SKKN Dạy học phát triển tư duy cho học sinh lớp 6 qua Chuyên đề phân số

1. MỞ ĐẦU

1.1.  Lý do chọn đề tài

      Nhiệm vụ đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước là một nhiệm vụ trong tâm và xuyên suốt của tất cả các cấp học trong hệ thống giáo dục nói chung và của Việt Nam nói riêng. 

Công tác dạy học không chỉ trang bị cho các em học sinh những kiến thức khoa học của nhân loại mà còn phải giúp từng cá nhân học sinh phát huy tối đa năng lực của các em từ đó mồi em đều được phát triển cả về kiến thức, năng lực cũng như nhân cách con người.

 Để thực hiện mục tiêu chiến lược giáo dục, đào tạo trong giai đoạn hiện nay. Nhiệm vụ của người giáo viên là phải nâng cao chất lượng dạy và học. Việc nghiên cứu và đổi mới phương pháp giảng dạy để đem lại hiệu quả cao là một việc làm hết sức quan trọng giúp học sinh tiếp thu các kiến thức một cách chủ động, hỗ trợ các em tự tìm tòi, nghiên cứu  kiến thức từ  sách giáo khoa, sách tham khảo và từ thực tiễn một cách chính xác, khoa học, đồng thời không ngừng phát triển tư duy kỹ năng của học sinh một cách linh hoạt. 

Đặc biệt hơn với bộ môn toán, không chỉ giúp các em có được những kiến thức cơ bản của bộ môn toán, có được kỹ năng giải toán, khả năng vận dụng bài toán vào cuộc sống mà còn phải giúp các em phát triển được các năng lực tư duy, từ đó các em có thể linh hoạt hơn, sáng tạo hơn trong học toán, linh hoạt sáng tạo hơn trong việc giải quyết các tình huống đặt ra trong đời sống và sản xuất.

Chính vì vậy tôi nhận thấy rằng đối với bộ môn toán, ngoài việc học sinh học lý thuyết, làm bài tập…thì việc khai thác kiến thức từ một bài toán này sang thành những bài toán khác là rất quan trọng và cần thiết để phát triển tư duy. Đặc biệt trong chương trình dạy- học toán lớp 6 (đầu cấp). Việc mở rộng từ một bài toán này thành bài toán khác cũng là kỹ năng chuyên sâu trong môn toán. Chính vì lẽ đó là giáo viên đã từng nhiều năm giảng dạy tôi đúc kết kinh nghiệm để đưa ra một số phương pháp dạy học với mục đích giúp cho học sinh có hứng thú  học môn toán tốt hơn. 

Hơn nữa trong những năm gần đây ở cấp tiểu học các em không còn các kỳ thi học sinh giỏi, chính điều đó mà cơ hội để các em phát triển tư duy sáng tạo cũng bị hạn chế. Khả năng tư duy trừu tượng, khái quát hóa, cụ thể hóa cũng bị hạn chế nhiều.

Vì vậy tôi chọn đề tài  “DẠY HỌC PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO HỌC SINH LỚP 6 QUA CHUYÊN ĐỀ PHÂN SỐ”. 

1.2. Mục đích nghiên cứu

        Thông qua việc Thông qua dạy học chuyên đề phân số, nhằm kích thích tư duy sáng tạo, giúp các em biết nghiên cứu sâu bằng cách cho các em tập dượt dùng một số thao tác tư duy, khái quát hóa, tương tự hoá,… để tự mình đặt, thay đổi bài toán từ bài toán ban đầu.

1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu  

• Đối tượng:  Toàn bộ học sinh khá, giỏi lớp 6
• Phạm vi:    Học sinh lớp 6 trường THCS Cẩm Thành

Các năm ………….và ………….

