LVTS Hoàn thiện kế toán bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện Thọ Xuân

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Kế toán luôn có vai trò đặc biệt quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của mọi tổ chức. Song, việc sử dụng kế toán trong hệ thống quản lý đạt được hiệu quả đến mức độ nào lại phụ thuộc vào việc tổ chức kế toán trong môi trường hoạt động cụ thể, đặc biệt là trong quản lý tài chính của đơn vị hành chính công. Một trong những đơn vị hành chính công có vai trò quyết định đối với sự ổn định xã hội vì mục tiêu an sinh xã hội của bất cứ nhà nước nào chính là BHXH.
BHXH là sự đảm bảo thay thế được bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ bị mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm bảo đảm an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần bảo đảm an toàn xã hội.
Những năm qua, mặc dù ngành BHXH ngày càng phát triển và mở rộng để phục vụ tốt hơn quyền lợi của người lao động, tuy nhiên sự phát triển của ngành đòi hỏi tổ chức kế toán cũng phải thay đổi, hoàn thiện để phù hợp với khối lượng công việc tăng lên cũng như đáp ứng được những sửa đổi, bổ sung trong các điều luật, nghị định, thông tư liên quan tới nhiệm vụ của ngành. Không nằm ngoài xu thế đó, tổ chức kế toán của BHXH huyện Thọ Xuân dù đã từng bước sửa đổi, bổ sung và từng bước hoàn thiện, nhưng mới chỉ thay đổi được những vấn đề chung, mang tính nguyên tắc trong tổ chức kế toán. Vì vậy, hiệu qủa của quản lý tài chính tại đơn vị chưa cao, sự phù hợp giữa bộ máy kế toán với thông tin quản trị còn bất cập, việc phân tích tình hình tài chính chưa thường xuyên kịp thời, chưa có nghiên cứu đánh giá về tổ chức kế toán. Do đó, để việc kế toán của đơn vị được hoàn thiện hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý, nâng cao hiệu quả sử dụng tài sản, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện kế toán bảo hiểm xã hội tại Bảo hiểm xã hội huyện Thọ Xuân” làm luận văn thạc sĩ của mình.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Kế toán bảo hiểm xã hội là một tổ hợp các hoạt động liên quan đến công tác thu BHXH, BHYT, BHTN và quản lý chi BHXH trên cơ sở vận dụng các phương pháp kế toán để thu thập, xử lý và cung cấp thông tin thực hiện các chính sách, chế độ tài chính hiện hành nhằm phát huy hết vai trò của hạch toán kế toán góp phẩn quản lý quỹ có hiệu quả. Từ trước đến nay, đã có rất nhiều những công trình nghiên cứu viết về kế toán tại các đơn vị sự nghiệp công lập, cụ thể như:
Đề tài “Tổ chức kế toán tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Ninh Bình” của tác giả Nguyễn Ngọc Khoa năm 2017 của trường Đại học Lao động Xã hội. Đề tài đã nêu được thực trạng tổ chức kế toán tại Bảo hiểm xã hội tỉnh Ninh Bình, người viết đã đưa ra những quan điểm, giải pháp hoàn thiện kế toán tại đó. Tuy nhiên chưa cung cấp đầy đủ cơ sở lý luận và chưa nêu rõ được vai trò quan trọng của kiểm tra trong tổ chức kế toán tại BHXH tỉnh cũng như ứng dụng CNTT trong tổ chức kế toán;
Đề tài “Hoàn thiện kế toán tại trường cao đẳng công nghệ và thương mại Hà Nội”, luận văn thạc sỹ của tác giả Công Thị Thu Hằng (2017). Luận văn đã trình bày cơ sở lý luận về kế toán của đơn vị ngoài công lập, phân tích thực trạng tổ chức kế toán ở một đơn vị ngoài công lập điển hình đó là trường cao đẳng công nghệ và thương mại Hà Nội và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán tại đơn vị. Tuy nhiên luận văn chưa đi sâu vào phân tích hoàn thiện kế toán dưới góc độ kế toán quản trị;
“Hoàn thiện tổ chức kế toán tại trường Lê Duẩn” luận văn thạc sỹ của tác giả Bùi Thị Ngọc Trâm (2017). Công trình nghiên cứu đã trình bày những lý luận cơ bản về tổ chức kế toán của đơn vị sự nghiệp công lập, thực tế tổ chức tại trường Lê Duẩn, đưa ra những đánh giá xác đáng, chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế trong từng khâu và từng vấn đề của kế toán. Tuy nhiên vấn đề lựa chọn các phương pháp kế toán trong tổ chức kế toán chưa được tác giả quan tâm trình bày trên cả góc độ lý luận và thực tiễn;
Luận văn thạc sỹ “Hoàn thiện tổ chức kế toán tại Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật” của tác giả Trần Phương Linh (2016) Luận văn đã khái quát được những vấn đề cơ bản trong tổ chức kế toán tại đơn vị sự nghiệp có thu, chỉ ra thực trạng cơ chế quản lý tài chính các nội dung trong tổ chức kế toán tại Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia – Sự thật. Tuy nhiên luận văn chưa chỉ ra được những yêu cầu của tổ chức kế toán trong đơn vị sự nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý. Về thực trạng và đề xuất giải pháp tác giả chưa chỉ ra cụ thể những giải pháp nhằm khác phục những tồn tại.
