SKKN Các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy bài thực hành môn Địa lý lớp 9

CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG 

DẠY BÀI THỰC HÀNH MÔN  ĐỊA LÝ LỚP 9

TRƯỜNG THCS NGUYỄN VĂN TRỖI

1  MỞ ĐẦU

1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

            Để đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của nội dung chương trình việc đổi mới phương pháp dạy học đã được chú trọng. Nghị quyết TW II khoá VII đã khẳng định: “ Phải đổi mới phương pháp giảng dạy giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học”. Theo định hướng này việc đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm phát huy tích cực chủ động của người học, phải thường xuyên rèn luyện và phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu độc lập. Sau những năm thực hiện chương trình sách giáo khoa mới theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học chúng ta đã đạt được những kết quả như: giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, học sinh tích cực chủ động tiếp nhận kiến thức.Tuy nhiên trong nhiều năm qua mặc dù đã cùng với tổ chuyên môn bám sát chuyên đề, tích cực triển khai đổi mới sinh hoạt chuyên môn, áp dụng cụ thể vào bài dạy trên lớp nhưng kết quả của các tiết thực hành ở chương trình Địa lí 9 còn rất hạn chế. Chính vì vậy mà từ năm học ……….tôi đã lập ra kế hoạch và xây dựng chuyên đề sinh hoạt chuyên môn trong năm học của nhóm địa lý trường THCS Nguyễn Văn Trỗi là  “ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY BÀI THỰC HÀNH LỚP 9”. Năm học ……….đã thực hiện và thử nghiệm thành công bài thực hành 19, vì vậy sang năm học ……….tôi đã mạnh dạn đưa ra các giải pháp mới, đồng bộ mang tính khả thi để áp dụng ch6 10 bài thực hành trong chương trình và rút ra được “CÁC GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY BÀI THỰC HÀNH MÔN  ĐỊA

LÝ LỚP 9 TRƯỜNG THCS NGUYỄN VĂN TRỖI “ 

Sau một thời gian nghiên cứu và thực nghiệm nhận thấy kết quả nâng cao chất lượng giảng dạy các bài thực hành đảm bảo được nội dung kiến thức, kĩ năng; tích hợp được các nội dung về bảo vệ tài nguyên , môi trường , sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả…

1.2 MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

 Mục đích của đề tài là tìm hiểu thực chất giảng dạy và học tập các bài thực hành của học sinh lớp 9 để tìm ra những vướng mắc của giáo viên, những sai sót học sinh thường gặp để đưa ra được các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng  các bài thực hành nói riêng và chất lượng dạy, học bộ môn Địa lí ở trường THCS Nguyễn Văn Trỗi nói chung.

1.3 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU

Đề tài sẽ nghiên cứu các giải pháp nhằm thực hiện được các yêu cầu về kiến thức, kỹ năng của 10 bài thực hành lớp 9. Khảo sát, đánh giá và phân tích kết quả học tập của học sinh khối 9 trường Trung học cơ sở Nguyễn Văn Trỗi trong quá trình thực nghiệm đề tài để đúc rút ra những bài học thực hiện bài thực hành Địa lí 9 tốt nhất.

1.4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

1. Phương pháp đọc và tham khảo tài liệu: các tài liệu gồm có nghị quyết về giáo dục, tài liệu bộ môn, tài liệu tích hợp, niên giám thống kê, thông tin trên mạng …để chọn lọc các giải pháp đảm bảo tính khoa học. 
2. Phương pháp thu thập số liệu, thông tin: các thông tin số liệu cơ bản được thu thập chủ yếu từ tài liệu thống kê của tổng cục thống kê, tài liệu của Bộ giáo dục và đào tạo.
3. Phương pháp điều tra, thực nghiệm: Các phiếu điều tra, giáo án thực nghiệm và kết quả thu được tiến hành ngay tại trường THCS Nguyễn Văn Trỗi.
4. Phương pháp xử lí số liệu, thông tin: Các số liệu, thông tin thu thập được sẽ được lựa chọn, phân tích, so sánh và rút ra những kết luận khả thi phục vụ mục đích và nội dung nghiên cứu.

.

