SKKN Đổi mới hình thức dạy học để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong môn Toán 5 (W+PPT)

THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO BIỆN PHÁP

1. Tên báo cáo biện pháp: 

Đổi mới hình thức dạy học để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong môn Toán 5

2. Tác giả:

– Họ và tên: …….. Nam (nữ):

– Trình độ chuyên môn:

– Chức vụ, đơn vị công tác:

– Điện thoại: …… Email: 

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn biện pháp.

Ở cấp Tiểu học môn Toán có vai trò đặc biệt quan trọng cùng với các môn học khác nó góp phần tích cực vào việc hình thành và phát triển tư duy của người học, đồng thời nó còn góp phần vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ. Theo yêu cầu của Bộ giáo dục và Đào tạo về đổi mới nội dung và phương pháp dạy học ở cấp Tiểu học, ngoài việc tổ chức các hoạt động dạy học để học sinh nắm được kiến thức chuẩn thì tùy vào năng lực của học sinh, giáo viên cần phải phát triển, khai thác, mở rộng thêm kiến thức một cách phù hợp để đáp ứng nhu cầu học tập của các em.

Ở học sinh lớp 5, kiến thức toán  không còn mới lạ đối với học sinh, khả năng nhận thức của các em đã được hình thành và phát triển ở các lớp trước, tư duy đã bắt đầu có chiều hướng bền vững và đang ở giai đoạn phát triển. Vốn sống, vốn hiểu biết thực tế đã bước đầu có những tích lũy nhất định.

Chính vì vậy việc đổi mới phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng dạy và học toán là rất cần thiết. Một trong những đổi mới phương pháp dạy học đó là lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

Quá trình dạy học phải đạt được yêu cầu, tạo ra động cơ học tập tốt nhất để phát triển trí tuệ, trí thông minh cho học sinh. Để có được điều đó, các em phải tích cực học tập biểu hiện ở chỗ: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung các câu trả lời của bạn, thích phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề giáo viên nêu ra, hay nêu thắc mắc, đòi hỏi giải thích những vấn đề chưa rõ, chủ động vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới, tập trung chú ý vào những vấn đề đang học, kiên trì hoàn thành các bài tập, không nản chí trước những tình huống khó khăn.

Trong khi đó, học sinh tiểu học vốn ưa hoạt động, khả năng tập trung chú ý chưa cao, các em thường chỉ chú ý tới những vấn đề mới lạ, hấp dẫn. Mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh không đồng đều. Trong một lớp học có nhiều đối tượng học sinh, nhu cầu hứng thú học tập của các em là khác nhau. Vì vậy làm thế nào để thu hút tất cả các em đều chú ý tập trung trong giờ học, tích cực hoạt động để lĩnh hội kiến thức là điều mà giáo viên cần quan tâm. Với những băn khoăn đó, tôi đã mạnh dạn tìm hiểu, nghiên cứu và tìm ra “Đổi mới hình thức dạy học để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh trong môn Toán 5”.

2. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu.

– Phạm vi nghiên cứu: Giáo viên dạy toán và học sinh lớp 5 của nhà trường.

– Đối tượng nghiên cứu: Các giải pháp nâng cao chất lượng trong giảng dạy môn Toán lớp 5.

3. Mục đích nghiên cứu.

– Xây dựng và áp dụng một số biện pháp góp phần nâng cao hiệu quả trong

giảng dạy môn Toán lớp 5.

PHẦN NỘI DUNG

1. Nội dung các biện pháp của tác giả đã thực hiện.

1.1. Vận dụng linh hoạt các phương pháp và hình thức dạy học theo hướng đổi mới để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh.

Vấn đề đổi mới phương pháp là vấn đề đang được quan tâm nhiều nhất trong giai đoạn hiện nay. Thế nhưng phương pháp dạy học không phải là vấn đề kĩ thuật. Mỗi phương pháp chịu sự chỉ đạo của lý thuyết xác định. Việc vận dụng phương pháp phải phù hợp với mục tiêu, đối tượng, điều kiện dạy học, không nên lý tưởng hóa, tuyệt đối hóa tác dụng với phương pháp nào đó mà phải phối hợp sử dụng hợp lý các phương pháp. Mỗi đối tượng học sinh có thể sử dụng một phương pháp khác nhau.