Các công trình nghiên cứu về tổ chức kế toán thuộc các lĩnh vực khác nhau với những đóng góp to lớn và có ý nghĩa tham khảo quan trọng đối với luận văn, tuy nhiên điểm chung của các nghiên cứu này là mô tả thực trạng tổ chức kế toán và đưa ra các giải pháp về phương diện tổ chức kế toán nhằm tuân thủ chế độ kế toán do Bộ Tài chính ban hành chứ chưa có nghiên cứu nào nêu ra tầm quan trọng cũng như sự cần thiết của tổ chức kiểm tra kế toán, tổ chức ứng dụng CNTT trong tổ chức kế toán của đơn vị do vậy vẫn còn khoảng trống chưa đề cập tới.
Đối với sự nghiệp BHXH về tổ chức tài chính, kế toán thì chưa có một nghiên cứu tổng hợp nào phân tích đầy đủ về thực trạng và đưa ra giải pháp cụ thể về tổ chức kế toán tại các đơn vị BHXH huyện và cụ thể là tại BHXH huyện Thọ Xuân nhằm cung cấp thông tin phục vụ cho quản lý. Vì vậy tác giả cho rằng đây là một đề tài không trùng lặp với các nghiên cứu trước mà tác giả đã biết.
3. Mục tiêu nghiên cứu
3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát
– Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán BHXH tại BHXH huyện Thọ Xuân.
3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể
– Nghiên cứu về mặt lý luận về kế toán BHXH tại BHXH huyện;
– Hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về kế toán BHXH tại các đơn vị BHXH huyện;
– Đánh giá thực trạng kế toán BHXH tại BHXH huyện Thọ Xuân;
– Từ thực trạng về kế toán BHXH tại BHXH huyện Thọ Xuân rút ra được những kết quả đạt được, những tồn tại cần khắc phục và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện kế toán BHXH tại Đơn vị.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu: Kế toán BHXH tại BHXH huyện Thọ Xuân;
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Về không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu kế toán BHXH tại Bảo hiểm Xã hội huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa.
Về thời gian: Các tài liệu, số liệu nghiên cứu được tác giả thu thập từ các nguồn báo cáo tổng hợp thu, báo cáo tổng hợp kế toán tài chính trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2022.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu và hoàn thiện đề tài, tác giả sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu để rút ra kết luận, đề ra các giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán như:
Phương pháp quan sát: Qua nghiên cứu tổ chức kế toán BHXH tại BHXH huyện Thọ Xuân đã giúp tôi hiểu và quan sát quy trình làm việc giữa các bộ phận kế toán tôi đã có được những cái nhìn sơ bộ về mô hình tổ chức bộ máy kế toán.
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nguồn tài liệu của cơ quan rất đa dạng, vì vậy cần phải chọn lọc, xem xét những tài liệu thích hợp, phục vụ nghiên cứu đề tài. Qua các phương pháp trên tôi đã có cái nhìn rõ nét hơn về thực trạng kế toán BHXH tại BHXH huyện Thọ Xuân.