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Nghiên cứu tài liệu

– Thực nghiệm

– Thống kê, phân tích kết quả

2. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

 2.1.Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

      Tư duy là một quá trình nhận thức phản ánh những thuộc tính bản chất những mối liên hệ quan hệ có tính quy luật của sự vật hiện tượng khách quan mà trước đó ta chưa biết 

  Tư duy có các đặc điểm:

Tính có vấn đề

Tính khái quát

Tính gián tiếp

Tư duy của con người có quan hệ chặt chẽ với ngôn ngữ

Tư duy có quan hệ với nhận thức cảm tính

Tư duy là một hành động. Mỗi hành động tư duy là một quá trình giải quyết một nhiệm vụ nào đó nảy sinh trong quá trình nhận thức hay trong hoạt động thực tiễn: Quá trình tư duy bao gồm nhiều giai đoạn kế tiếp nhau liên tục: từ khi gặp tình huống có vấn đề và nhận thức được vấn đề cho đến khi vấn đề được giải quyết. Sau khi giải quyết lại có thể làm nảy sinh vấn đề mới, khởi đầu cho một quá trình tư duy mới có thể phức tạp hơn.

Các thao tác của tư duy bao gồm: Phân tích, tổng hợp; So sánh; Khái quát hóa, trừu tượng hóa.

Theo Carol Dweck, nhà tâm lí học tại đại học Stanford tư duy được chi làm 2 loại là “Tư duy cố định” và “Tư duy phát triển” . Tư duy nếu không được nuôi dưỡng, phát triển hợp lí thì nó sẽ là tư duy cố định, bất biến, con người này khó có được những thành công. Còn tư duy được nuôi dưỡng, hợp lí và phát triển thì tư duy phát triển tích cực sinh sôi mạnh mẽ trong thách thức và nhìn nhận thất bại “không phải bằng chứng cho sự không hiểu biết mà là bước đệm cổ vũ cho sự phát triển lâu dài các năng lực.”

Nếu bạn chỉ có trí thông minh nhất định, năng lực nhất định và phẩm chất đạo đức nhất định, vậy thì tốt hơn hết nên chứng minh rằng những yếu tố đó đang rất ổn. Không nên nhìn nhận hay cảm thấy thiếu thốn những nhân tố cơ bản này.” Dweck nói: “Tư duy cố định có thể tác động tiêu cực đến mọi mặt của cuộc sống.” “Tôi từng thấy rất nhiều người bị tư duy cố định (fixed mindset) chi phối khả năng đặt mục tiêu trong quá trình học tập, trong sự nghiệp và các mối quan hệ. Những trường hợp đó đều đòi hỏi một sự thừa nhận trí thông minh, phẩm chất hay cá tính của họ. Mọi trường hợp đều bị đánh giá: Tôi sẽ thành công hay thất bại? Trông tôi sẽ thật thông minh hay ngu ngốc? Liệu tôi có được chấp nhận hay bị từ chối? Tôi sẽ cảm thấy mình như người thắng hay kẻ thua?”  Tuy nhiên, khi bạn bắt đầu nhìn mọi thứ một cách khả biến, tình huống sẽ sáng tỏ hơn.  “Tư duy phát triển tích cực dựa trên niềm tin rằng những phẩm chất cơ bản là thứ bạn có thể trau dồi thông qua nỗ lực. Mặc dù mọi người có thể khác nhau trong cách thể hiện tài năng ban đầu và năng khiếu, sở thích hoặc khí chất, họ có thể thay đổi và trưởng thành thông qua ứng dụng và trải nghiệm.”

Chính vì vậy mà việc bồi dưỡng nhân tài chính là việc người thầy phải biết sử dụng phương pháp dạy học tích cực để giúp người học phát triển tư duy một cách tốt nhất.

Trong nhà trường phổ thông, người giáo viên không chỉ đơn thuần truyền thụ kiến thức cho học sinh mà còn phải biết rèn luyện kỹ năng, nâng cao tầm hiểu biết, phát huy tính sáng tạo linh hoạt cho học sinh thông qua những giờ luyện tập, thực hành thí nghiệm. Đối với môn toán, việc giải bài tập được xem là một hình thức vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế, vào những trường hợp cụ thể. Bài tập môn toán không những giúp học sinh củng cố, đào sâu, hệ thống hoá kiến thức, rèn luyện kỹ năng mà còn là hình thức rất tốt để dẫn dắt học sinh tự mình đi tìm kiến thức mới. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quản như trên, người giáo viên phải biết tổ chức một cách khéo léo, hợp lí để giúp học sinh nắm kiến thức theo hệ thống từ thấp đến cao, từ dễ đến khó qua việc sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực.  Chính từ những cơ sở đó mà việc dạy học toán không chỉ