 ở trường Tiểu học để khẳng định ý nghĩa và

tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất.

7

.2. Nhóm phương pháp xử lý thông tin

Sử dụng các phương pháp nghiên cứu thống kê để xử lí những số liệu thu

được từ thực trạng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh ở các

trường Tiểu học trên địa bàn quận Long Biên, Thành phố Hà Nội. Trên cơ sở

đó, đưa ra những nhận xét, đánh giá, giải thích nguyên nhân, đề xuất các biện

pháp nâng cao hiệu quả của việc thực hiện nội dung giáo dục này.

. Dự kiến cấu trúc luận văn

8

Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lí luận về phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học

sinh trong dạy học tiểu học.

Chương 2: Thực trạng phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trong

dạy học ở các trường tiểu học quận Long Biên, thành phố Hà Nội.

Chương 3: Biện pháp phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh

trong dạy học tiểu học và thực nghiệm sư phạm.