DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

PHẦN MỞ ĐẦU 

 I. Bối cảnh của đề tài 

  Trên thế giới, các nước đều coi Lịch sử là một trong những môn cơ bản trong chương trình giáo dục phổ thông. Nước ta trên con đường CNH, HĐH và hội nhập quốc tế, môn Lịch Sử mà trước hết là Quốc sử càng giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành tư tưởng, tình cảm, thái độ và kĩ năng sống cho học sinh, đặc biệt là học sinh Trung học-lứa tuổi nhạy cảm nhất trên ghế nhà trường.  

 Trước sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế thị trường, sự biến đổi to lớn của xã hội, một số giá trị văn hóa truyền thống dần dần mất đi cái vốn có của nó, nhiều vấn đề nhức nhối xảy ra liên quan trực tiếp đến học sinh THPT nói riêng và thanh niên nói chung, đe dọa đến đạo đức xã hội, lối sống, hành vi ứng xử,…Thực tiễn ấy đòi hỏi sự cần thiết phải trang bị cho học sinh những tư tưởng, kĩ năng sống cần thiết.  

 Trong bối cảnh ngành giáo dục đang chuẩn bị những tiền đề quan trọng cho công cuộc cải cách căn bản và toàn diện, dạy học trải nghiệm  đang trở thành hoạt động dạy học căn bản, sẽ là hình thức chủ đạo trong những năm 2021 trở đi. Là một giáo viên THPT trực tiếp giảng dạy bộ môn Lịch sử càng nhận thấy sự cần thiết phải tiến hành“khởi động” cho công cuộc đổi mới giáo dục sắp tới. 

 Để học sinh có cái nhìn khái quát, toàn diện những biến đổi của văn hoá dân tộc trong mấy thế kỷ phong kiến tôi đã mạnh dạn tích hợp nội dung văn hoá ở bài 20, bài 24 và mục 3 bài 25 sách giáo khoa Lịch sử 10 thành một chủ đề: “Văn hoá Việt Nam thời phong kiến” và áp dụng dạy học dưới hình thức trải nghiệm trên lớp học. Qua đó, ngoài việc giúp các em lĩnh hội kiến thức còn góp phần giáo dục tư tưởng, kĩ năng sống cho các em trong thời đại có nhiều biến đổi to lớn này.  

  Xuất phát từ những lý do đó, tôi xin trình bày đề tài: “Giáo dục tư tưởng, kĩ năng sống cho học sinh qua chủ đề Văn hóa Việt Nam thời phong kiến bằng hoạt động trải nghiệm sáng tạo” (SGK 10 ban cơ bản).  

  Hi vọng những vấn đề tôi nêu ra ở đây sẽ góp phần nâng cao hiệu quả dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh, đáp ứng được yêu cầu đổi mới, nâng cao nhận thức, kĩ năng sống cho các em. 

II. Lý do chọn đề tài. 

 Trong dạy học nói chung cũng như dạy học Lịch sử nói riêng, một tiết học được đánh giá là thành công khi tiết học đó không chỉ được đảm bảo về kiến thức cơ bản mà mặt khác các em biết sử dụng kiến thức đó vào thực tiễn như thế nào, hình thành thái độ ra sao. Vì vậy ngoài bám sát vận dụng chuẩn kiến thức kĩ năng, việc đổi mới phương pháp dạy học theo chủ đề, chủ điểm, lồng ghép, liên môn, trải nghiệm sáng tạo…là một trong những vấn đề cực kỳ quan trọng đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục mới theo tinh thần nghị quyết 29. 

 Trong những năm qua, Bộ Giáo dục đã đưa ra các chủ đề năm học gắn liền với các vấn đề về giá trị sống, đạo đức sống, kĩ năng sống cho học sinh như “trường học thân thiện, học sinh tích cực”, “đề án văn hóa ứng xử trong trường học”, xây dựng mô hình “trường học hạnh phúc, thầy cô hạnh phúc, học sinh hạnh phúc”…Việc giáo dục tư tưởng, đạo đức, nhân cách, lối sống cho học sinh là một nội dung quan trọng trong nhà trường, và muốn giáo dục toàn diện cho học sinh trở thành những con người mới xã hội chủ nghĩa các em phải được quan tâm giáo dục về đạo đức.  

 Từ sứ mệnh Lịch sử của giáo dục quốc tế, từ thực tiễn chính trị (bối cảnh) và xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, cá nhân đã áp dụng thành công việc giáo dục kĩ năng sống cho các em học sinh qua một số hoạt động trải nghiệm trên lớp gắn với chủ đề “Văn hóa Việt Nam thời phong kiến” (SGK 10 ban cơ bản). 