Ví dụ 1: Khi giải các bài toán dạng “Tìm hai số biết tổng và hiệu của hai số đó” hoặc dạng toán “Tính chu vi (diện tích) của hình chữ  nhật (hình vuông)”… Đối với học chưa hoàn thành, giáo viên cần nêu câu hỏi gợi mở (phương pháp vấn đáp) để giúp học sinh tìm ra cách làm. Nhưng đối với học sinh hoàn thành và hoàn thành tốt, có thể để học sinh tự phát hiện dạng toán, tự trao đổi với nhau để tìm cách giải (phương pháp nêu vấn đề hoặc trò hỏi, trò trả lời,…)

Trong quá trình học sinh tham gia vấn đáp hoặc nêu vấn đề, giáo viên phải là người định hướng và dẫn dắt học sinh đi đúng hướng. Khi học sinh nêu câu hỏi sẽ rất đa dạng, lẫn lộn, có câu phù hợp, có câu không, giáo viên là trọng tài cùng các em lựa chọn để giữ lại câu hỏi phù hợp yêu cầu bài học và quỹ thời gian cho phép. Trong trường hợp có câu hỏi cần giải quyết thì cho các em trả lời ngay, câu hỏi có ý hay nhưng chưa phù hợp trọng tâm để các em trao đổi ngoài giờ. Một lớp có nhiều học sinh nên khả năng nhận thức khác nhau. Vấn đề là phải tạo tình huống có vấn đề phù hợp với từng học sinh.

Ví dụ 2: Nhân một số thập phân với 10; 100; 1000;…

0,12 x 400

– Với học sinh chưa hoàn thành: Giáo viên có thể hướng các em vận dụng tính chất kết hợp của phép nhân để chuyển thành phép tính như sau.

0,12 x 400 = 0,12 x 100 x 4 = 12 x 4 = 48

– Với học sinh hoàn thành và hoàn thành tốt: Yêu cầu các em nêu cách làm.

Ví dụ 3: Nhân với số có ba chữ số có chữ số 0 ở giữa.

 138

 203

———

 414

2706

——–

2801

– Vấn đề nêu ra tại sao phép nhân này chỉ cần ghi hai tích riêng.

– Học sinh chưa hoàn thành: Do hàng chục của thừa số thứ hai là 0 nên tích riêng thứ hai là 0 nên ta viết gọn lại.

– Với học hoàn thành và hoàn thành tốt yêu cầu cao hơn. Ta có thể viết gọn như thế nào? Học sinh nêu cách viết:               

138

203

————

414

276

———–

2801

(Vì tích riêng thứ hai là 0 nên ta bỏ đi. Và: 276 “ở phép nhân trên thực ra là” 276 “trăm”, là kết quả khi nhân 2 “trăm” với 138, vậy 6 phải viết thẳng cột với hàng trăm.

– Từ đó học sinh hình thành cách viết khác: bỏ qua tích riêng thứ hai, tích riêng thứ ba lùi vào hai hàng so với tích riêng thứ nhất. Từ đó mở rộng ra trường hợp phép nhân với số có nhiều chữ số 0 ở giữa.

Ví dụ 4: Khi dạy bài “Chia một số thập phân cho 10; 100; 1000;…”

Phần hình thành kiến thức mới.

– Đối với học hoàn thành và chưa hoàn thành giáo viên có thể cho học sinh thực hiện phép chia số thập phân cho 10; 100 như các bước sách giáo khoa để rút ra cách chia nhẩm một số thập phân cho 10; 100; 1000;…

– Còn đối với học sinh hoàn thành tốt có thể hướng dẫn các em chuyển các phép chia đó thành phép nhân một số thập phân với 0,1; 0,01 rồi từ đó rút ra cách chia nhẩm một số thập phân với 10; 100; 1000;…

Cụ thể như: 213,8 : 10 = 213,8 x  = 213,8 x 0,1 = 21,38

89,13 : 100 = 213,8 x  = 213,8 x 0,01 = 0,813

Như vậy trong quá trình giảng dạy dựa vào phân loại học sinh để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh thì giáo viên cần căn cứ vào khả năng của học sinh để phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh, để phát huy năng lực sở trường của học sinh bằng phương pháp và mức độ phù hợp, tạo cho các em có niềm tin, niềm vui trong học tập. Từ đó các em sẽ lĩnh hội kiến thức.

