Một số biện pháp phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khi giảng dạy môn Toán lớp 5

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, việc phát triển đồng thời phẩm chất và năng lực của học sinh là mục tiêu then chốt trong quá trình dạy học. Đặc biệt ở bậc Tiểu học, môn Toán không chỉ giúp hình thành tư duy logic mà còn là môi trường hiệu quả để rèn luyện kỹ năng sống, làm việc nhóm và giải quyết vấn đề. Xuất phát từ thực tiễn giảng dạy, tôi đã thực hiện đề tài sáng kiến “Một số biện pháp phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khi giảng dạy môn Toán lớp 5” nhằm tìm ra hướng đi hiệu quả, thiết thực trong quá trình tổ chức dạy học.

1. Lý do chọn đề tài

Qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy không ít học sinh vẫn học Toán một cách thụ động, thiếu sự sáng tạo và hợp tác. Học sinh thường chỉ ghi nhớ công thức, quy tắc mà ít khi chủ động vận dụng hoặc thể hiện năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn. Trong khi đó, môn Toán lại có tiềm năng rất lớn trong việc rèn luyện tư duy, phát triển các năng lực cốt lõi. Do đó, tôi lựa chọn thực hiện sáng kiến này để đổi mới cách dạy và học Toán, giúp học sinh phát triển toàn diện hơn.

2. Các biện pháp thực hiện

Biện pháp 1: Rèn luyện năng lực hợp tác cho học sinh thông qua hoạt động thảo luận, làm việc nhóm môn Toán

Biện pháp nhằm phát triển kỹ năng lắng nghe, chia sẻ và giải quyết vấn đề cùng nhau. Giáo viên giao nhiệm vụ học tập mang tính khám phá để học sinh tự tổ chức nhóm, thảo luận phương án giải quyết, qua đó phát triển năng lực giao tiếp và phẩm chất tôn trọng, hợp tác.

Biện pháp 2: Lồng ghép kỹ thuật dạy học tích cực, phát triển năng lực tư duy và phẩm chất tích cực cho học sinh

Sử dụng các kỹ thuật như “trạm”, “mảnh ghép”, “kỹ thuật khăn trải bàn”… giúp học sinh được tham gia chủ động vào quá trình học. Mỗi hoạt động đều gắn với mục tiêu phát triển tư duy logic, tính tự giác và tinh thần trách nhiệm.

Biện pháp 3: Vận dụng phương pháp Hỏi – đáp nhanh trong giờ học Toán để nâng cao năng lực phản xạ, giải quyết vấn đề cho học sinh

Giáo viên đặt câu hỏi nhanh, đa dạng và yêu cầu học sinh phản hồi trong thời gian ngắn. Hình thức này giúp rèn luyện sự tập trung, tốc độ tư duy, đồng thời khuyến khích học sinh diễn đạt rõ ràng, tự tin hơn trong lớp học.

Biện pháp 4: Rèn luyện năng lực tính toán, cảm hứng tích cực cho học sinh thông qua trò chơi học tập lồng ghép kiến thức toán học

Trò chơi như “ghép thẻ đúng – sai”, “tìm bạn cùng kết quả”, “vòng quay tính nhanh” được tổ chức xen kẽ bài học giúp tạo hứng thú, giảm căng thẳng, đồng thời củng cố kiến thức hiệu quả.

Biện pháp 5: Tổ chức hoạt động trải nghiệm vận dụng kiến thức hình học nhằm phát huy năng lực sáng tạo, tích cực cho học sinh

Học sinh được tham gia các hoạt động thực tế như “thiết kế sân chơi mini”, “vẽ bản đồ lớp học”,… qua đó áp dụng kiến thức về hình học và đo lường. Biện pháp này không chỉ rèn luyện năng lực toán học mà còn kích thích sự sáng tạo và tinh thần trách nhiệm với công việc.

3. Điểm mới, sáng tạo của đề tài

• Tăng cường ứng dụng kỹ thuật dạy học tích cực gắn liền với năng lực cụ thể.

• Lồng ghép hiệu quả trò chơi, hoạt động nhóm và trải nghiệm vào nội dung Toán học.

• Thiết kế hoạt động học tập giàu tính tương tác và thực tiễn.

• Chú trọng phát triển đồng thời cả phẩm chất (trách nhiệm, hợp tác) và năng lực (giải quyết vấn đề, tư duy logic).

• Đưa ra mô hình linh hoạt, dễ áp dụng vào thực tế lớp học đông học sinh.

4. Hiệu quả của đề tài

• Học sinh hào hứng hơn trong mỗi tiết Toán, chủ động phát biểu và thảo luận.

• Tăng rõ rệt tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt các dạng toán yêu cầu tư duy cao.

• Kỹ năng làm việc nhóm, phản xạ nhanh và khả năng trình bày của học sinh được cải thiện.

• Giáo viên có thêm nguồn tư liệu phương pháp mới để tổ chức giờ học linh hoạt, hiệu quả.

• Môi trường học tập trở nên thân thiện, tích cực, khơi dậy sự sáng tạo và yêu thích môn Toán.

Sáng kiến “Một số biện pháp phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khi giảng dạy môn Toán lớp 5” là một trong những hướng tiếp cận thực tiễn, giúp giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với định hướng phát triển phẩm chất – năng lực trong chương trình mới. Để tham khảo chi tiết và áp dụng hiệu quả, quý thầy cô có thể truy cập tài liệu đầy đủ tại: Một số biện pháp phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh khi giảng dạy môn Toán lớp 5