Phương pháp phân tích dữ liệu: Phương pháp này đòi hỏi phải có sự nghiên cứu, tính toán, phân tích dựa trên cơ sở tổ chức kế toán hiện hành để đánh giá được những tồn tại, khó khăn của cơ quan. Sau khi thu thập được các dữ liệu tôi tiến hành nghiên cứu và phân tích về tổ chức kế toán BHXH huyện Thọ Xuân. Tiếp đó tôi sử dụng phương pháp so sánh, đối chiếu giữa lí luận và thực tế để phát hiện ra các mặt còn tồn tại
Luận văn nghiên cứu dựa trên cơ sở Luật BHXH, Nghị định của Chính phủ, các Thông tư hướng dẫn và các văn bản pháp lý về BHXH, các Tạp chí và tài liệu của ngành; các số liệu báo cáo về tình hình hoạt động BHXH trên địa bàn huyện Thọ Xuân năm 2020.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Kết quả nghiên cứu là luận văn góp phần làm rõ bản chất của tổ chức kế toán, khẳng định vai trò, vị trí và nội dung của kế toán BHXH trong ngành Bảo hiểm xã hội.
Qua nghiên cứu đề tài còn tạo một bước cho cán bộ quản lý tài chính cấp trên có điều kiện nắm bắt tình hình thực tiễn của đơn vị trong tài chính kế toán, từ đó đưa ra những giải pháp, tham mưu về cơ chế chính sách phù hợp cho ngành Bảo hiểm xã hội.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn được chia làm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề cơ bản về kế toán bảo hiểm xã hội trong ngành bảo hiểm xã hội.
Chương 2: Thực trạng kế toán bảo hiểm xã hội tại cơ quan bảo hiểm xã hội huyện Thọ Xuân
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện kế toán bảo hiểm xã hội tại bảo hiểm xã hội huyện Thọ Xuân.

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ KẾ TOÁN BẢO HIỂM XÃ HỘI TRONG NGÀNH BẢO HIỂM XÃ HỘI
1.1. Tổng quan về đơn vị bảo hiểm xã hội
1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội, đơn vị bảo hiểm xã hội
1.1.1.1. Khái niệm bảo hiểm xã hội, đơn vị bảo hiểm xã hội
Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước.
Bảo hiểm xã hội hình thành rất sớm trong lịch sử phát triển của xã hội loài người và được các nhà khoa học đề cập và nghiên cứu một cách sâu sắc dưới nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, đến nay chưa có một khái niệm thống nhất về BHXH mà còn nhiều khái niệm khác nhau về BHXH tùy thuộc vào lĩnh vực nghiên cứu khác nhau. Vì vậy, hiện nay còn tồn tại nhiều quan niệm khác nhau về BHXH, tùy thuộc vào góc độ nghiên cứu của các nhà khoa học.
Theo từ điển Bách khoa: “BHXH là sự đảm bảo, thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập cho người lao động khi họ mất hoặc giảm thu nhập do bị ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, tàn tật, thất nghiệp, tuổi già, tử tuất, dựa trên cơ sở một quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, có sự bảo hộ của Nhà nước theo pháp luật, nhằm đảm bảo, an toàn đời sống cho người lao động và gia đình họ, đồng thời góp phần đảm bảo an toàn xã hội”.
Tổ chức lao động quốc tế (ILO) đưa ra khái niệm về BHXH như sau: BHXH là sự bảo vệ mà xã hội cung cấp cho các thành viên của mình thông qua một loạt các biện pháp công cộng, nhằm chống lại những khó khăn về kinh tế và xã hội dẫn đến việc ngừng hoặc giảm sút đáng kể về thu nhập gây ra bởi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, thất nghiệp, tàn tật, tuổi già và chết; đồng thời bảo đảm chăm sóc y tế và trợ cấp cho các gia đình đông con. Khái niệm này đã phản ánh được sự kết hợp hai mặt của BHXH là mặt kinh tế và mặt xã hội.
Khái niệm về BHXH được khái quát một cách cao nhất, đầy đủ nhất theo khoản 1, Điều 3, Luật BHXH số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014, đó là: “BHXH là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội”.[9]
Như vậy, có thể khái quát về BHXH như sau: BHXH là hệ thống bảo đảm khoản thu nhập thay thế cho người lao động trong các trường hợp bị giảm hoặc mất khả năng lao động hay mất việc làm, thông qua việc hình thành và sử dụng quỹ tài chính do sự đóng góp của các bên tham gia và có sự ủng hộ của Nhà nước, nhằm góp phần bảo đảm ổn định đời sống cho người lao động và gia đình họ đồng thời góp phần bảo vệ an toàn xã hội. Đối tượng của BHXH chính là thu nhập bị biến động giảm hoặc mất do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc mất việc làm của những người lao động tham gia BHXH.