1.2. Lồng ghép tổ chức trò chơi trong giờ học toán. 

– Cách tổ chức trò chơi trong môn Toán lớp 5:

Để trò chơi góp phần mang lại hiệu quả cao trong giờ học, khi tổ chức và

 thiết kế trò chơi phải đảm bảo những nguyên tắc sau:

+ Thiết kế trò chơi toán học sao cho phù hợp với nội dung từng bài học:

Tổ chức trò chơi học tập để dạy môn Toán nói chung và môn Toán lớp 5 nói riêng, chúng ta phải dựa vào nội dung bài học, điều kiện thời gian trong mỗi tiết học cụ thể để đưa ra các trò chơi cho phù hợp. Song muốn tổ chức được trò chơi trong dạy toán có hiệu quả cao thì đòi hỏi người giáo viên phải có kế hoạch chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo các yêu cầu sau:

+ Trò chơi mang ý nghĩa giáo dục.

+ Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học.

+ Trò chơi phải phù hợp với tâm sinh lí học sinh, phù hợp với khả năng người hướng dẫn, sự chuẩn bị của giáo viên và cơ sở vật chất của nhà trường.

+ Hình thức tổ chức trò chơi phải đa dạng, phong phú.

+ Trò chơi phải được chuẩn bị chu đáo.

+ Trò chơi phải gây được hứng thú đối với học sinh.

– Cấu trúc của trò chơi học tập:

+ Tên trò chơi.

+ Mục đích: Nêu rõ mục đích của trò chơi nhằm ôn luyện, củng cố kiến thức, kỹ năng nào. Mục đích trò chơi sẽ quy định hành động trò chơi được thiết kế trong trò chơi.

+ Đồ dùng, trò chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò chơi học tập.

+ Nêu lên luật chơi: Chỉ rõ quy tắc của hành động chơi quy định đối với người chơi, quy định thắng thua của trò chơi.

+ Số người tham gia chơi: Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi.

+ Nêu lên cách chơi.

+ Nếu cần thiết cho học sinh chơi thử.

+ Phần thưởng cho đội thắng, phạt đội thua như thế nào?…

– Cách tổ chức trò chơi.

+ Thời gian tiến hành: thường từ 3 – 5 phút.

Đầu tiên là giới thiệu trò chơi:

* Nêu tên trò chơi.

* Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mô tả vừa thực hành, nêu rõ luật chơi.

+ Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người tham dự, giáo viên có thể nêu thêm những tri thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm cần tránh.

+ Thưởng – phạt: Phân minh, đúng luật chơi, sao cho người chơi chấp nhận thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích học tập của học sinh. Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui (như chào các bạn thắng cuộc, hát một bài, nhảy lò cò…tuyệt đối giáo viên không được phê bình hoặc nói nặng lời mà phải luôn động viên các em.

– Một số trò chơi nhằm gây hứng thú học tập trong môn Toán lớp 5:

Sau đây tôi xin giới thiệu một số trò chơi tiêu biểu mà tôi đã áp dụng trong quá trình dạy toán cho học sinh lớp 5.

Trò chơi 1: Xếp hàng thứ tự 

(Áp dụng cho các tiết học: So sánh phân số; So sánh số thập phân,…)

Mục đích: Giúp học sinh củng cố cách so sánh và sắp xếp các số thập phân, phân số theo thứ tự từ bé đến lớn và ngược lại.

Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 2 lá cờ hiệu (cờ giấy nhỏ, 2 lá có màu khác nhau); học sinh mỗi đội 5 mảnh bìa (có kích thước 10 x 15 cm) trong mỗi mảnh bìa có ghi các số thập phân, phân số lớn bé khác nhau. (mỗi đội 5 em)

Thời gian chơi: 3 phút

Cách chơi: Hai đội trưởng lên nhận bìa của tổ và phát bìa cho mỗi bạn ở đội mình. Giáo viên yêu cầu hai đội quan sát, tự so sánh các số vừa nhận trong nhóm với nhau (trong 1, 2 phút). Khi giáo viên hô hiệu lệnh và giơ hai lá cờ trên hai tay về hai phía (sang ngang) yêu cầu các em nghe, giơ biển lên cao và xếp mỗi đội một hàng ngang, bắt đầu từ giáo viên. Khi thầy đưa hai lá cờ song song về phía trước các em tập hợp hàng dọc.  

Giáo viên bắt đầu hô các cách khác nhau như: “Tập hợp theo thứ tự từ bé đến lớn”; “Tập hợp theo thứ tự từ lớn đến bé” sau hai ba lần thi thay đổi các biển giữa hai đội.

Ban thư ký ghi kết quả và tổng hợp điểm. Mỗi lần xếp hàng đúng thứ tự, nhanh, không ồn ào, xô lấn, làm lộn xộn, ghi 10 điểm. Xếp chậm, không thẳng hàng, mất trật tự trừ 2 điểm. Đội nào xếp sai không ghi điểm. Sau 3 phút kết thúc trò chơi đội nào nhiều điểm sẽ thắng cuộc.