III.  Phạm vi và đối tượng nghiên cứu. 

1. Phạm vi. 

 Trong khuôn khổ đề tài này tôi xin được đề cập đến khía cạnh giáo dục tư tưởng, đạo đức, kĩ năng sống cho học sinh lớp 10 gắn liền với vai trò, chức năng của môn Lịch sử thông qua các hoạt động trải nghiệm sáng tạo khi dạy chủ đề “Văn hóa Việt Nam thời phong kiến” (Lịch sử 10). 

2. Đối tượng nghiên cứu. 

 Từ kiến thức trong sách giáo khoa lớp 10, kết hợp với thực tiễn hiện nay và tiến hành dạy học trải nghiệm trên lớp cho các em học sinh lớp 10 ở trường THPT Tương Dương 2. 

IV. Mục đích nghiên cứu. 

 Thực hiện đề tài nhằm góp phần cùng với nhà trường vã xã hội đẩy mạnh việc giáo dục đạo đức, rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh, qua đó giúp các em có ý thức trong những việc làm, việc học, việc ứng xử của bản thân mình với những người xung quanh; sống có ước mơ, lý tưởng; biết yêu thương, vị tha, có trách nhiệm, biết phấn đấu vươn lên trước những khó khăn thử thách để tự khẳng định mình. Đưa những việc làm hay, hành động đẹp, suy nghĩ mới mẻ, tư duy sáng tạo vào trong thực tiễn cuộc sống, trở thành những con người tốt, sống có nghĩa khí, nhân văn, trở thành người Việt Nam toàn diện “ đức, trí, thể, mĩ”. 

  Góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo tinh thần nghị quyết 29, nâng cao hiệu quả giảng dạy và rèn luyện kỹ năng cho giáo viên; góp phần tạo hứng thú môn học, khắc sâu kiến thức, phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động, độc lập và sáng tạo của học sinh. 

  Nhiệm vụ nghiên cứu:  

 Tìm hiểu thực tiễn việc dạy học Lịch sử nói chung và vai trò, sứ mệnh của bộ môn trong việc góp phần rèn luyện nhân cách học sinh hiện nay; chất lượng giảng dạy bộ môn, tình hình hứng thú học tập Lịch sử của học sinh THPT.  

 Tìm hiểu lối sống của giới trẻ, thanh niên  hiện nay để đưa vào làm minh chứng thực tế, từ đó hướng học sinh sang lối sống, cách hành xử tốt đẹp. Xây dựng kế hoạch dưới hình thức giáo án và triển khai các hoạt động trải nghiệm trên, lựa chọn nội dung, địa điểm, hình thức, tài liệu hợp lý. 

 Tiến hành thực nghiệm ở một số lớp để kiểm chứng các biện pháp sư phạm, trên cơ sở đó rút ra kết luận khoa học. 

  Dự báo những đóng góp của sáng kiến về mặt thực tiễn, lý luận. 

 Ngoài việc đảm bảo các kiến thức chuẩn cho học sinh, việc liên hệ thực tiễn cuộc sống hiện nay những vấn đề văn hóa và mặt trái của nó thông qua các hình thức trải nghiệm trên lớp sẽ giúp học sinh hứng thú hơn với tiết học của mình. Phát huy năng lực học tập, năng lực sáng tạo, tự học của học sinh, giúp các em có sự chủ động, tích cực tìm tòi, nghiên cứu. Mang lại cảm xúc lịch sử, giá trị tinh thần, tình cảm cho học sinh. Tăng cường tính hợp tác, đoàn kết. Từ đó giáo dục cho học sinh có tinh thần học tập tích cực, ý thức dựng xây đất nước, sống tốt, sống có trách nhiệm, có thái độ tôn trọng, giữ gìn giá trị văn hóa của dân tộc.  

V. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu.  

 Hoạt động trải nghiệm ở đây không phải được tổ chức thành một buổi ngoài giờ lên lớp hay tại thực địa, mà nó được tổ chức ngay tại lớp học, coi đó như một hoạt động của môn học diễn ra thường xuyên. Giáo viên và học sinh sẽ có một tâm thế thoải mái, gần gũi,  rút ngắn hơn khoảng cách về sự hiểu biết, nhận thức và hành động của các em đối với cuộc sống, xã hội xung quanh mình.  

 Học sinh được tham gia vào các hoạt động chính, các em được vận dụng thực tiễn liên hệ, được đặt ra tình huống và xử lý tình huống từ đó rút ra bài học cho bản thân là một thành công lớn như mong muốn của giáo viên khi xây dựng tiết học này.