BHXH là đơn vị SNCL nên có đầy đủ những chức năng, nhiệm vụ của một đơn vị sự nghiệp công lập.
Từ những khái niệm về BHXH trên tác giả nhận thấy ý nghĩa quan trọng của việc tham gia BHXH.
BHXH ra đời và phát triển cùng với nền kinh tế thị trường, BHXH đã có mặt ở hầu hết các nước trên thế giới trình độ phát triển của BHXH được quyết định bởi mức độ phát triển của nền kinh tế, nền kinh tế càng phát triển thì mức độ hoàn thiện của BHXH ngày càng cao và với những đặc trưng riêng có của mình BHXH đã có ý nghĩa thiết thực đối với sự phát triển kinh tế xã hội, là một trong những chính sách xã hội quan trọng không thể thiếu của mỗi quốc gia nhằm ổn định đời sống kinh tế-xã hội và góp phần làm vững chắc thể chế chính trị.
1.1.1.2. Bản chất của bảo hiểm xã hội
Bảo hiểm xã hội là nhu cầu khách quan, đa dạng, phức tạp của xã hội, nhất là trong xã hội mà sản xuất hàng hoá hoạt động theo cơ chế thị trường, mối quan hệ thuê mướn lao động phát triển tới một mức độ nào đó. Kinh tế càng phát triển thì Bảo hiểm xã hội càng đa dạng và hoàn thiện. BHXH vừa để thực hiện các mục đích xã hội, vừa để thực hiện các mục đích kinh tế trong mỗi cộng đồng, quốc gia.
Bản chất kinh tế của BHXH
Bản chất kinh tế của BHXH thể hiện ở chỗ những người tham gia cùng đóng góp một khoản tiền trích trong thu nhập (khoản đóng góp này không ảnh hưởng lớn đến đời sống và SXKD của cá nhân hoặc đơn vị) để lập một quỹ dự trữ. Các khoản đóng góp vào quỹ BHXH bao gồm: đóng góp của NLĐ, NSDLĐ và sự hỗ trợ của Nhà nước. Mục đích của việc hình thành quỹ BHXH để trợ cấp cho những NLĐ khi gặp rủi ro, tránh được những hụt hẫng về thu nhập cho họ. Sự hỗ trợ này được lấy từ quỹ BHXH nên giảm và tiết kiệm được chi NSNN. Đồng thời, bản chất kinh tế còn được thể hiện ở chỗ, NLĐ chỉ đóng một phần nhỏ trong thu nhập của mình, nhưng do nhiều nguồn hình thành khác có khoản tiền lớn đảm bảo đủ chi trả tài chính cho họ khi phát sinh nhu cầu được thanh toán.
Quỹ BHXH hoạt động theo nguyên tắc “số đông bù số ít”. Do tính đặc thù giữa thời gian khoản tiền đóng góp của các bên tham gia BHXH và thời gian khoản chi trả trợ cấp BHXH cho những người hưởng chế độ không trùng nhau, đã tạo cho quỹ BHXH có nguồn tiền tạm thời “nhàn rỗi”. Khoản tiền tạm thời “nhàn rỗi” được sử dụng cho hoạt động đầu tư sinh lời bảo tồn giá trị cho quỹ BHXH. Quỹ BHXH được đặc trưng bằng sự vận động của các nguồn tài chính trong quá trình tạo lập và sử dụng, được phản ánh các quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối lại thu nhập các nguồn lực giữa các chủ thể tham gia tạo lập và sử dụng quỹ BHXH.
Những luận cứ trên đây đã chứng minh rằng bên cạnh mục tiêu hoạt động BHXH là an toàn xã hội về kinh tế cho mọi người trong cộng đồng, thì BHXH còn là một hình thức huy động vốn. Và với sức mạnh về tài chính của mình cùng với sự quản lý của Nhà nước, BHXH sẽ góp phần ổn định tài chính, tiền tệ quốc gia.