Trò chơi 2: Ai đúng?- Ai sai? 

(Áp dụng cho các tiết học: Số thập phân; Đọc, viết số thập phân)

Mục đích: Nắm vững cách đọc, cách viết, cấu tạo số thập phân.

Chuẩn bị: giáo viên chuẩn bị cho mỗi đội 10 tờ giấy khổ A4 để trắng, 5 bút dạ. giáo viên phát cho mỗi em 2 tờ giấy và 1 bút dạ (chuẩn bị vào 1 tờ, ghi cách đọc của đội bạn vào 1 tờ). Mỗi đội 5 em học sinh lên bảng đứng thành 1 hàng. Hai đội “bốc thăm” giành quyền đọc trước.

Thời gian chơi: 3 – 5 phút

Cách chơi: Giáo viên cho hai đội chuẩn bị 2 phút, 5 em sẽ bàn nhau và mỗi em viết sẵn một số thập phân bất kỳ vào một mặt của tờ giấy (viết to để ở dưới lớp cũng nhìn thấy rõ; ghi cách đọc ở trên bằng chữ nhỏ, khi cầm giơ lên đối phương không nhìn thấy). Mặt còn lại ghi cách đọc một số nào đó, cũng ghi cách viết ở góc trên bằng cỡ chữ nhỏ. Hết thời gian 2 phút, giáo viên hô: “Lần thứ nhất bắt đầu” thì đội được đi trước sẽ nêu cách đọc số của mình chuẩn bị (mỗi số đọc to 2 lần), đội kia phải viết lại được. Sau khi đọc đủ 5 số, thì đổi vai trò ngược lại. Lần thứ 2 thì đội đi trước phải nhìn các số của đội kia viết rồi đọc to cho cả lớp nghe và đổi vai trò ngược lại. Sau khi 2 đội kết thúc đọc và viết, giáo viên và cả lớp sẽ làm trọng tài để kiểm tra kết quả. Đội đọc phải giơ đáp án lên, đội viết phải giơ kết quả. Cứ mỗi ý (đọc, viết) đúng 10 điểm, đọc chậm, vấp sửa lỗi trừ đi 2 điểm. Nếu làm đáp án sai trừ 5 điểm, đội nào nhiều điểm hơn sẽ thắng cuộc và được tuyên dương trước lớp.

Trò chơi 3: Kết bạn 

(Áp dụng cho các tiết học: Nhân một số thập phân với 10, 100, 1000,… Chia một số thập  cho 10, 100, 1000,…).

Mục đích: Rèn luyện, củng cố kỹ năng tính nhẩm nhanh các phép tính nhân, chia các số thập phân với 10, 100, 1000… Luyện cho học sinh tác phong nhanh nhẹn, tinh mắt.

Chuẩn bị: Giáo viên chuẩn bị 10 đến 15 tấm bìa hình chữ nhật kích thước 10×15 cm, có dây đeo. Mỗi tấm đều ghi một phép tính hoặc kết quả tương ứng.

Ví dụ nội dung thẻ như sau:

Thời gian chơi: 3 – 5 phút.

Cách chơi: Học sinh xung phong lên rút thẻ của mình, sau đó tất cả đội tập hợp thành vòng tròn, các em đeo thẻ trước ngực, mỗi em tự quan sát số thẻ của mình và  số thẻ của bạn. Tự tính nhẩm kết quả hoặc phép tính tương ứng với kết quả hoặc phép tính ghi trên thẻ của mình.

Yêu cầu cả đội nhảy lò cò, vừa hát vừa vỗ tay cùng cả lớp: “Nhảy lò cò cho cái giò nó khỏe, đi xen kẽ cho nó khỏe cái giò”. Khi giáo viên hô “Tìm bạn! tìm bạn!” các em phải nhanh chóng tìm và chạy về với bạn đeo thẻ có kết quả hoặc phép tính tương ứng với thẻ của mình. Những ai tìm đúng, tìm nhanh bạn mình nhất thì ghi được 10 điểm. Bạn nào tìm sai thì phải tự nhẩm lại để tìm đúng bạn mình. Sau một lượt giáo viên đổi thẻ lẫn lộn, sau đó cho các em tiếp tục chơi hoặc nhóm khác chơi.

Trò chơi 4: Gà mẹ tìm con