SKKN Dạy văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 8 gắn với tính cấp thiết của cuộc sống

MỤC LỤC

1. Mở đầu

1.1. Lý do chọn đề tài

Nhân loại đã bước vào thế kỷ XXI với điểm tựa về khoa học kỹ thuật có nhiều phát triển vượt bậc thần kỳ ở thế kỷ XX với nhiều lĩnh vực khoa học cơ bản. Sự phát triển về khoa học kỹ thuật ấy đã giúp con người được giải phóng khỏi những công việc nặng nhọc, nguy hiểm, sáng chế ra nhiều vật dụng tiện lợi cho đời sống hàng ngày. Không ai phủ nhận được những thành tựu mà con người đã dày công nghiên cứu qua nhiều năm bởi chính từ đó đã đưa loài người bước đến một tầm cao mới, mở ra một kỷ nguyên của khoa học kỹ thuật và sáng tạo không ngừng.

Thế nhưng, bên cạnh đó, loài người cũng đang phải đối mặt với nhiều vấn đề nan giải như: Môi trường, dân số, sức khỏe con người. Đó thực sự là những bài toán chưa tìm được đáp số thỏa đáng và lời giải đó không phải chỉ của một cấp, một ngành mà đặt ra cho tất cả chúng ta và thiết nghĩ giáo dục cũng là một trong những cánh tay đắc lực phục vụ cho công việc đó.

Môn Ngữ văn trong chương trình THCS là một môn học góp phần hình thành những con người có trình độ học vấn THCS, chuẩn bị cho họ hoặc ra đời hoặc tiếp tục học lên ở bậc học cao hơn. Đó là những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương quý trọng gia đình, bạn bè, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tình cảm cao đẹp, lòng nhân ái, biết tôn trọng lẽ phải, căm ghét cái xấu và bước đầu có năng lực cảm thụ giá trị chân – thiện – mỹ. Không những thế, tác phẩm văn chương còn là một phương tiện thiết thực để tuyên truyền rộng rãi tới đông đảo bạn đọc về những vấn đề bức thiết của con người.

Tác phẩm văn chương được đưa vào chương trình THCS bao gồm nhiều thể loại, ở nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau. Ở mỗi thể loại có những đặc điểm nổi bật riêng. Ví dụ: Văn biểu cảm chủ yếu là biểu lộ tình cảm, cảm xúc; Văn miêu tả là tái hiện lại cảnh sắc, con người … Nét nổi bật trong chương trình cải cách sách giáo khoa từ năm 2002 trở lại đây là có thêm một thể loại văn học mới: Văn bản nhật dụng. Đây cũng chính là thể loại văn học mà tôi muốn đề cập trong đề tài này bởi tính cấp thiết, thiết thực, gắn với những vấn đề hàng ngày, hàng giờ diễn ra chưa có biện pháp giải quyết thỏa đáng, không chỉ là vấn đề nan giải của nước ta mà còn đặt ra cho toàn nhân loại.

Một trong số những vấn đề nan giải trên mà tôi muốn đề cập đó là: môi trường, dân số và sức khỏe đã được cụ thể hóa bằng ba văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 8 tập 1.

Với tư cách là một giáo viên đã trực tiếp giảng dạy môn Ngữ văn 8, tôi xin được đóng góp một ý kiến nhỏ về:  Dạy văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 8 gắn với tính cấp thiết của cuộc sống.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Tìm ra phương pháp dạy các văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 8 tập 1 gắn với tính cấp thiết của cuộc sống đạt hiệu quả cao nhất.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Dạy văn bản nhật dụng trong chương trình Ngữ văn 8 gắn với tính cấp thiết của đời sống. Học sinh khối lớp 8 Trường PTDTBT THCS Thanh Xuân

1.4. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu, thực nghiệm, khảo sát, đối chứng, nêu số liệu.

1.5. Những điểm mới trong sáng kiến

Xác định các vấn đề cấp thiết của cuộc sống đang diễn ra ở địa phương, đất nước và thế giới. Gắn các vấn đề đó với những vấn đề được nêu trong văn bản nhật dụng, đồng thời đưa ra những giải pháp để thực hiện gắn những vấn đề cấp bách vào giảng dạy các văn bản nhật dụng ở chương trình học lớp 8.  

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1  Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm

Đối với mỗi tác phẩm văn học nói chung, khi giảng bài, mục đích của người giáo viên là cung cấp cho học sinh tri thức về nội dung, tư tưởng, nghệ thuật của tác phẩm ấy, để rồi qua đó các em cảm nhận được gì, có suy nghĩ gì. Sẽ là không thành công nếu như dạy văn học mà giáo viên quên đi yếu tố giáo dục. Thực ra, tính cấp thiết là những vấn đề cần thiết, cần được giải quyết ngay. Nhưng nói rộng ra, thiết nghĩ cấp thiết cũng còn có nghĩa là những vấn đề dẫu không là tâm điểm, nhưng đâu đó trong xã hội vẫn còn nhức nhối như: quan hệ giữa con người với con người, sự phân biệt giàu nghèo, đạo đức và lối sống… Trong chương trình cũ, dẫu chưa có văn bản nhật dụng, nhưng một giáo viên dạy tốt là một giáo viên luôn nghĩ qua văn bản đó mình giáo dục được gì cho các em, cho các em thấy được vấn đề đó là cần thiết noi theo hay phê phán để rồi từ đó hoàn thiện nhân cách của mình. Nói như vậy để ta nhận thấy rằng: sự cấp thiết không phải là một khái niệm xa xôi mà thực ra chúng ta đã được tiếp cận, nhưng cái khác là trong chương trình cũ, “cấp thiết” phần lớn là những vấn đề phản ánh cuộc sống của người xưa, còn “cấp thiết mới” trong văn bản nhật dụng là những văn bản phản ánh cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng xã hội hiện đại đang là tâm điểm của sự chú ý.

2.2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến

2.2.1.  Vài nét về các tác phẩm trong chương trình sách giáo khoa văn học trước đây

Như chúng ta biết văn học là nhân học, văn học giúp con người hình thành nhân cách, hướng tới cái chân – thiện – mỹ. Cuộc sống là một đề tài vô tận cho người nghệ sĩ sáng tác nên những tác phẩm văn học. Bởi vậy, văn học chính là tấm gương phản ánh cuộc sống. Nhìn lại các tác phẩm văn học trong chương trình sách giáo khoa cũ nói chung và sách giáo khoa Văn 8 nói riêng, học sinh được tiếp cận với những bài văn, thơ phần lớn phản ánh cuộc sống lao động, chiến đấu, biểu hiện tình cảm, cảm xúc của con người Việt Nam xưa. Nhìn ở một góc độ nào đó, các tác phẩm trong chương trình cũ tuy cũ nhưng vẫn là những vấn đề không cũ bởi tính giáo dục đã trở thành chuẩn mực của cuộc sống. Không ai phủ nhận được tác dụng của các tác phẩm văn học đó đã tác động tích cực đến tâm hồn các em, nhưng dường như sự nhận thức đó chỉ như một dòng sông êm đềm, thong thả chảy mà không trở thành một vấn đề nóng hổi, bức thiết khiến người ta không thể không bắt tay ngay vào công việc. Đó cũng chính là điểm khác của văn bản nhật dụng trong chương trình cải cách  sách giáo khoa lần này.