Bản chất xã hội của BHXH
BHXH thuộc phạm vi hệ thống chính sách xã hội, nó liên quan đến lợi ích của mọi người dân trong xã hội. Thể hiện ở chỗ quỹ BHXH là một bộ phận của tổng sản phẩm trong nước được xã hội tổ chức, quản lý, bảo tồn và phân phối lại thu nhập. BHXH còn là công cụ cải thiện điều kiện sống của mọi tầng lớp dân cư, đặc biệt là NLĐ.
Những hụt hẫng và biến cố về thu nhập trong các trường hợp ốm đau, tai nạn làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm hoặc khi già yếu trở thành mối đe dọa cuộc sống bình thường của NLĐ. Để khắc phục tình trạng này, với truyền thống “lá lành đùm lá rách”, tinh thần “tương thân tương ái” trong nhân dân được phát huy dưới các hình thức đóng góp của Nhà nước, NSDLĐ và NLĐ khi họ còn khỏe mạnh, còn có thu nhập, để dùng vào lúc tuổi già, lúc ốm đau… Kết quả của sự phân phối lại đó tạo ra được sự bình đẳng hơn về thu nhập giữa các tầng lớp dân cư trong xã hội. Chính từ đó góp phần tái sản xuất giản đơn và tái sản xuất mở rộng sức lao động, tạo điều kiện thúc đẩy sản xuất có hiệu quả, tạo được thêm nhiều công ăn việc làm, tăng thu nhập đồng thời phát triển tốt hơn các dịch vụ xã hội phục vụ cho con người như y tế, giáo dục, văn hoá. Như vậy, thực tế cho thấy BHXH là công cụ quan trọng và hiệu quả để tạo nên một mạng lưới an toàn cho con người, hoạt động BHXH không vì mục tiêu lợi nhuận mà hoạt động vì mục đích bảo đảm sự phát triển lâu bền của nền kinh tế, góp phần ổn định và thúc đẩy tiến bộ xã hội
1.1.2. Đặc điểm hoạt động của đơn vị BHXH
Đơn vị BHXH là đơn vị SNCL nên có đầy đủ đặc điểm của một đơn vị SNCL, với các đặc điểm sau:
– Đặc điểm hoạt động:
BHXH Việt Nam là cơ quan nhà nước thuộc Chính phủ có chức năng tổ chức thực hiện các chế độ, chính sách BHXH, BHYT; tổ chức thu, chi chế độ BHTN; quản lý và sử dụng các quỹ: BHXH, BHTN, BHYT.
+ Mục đích hoạt động của BHXH không vì lợi nhuận mà vì quyền lợi của người lao động và của cả cộng đồng;
+ Hoạt động của BHXH nhằm huy động sự đóng góp của người lao động và Nhà ước tạo lập tài chính để phân phối và sử dụng đảm bảo bù đắp một phần thu nhập nhất định nào đó cho người lao động khi có những sự cố xuấ thiện như: tại nạn, ốm đau, hưu trí… điều đó có nghĩal à mục đích của BHXH lấy một phần thu nhập trong thời gian hoạt động bình thường để giành bảo đảm cho cuộc sống trong những ngày không lao động, không có thu nhập.
– Đặc điểm quản lý BHXH Việt Nam chịu sự quản lý nhà nước của Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội về BHXH, BHTN; của Bộ Y tế về BHYT; của Bộ Tài chính về chế độ tài chính đối với các quỹ BHXH, BHTN, BHYT.
Theo đó BHXH Việt Nam được tổ chức và quản lý theo hệ thống dọc, tập trung, thống nhất từ trung ương đến địa phương gồm có: Ở Trung ương là BHXH Việt Nam; ở tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là BHXH tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi chung là BHXH tỉnh) trực thuộc BHXH Việt Nam; ở huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương là BHXH huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (sau đây gọi chung là BHXH huyện) trực thuộc BHXH tỉnh.
1.1.3. Đăc điểm quản lý tài chính trong đơn vị BHXH
Nhìn chung, quản lý tài chính BHXH bao gồm bốn nội dung cơ bản sau:
– Quản lý thu BHXH;
– Quản lý chi BHXH;
– Quản lý hoạt động đầu tư tăng trưởng quỹ;
– Quản lý cân đối quỹ BHXH.
* Quản lý thu BHXH.