2. NỘI DUNG

2.1 CƠ SỞ LÍ LUẬN 

      Bài thực hành vừa là phương pháp để học tốt phần kiến thức lí thuyêt  đồng thời là môi trường để vận dụng kiến thức, kĩ năng và liên hệ thực tiễn. Thực hành là một trong những phương pháp tích cực để thâm nhập và làm rõ các khái niệm địa lí. Bài thực hành có vị trí quan trọng trong chương trình môn địa lí nói chung và địa lí lớp 9 nói riêng. Theo chương trình bài thực hành địa lí lớp 9 chiếm tới 23,3% ( 10 bài trong tổng số 43 bài ) và được quy định lấy kết quả 1 bài để tham gia đánh giá trong mỗi học kì với từng học sinh ( Thông tư 58 về hướng dẫn đánh giá xếp loại HS ). Hơn nữa, các kĩ năng được hoàn thiện ở bài thực hành còn được đánh giá thông qua các bài kiểm tra thường xuyên, kiểm tra định kì, học kì với tỉ lệ là 50% ( Theo ma trận đề kiểm tra môn địa lí THCS của BGD&ĐT ). Đây là một thách thức lớn đối với mỗi học sinh nếu các em không được trang bị đầy đủ các kĩ năng cần thiết khi làm bài kiểm tra. Mặt khác thông qua bài thực hành kiến thức học tập trong nhà trường sẽ được gắn kết với những vấn đề diễn ra trong thực tiễn cuộc sống như sản xuất, tiêu thụ, thị trường, vấn đề môi trường, sử dụng tài nguyên …   

      Mặt khác bài thực hành rất đa dạng về loại hình và cách thể hiện. Mỗi loại bài tập thích hợp với một số vấn đề địa lí nhất định và có những cách thức, tiến trình thực hiện khác nhau. Có nhiều cách phân loại bài thực hành dựa trên cơ sở, tiêu chí khác nhau nhưng nhìn chung các bài thực hành trong chương trình địa lí phổ thông gồm có :

Loại bài dựa vào bảng số liệu: Tính toán, nhận xét, vẽ biểu đồ …

Loại bài dựa vào sơ đồ, lược đồ, atlat: Đọc, phân tích tình hình, phân bố, mối quan hệ…vẽ sơ đồ, lược đồ …

Loại bài dựa vào kiêt xuất thông tin từ Computer, sách tham khảo: báo cáo

Mỗi bài thực hành địa lí trong sách giáo khoa thường có nhiều nội dung mà mỗi nội dung là một loại hình bài tập khác nhau . Vì vậy với mỗi bài thực hành cần phải có phương pháp, tiến trình hợp lí mới đạt hiệu quả cao cho từng bài dạy 

2. 2 THỰC TRẠNG VẤN ĐỀ

      Kết quả khảo sát khối 9 thời điểm đầu năm học ………. ( % )

Tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng kĩ năng học sinh chủ yếu là do ở lớp dưới các em chưa có phương pháp học, chưa tự rèn kỹ năng và nhất là trong chương trình lớp 6,7,8 có ít bài yêu cầu vẽ biểu đồ, nhận xét số liệu, Mặt khác học sinh không sử dụng atlat địa lí trong quá trình học nên kĩ năng chỉ được rèn trên lớp cùng bản đồ lớn treo tường mà At lat địa lí HS được phép mang vào phòng thi . 

        Từ thực tế giảng dạy chúng tôi nhận thấy việc đổi mới phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng giờ học các bài thực hành đòi hỏi phải  có sự đổi mới đồng bộ cả quá trình dạy học từ mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện đồ dùng dạy học, học tập đến việc tổ chức đánh giá học sinh và đổi mới cách dạy học trên lớp. Như vậy, học sinh từ hiểu đúng dẫn đén hành động đúng và từ thực tiễn sinh động để hiểu nội dung bài học sâu sắc hơn, đặc biệt những thông tin, số liệu sách giáo khoa không thể cập nhật hết những thay đổi nhanh chóng của thực tiễn liên quan đến bài học.

 2.3 CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ DẠY BÀI THỰC HÀNH

      Thực chất của việc đổi mới cách dạy học trên lớp là xác định đúng quan điểm giáo dục tích cực, lấy học trò làm trung tâm. Người thầy đóng vai trò hướng dẫn,