Quản lý thu giữ vai trò quan trọng và quyết định đến sự thành công của quá trình thu BHXH, từ đó quyết định đến sức mạnh quỹ BHXH để đảm bảo cho việc chi trả cho các chế độ trợ cấp. Trước tiên chúng ta phải nắm được nội dung thu gồm hai khoản thu từng nười lao động và người sử dụng lao động. Đây là khoản thu lớn nhất và đóng vai trò quan trọng, quyết định. Các khoản thu khác như: thu từ quỹ của các tổ chức, cá nhân từ thiện hay sự hỗ trợ của NSNN là nhỏ, NSNN chỉ bù đắp cho những trường hợp cần thiết. Hơn nữa đây là khoản thu mà tổ chức BHXH cũng không thể tự điều chỉnh được vì nó mang tính thụ động. Do vậy mà quản lý thu chỉ tập chung vào nguồn thu từ hai đối tượng chính người lao động và người sử dụng lao động. Nội dung của quản lý thu lại tập chung vào ba đối tượng chính sau đây: Quản lý đối tượng tham gia BHXH: Đây là việc đầu tiên mà mỗi tổ chức BHXH khi thực hiện quan tâm đến, thường các đối tượng này được quy 11 định rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật của Nhà nước. Hơn thế nữa BHXH cũng hoạt động trên nguyên tắc san sẻ rủi ro và tuân theo quy luật số đông bù số ít nên việc tham gia đầy đủ của các đối tượng tham gia BHXH là việc rất quan trọng. Quản lý đối tượng tham gia cần thực hiện các công việc sau:
+ Quản lý số lượng đăng kí tham gia BHXH;
+ Quản lý đối tượng bắt buộc tham gia BHXH theo quy định;
+ Quản lý cấp sổ BHXH: Vì đây là căn cứ xác định quá trình đóng góp, ngành nghề lao động, thời gian lao động, tên người lao động và một số thông tin khác. Quản lý quỹ lương của các doanh nghiệp: Theo những quy định hiện hành như ngày nay thì phí thu BHXH thường được tính theo phần trăm tổng quỹ lương của doanh nghiệp và tiền lương tháng của người lao động nên quỹ lương còn là cơ sở để quản lý thu một cách thuận lợi. Dựa trên quỹ lương của doanh nghiệp BHXH có thể đảm bảo thu đúng, thu đủ và hạn chế được tình trạng gian lận trốn đóng BHXH. Bên cạnh đó chính các doanh nghiệp trở thành những “đại lý” thực hiện thu và chi trả trực tiếp cho một vài chế độ là thực sự thuận lợi cho thu phí nói riêng và thực hiện các chế độ BHXH nói chung. Quản lý tiền thu BHXH: Các đơn vị, doanh nghiệp sẽ tự nộp phí thông qua tài khoản ca BHXH. Do vậy, BHXH khó nắm bắt được tình hình thu. Để đảm bảo thu đúng, thu đủ, kịp thời cần có những quy định rõ ràng về thời gian nộp, hệ thống tài khoản thu nộp phải thuận lợi và an toàn cho việc nộp.Việc nắm bắt tình hình thu BHXH giúp quản lý quỹ dễ dàng, kịp thời điều chỉnh và đảm bảo cho chi trả được thực hiện một cách tốt nhất. Trong nội dung quản lý thu BHXH, tất cả các đóng góp BHXH sẽ được quản lý chung một cách thống nhất, dân chủ, công khai trong toàn hệ thống.
* Quản lý chi BHXH
Các khoản chi BHXH bao gồm các khoản chi cho các chế độ, chi quản lý và chi khác. Trong đó có thể nói hai khoản chi đầu là rất lớn, đặc biệt là chi cho các chế độ, hơn nữa khoản chi này chính là thể hiện sự đảm bảo cuộc sống của chính sách BHXH. Vì vậy, nhắc đến quản lý chi là nhắc đến hai nội dung chính sau:
Quản lý hoạt động chi trả cho các chế độ: Mục tiêu của hoạt động quản lý chi không với mục đích giảm khoản chi này một cách lớn nhất có thể mà quản lý để tránh tình trạng chi sai chế độ hoặc chi không đúng đối tượng, vừa tránh lãnh phí lại đảm bảo công bằng cho các đối tượng tham gia BHXH. Do vậy để đảm bảo chi trả trợ cấp đúng chế độ, kịp thời cần có phương thức chi hợp lý, tổ chức thực hiện chi trả cho các chế độ thuận lợi, dễ dàng. Cũng như hoạt động thu, trước tiên chúng ta phải quản lý các đối tượng được hưởng các chế độ BHXH. Đối tượng có thể hưởng các chế độ chính là bản thân người lao động hoặc người thân trong gia đình họ. Đối tượng được hưởng các chế độ trợ cấp là những người lao động tham gia đóng phí BHXH và gặp phải những rủi ro làm mất hoặc giảm khả năng lao động dấn đến giảm hoặc mất thu nhập của họ. Các điều kiện hưởng được quy định cụ thể trong các văn bản, thường thì mức trợ cấp, loại trợ cấp và thời gian trợ cấp thì phụ thuộc vào mức đóng góp, thời gian đóng góp, mức độ hay tỉ lệ thương tật.. và chính biến cố mà người lao động gặp phải. BHXH Việt Nam muốn quản lý tốt cần có những văn bản quy định rõ ràng và hợp lý về các điều kiện hưởng của các chế độ, dựa trên cơ sở đó để xử lý các trường hợp cho công bằng. Đối tượng hưởng cần được xem xét và kiểm tra nhằm tránh tình trạng chi sai hoặc chi không hợp lý. Quản lý chi cho các chế độ cũng cần được phân loại và phân cấp quản lý để dễ quản lý và thực hiện chi trả cho thuận tiện.
Quản lý chi hoạt động bộ máy: Sau chi cho các chế độ thì đây là khoản chi lớn thứ hai cần được quản lý. Chi quản lý có thể hiểu đơn giản là khoản chi cho bộ máy tức là trả lương cho cán bộ, chi cho đầu tư xây dựng cơ bản, chi mua sắm thiết bị và những tài sản cố định nhằm duy trì hoạt động của tổ chức BHXH. Mức chi này có thể được quy định trong điều lệ BHXH hoặc cũng có thể được lập trong NSNN. Khoản chi này cần được quản lý tránh những lãng phí không cần thiết. Song nhìn chung thì chi phí quản lý là phải phù hợp tránh những lãng phí không cần thiết, song chi phí quản lý cũng phải đủ lớn để đảm bảo cơ sở cho hoạt động quản lý của BHXH được thực hiện dễ dàng. Hơn nữa lương cho cán bộ nhân viên của ngành BHXH phải cân bằng với các ngành khác.
* Quản lý hoạt động đầu tư nhằm bảo toàn và tăng trưởng quỹ:
Quỹ BHXH tại một thời điểm thường có số tiền kết dư rất lớn đây là cơ sở của những yêu cầu cần bảo toàn và phát triển quỹ. Như chúng ta đã biết thì quỹ thu trước, chi sau, đặc biệt trong điều kiện nền kinh tế thị trường với những cơ hội cũng như những rủi ro có thể xảy ra bất cứ lúc nào nên việc bảo toàn và phát triển quỹ lại trở thành nhu cầu bức thiết. Nếu quỹ không chú trọng đến vấn đề đầu tư có thể sẽ đứng trước tình trạng bội chi hay nói cách khác là chi vượt quá thu. Nếu đầu tư tăng trưởng quỹ có hiệu quả thì đây là một nguồn thu bổ sung rất lớn cho quỹ để đảm bảo cân đối thu chi từ đó giảm gánh nặng cho NSNN. Để hoạt động đầu tư thực hiện đúng vai trò của nó thì phải đảm bảo những nguyên tắc như an toàn, tránh rủi ro, có lãi và trên hết là thực hiện được lợi ích xã hội.
* Quản lý hoạt động cân đối quỹ
BHXH là chính sách xã hội nên khác với các loại hình bảo hiểm thương mại, BHXH hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận mà mục đích lớn nhất là ổn định cuộc sống của người lao động. Do vậy cân bằng thu chi là trạng thái mong muốn của mỗi nước khi triển khai thực hiện BHXH. Để cân đối thu chi trên thực tế thường phải có sự hỗ trợ của NSNN, đồng thời thì quỹ phải tìm cho mình những nguồn thu khác để đảm bảo cân bằng quỹ. Trong đó các khoản chi và nguồn thu đã được trình bày ở trên. Quản lý cân đối quỹ là việc làm hết sức quan trọng nhằm phát hiện ra những thay đổi dẫn đến mất cân đối để có những biện pháp khắc phục kịp thời.