SKKN Giúp học sinh lớp 2 học tốt phân môn Tập làm văn

A. MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài.
Tập làm văn là một phân môn quan trọng của môn Tiếng Việt. Nó giúp học sinh có năng lực sử dụng tiếng Việt để học tập, giao tiếp. Trau dồi những ứng xử có văn hóa, tinh thần trách nhiệm trong công việc, bồi dưỡng những tình cảm lành mạnh, tốt đẹp qua nội dung bài dạy.
Để làm được một bài Tập làm văn, học sinh cần phải huy động các kiến thức về Tập đọc, Luyện từ và câu, các hiểu biết về môi trường xung quanh cuộc sống …
Nói chung phân môn Tập làm văn đòi hỏi học sinh phải vận dụng những kiến thức tổng hợp từ các phân môn khác của môn Tiếng Việt. Bởi vậy, Tập làm văn mang tính thực hành toàn diện, tổng hợp.
Ngoài ra phân môn Tập làm văn còn mang tính sáng tạo vì một bài Tập làm văn thể hiện sự suy nghĩ, tư duy của cá nhân, là tác phẩm không trùng lặp của mỗi học sinh.
Các em học sinh lớp 2 vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ được giao tiếp. Cụ thể như: các em viết câu rời rạc, chưa liên kết, thiếu logic hoặc các câu đã có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh, các từ ngữ được dùng về nghĩa chưa rõ ràng, việc trình bày diễn đạt ý của các em có mức độ rất sơ lược, đặc biệt là khả năng miêu tả. Mặt khác tính sáng tạo thực hành trong văn bản chưa cao, thể hiện ở bố cục bài văn, cách chấm câu, sử dụng hình ảnh gợi tả chưa linh hoạt, sinh động.
Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy Tập làm văn là phân môn khó trong các phân môn của môn Tiếng Việt. Do đặc trưng phân môn Tập làm văn với mục tiêu cụ thể là: Hình thành và rèn luyện cho học sinh  khả năng trình bày văn bản (nói và viết) ở nhiều thể loại khác nhau. Trong quá trình tham gia vào các hoạt động học tập này, học sinh với vốn kiến thức còn hạn chế nên thường ngại nói. Nếu bắt buộc phải nói, các em thường đọc lại bài viết đã chuẩn bị trước. Do đó, giờ dạy chưa đạt hiệu quả cao.
Chính vì lí do trên, khi dạy bài Tập làm văn ở lớp 2, giáo viên hay gặp khó khăn là học sinh thụ động, ít phát biểu, có chăng cũng chỉ là những học sinh có năng lực là hoạt động, các em chỉ trả lời câu hỏi mà không có sự liên kết thành đoạn, diễn đạt lủng củng, ý tưởng nghèo nàn,…  Nói đã khó, viết càng khó hơn. Điều đó đã làm cho các em chán nản, lo sợ khi học phân môn Tập làm văn. Vì thế yêu cầu đặt ra của tôi là làm thế nào để các em hứng thú, tích cực khi học phân môn Tập làm văn. Đó là câu hỏi đặt ra cho không ít giáo viên giảng dạy lớp 2. Câu hỏi đó luôn thôi thúc tôi nghiên cứu, tìm các biện pháp để nâng cao hiệu quả khi dạy phân môn Tập làm văn. Qua 2 năm áp dụng, tôi xin mạnh dạn trình bày một số biện pháp  “Giúp học sinh lớp 2 học tốt phân môn Tập làm văn”.
II. Mục đích nghiên cứu.
Nghiên cứu việc dạy, học phân môn Tập làm văn nhằm phát hiện những khó khăn, hạn chế còn tồn tại cả về nội dung và phương pháp trong dạy học phân môn này. Từ đó có những đóng góp và bổ sung, điều chỉnh cách hướng dẫn học sinh và đưa ra những biện pháp giúp học sinh lớp 2 học tốt phân môn Tập làm văn.
III. Đối tượng nghiên cứu:
– Những kinh nghiệm, giải pháp theo định hướng đổi mới nhằm giúp học sinh lớp 2 học tốt phân môn Tập làm văn. Học sinh biết thực hành về các nghi thức lời nói và biết viết được đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu theo đúng yêu cầu của đề bài, đủ ý tiến tới viết được đoạn văn hay.
IV. Phương pháp nghiên cứu:
1. Nghiên cứu cơ sở lí luận:
Đọc và nghiên cứu các tài liệu môn Tiếng Việt có liên quan đến dạy phân môn Tập làm văn để rút ra những nhận xét, đánh giá và đưa ra quan điểm của bản thân hoặc quan điểm mà bản thân tán thành. Đó là dạy cho học sinh biết cách phân tích và ứng dụng khi làm các bài tập khác nhau thuộc các dạng bài khác nhau trong quá trình học tập phân môn Tập làm văn.
2. Nghiên cứu thực tiễn:
– Thông qua dự giờ, quan sát các giờ học của học sinh, trao đổi ý kiến với giáo viên và học sinh.
– Khảo sát chất lượng học sinh.
– Kiểm nghiệm hiệu quả và tính khả thi của biện pháp bản thân áp dụng.
– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu.

B. NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận:
Ngôn ngữ dưới dạng viết giữ vai trò quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của xã hội. Chính vì vậy, hướng dẫn học sinh học tốt phân môn Tập làm văn là hết sức cần thiết. Nhiệm vụ nặng nề đó phụ thuộc phần lớn vào việc giảng dạy môn Tiếng Việt nói chung và phân môn Tập làm văn nói riêng.
Như chúng ta đã biết, Tập làm văn có tầm quan trọng đặc biệt ở bậc tiểu học. Nếu học sinh biết thực hành tốt về các nghi thức lời nói và biết viết tốt bài văn, đủ số lượng câu, đủ ý, diễn đạt rõ ràng, hấp dẫn người đọc thì học sinh đó có điều kiện học tốt hơn môn Tiếng Việt và nhờ vậy mà kết quả học tập sẽ đạt cao hơn. Vì vậy cần xây dựng cho các em nền móng vững chắc để tạo hứng thú cho học sinh và giúp các em học tốt phân môn Tập làm văn các lớp sau này. Hơn thế nữa học tốt phân môn Tập làm văn sẽ học tốt hơn môn Tiếng Việt. Đó cũng chính là rèn cho các em sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ, các kĩ năng cơ bản nhằm hình thành nên nhân cách con người. Đồng thời học tốt phân môn Tập làm văn chính là cơ sở, là nền tảng để học tốt các môn học khác nhằm thực hiện đúng mục tiêu mà Đảng ta đã đề ra.                                               II. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng SKKN:
1. Về giáo viên:
Qua tìm hiểu tôi thấy đa số giáo viên đã nắm bắt được tầm quan trọng của việc dạy cho học sinh học văn và có sự đầu tư nghiên cứu đổi mới phương pháp giảng dạy bước đầu có hiệu quả. Tuy nhiên, giáo viên còn gặp nhiều khó khăn khi dạy Tập làm văn. Quỹ thời gian dành cho phân môn còn hạn chế. Qua thực tế tôi thấy việc rèn cho học sinh thực hiện đúng về nghi thức lời nói cũng như đoạn văn tốt chưa được giáo viên chú tâm nhiều. Một số giáo viên chưa nắm rõ ý đồ, nội dung các bài tập đưa ra, phương pháp dạy học còn đơn điệu, rập khuôn máy móc theo sách giáo viên, hầu như ít sáng tạo, chưa linh hoạt, chưa cuốn hút được học sinh. Giáo viên chưa quan tâm đến sửa câu, cách dùng từ đặt câu. Từ đó dẫn đến học sinh tiếp thu bài một cách thụ động, ít sáng tạo.
2. Về học sinh:
Trong nhiều năm qua tôi luôn được phân công chủ nhiệm và giảng dạy lớp 2. Trong quá trình dạy phân môn Tập làm văn, tôi nhận thấy đa số học sinh có hứng thú trong giờ học, song chủ yếu tập trung vào các bài tập làm miệng với các yêu cầu nói lời cảm ơn, xin lỗi, đáp lời khẳng định, phủ định… Học sinh thích thú nói về các con vật, người, quang cảnh và những gì diễn ra xung quanh. Do vốn từ của các em chưa nhiều, kĩ năng diễn đạt bằng ngôn ngữ nói và viết của học sinh còn hạn chế nên đôi khi các em chưa nhận ra được sự khác biệt giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.
– Do đặc điểm tình hình địa phương là vùng nông thôn nên các em học sinh có vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp. Vì vậy khi các em nói và viết câu văn chưa được rõ ràng, mạch lạc hoặc câu có thể đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng về nghĩa còn chưa rõ ràng. Việc trình bày diễn đạt ý còn ở mức độ rất sơ lược. Bên cạnh đó, nhiều học sinh khi làm bài còn nói hoặc viết bừa, không đúng yêu cầu, nói hoặc viết lan man, sai ý, trình bày ý lộn xộn, thiếu tự nhiên,… Hơn thế nữa, một số em thiếu tự tin trong giờ Tập làm văn dễ dẫn đến các em chán nản, thiếu quyết tâm trong học tập.
Để có cơ sở so sánh kết quả học tập của học sinh qua từng thời điểm, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng phân môn Tập làm văn lớp 2, vào tuần 8 trong hai năm học (………; ………) với cùng 1 đề bài sau;
Đề bài:
1. Viết lời mời, nhờ, yêu cầu, đề nghị đối với bạn:
a) Bạn đến chơi nhà em. Em rót nước mời bạn uống.
b) Em thích một bài thơ mà bạn đã thuộc. Em nhờ bạn chép lại.
c) Bạn ngồi bên cạnh nói chuyện trong giờ học. Em yêu cầu (đề nghị) bạn giữ trật tự để nghe cô giáo giảng bài.
2. Em hãy viết đoạn văn ngắn từ 3 đến 5 câu kể về cô giáo lớp 1 của em.
Tôi tiến hành chấm và nhận xét bài làm của học sinh trong lớp và tổng hợp  kết quả như sau.
Kết quả khảo sát chất lượng phân môn Tập làm văn
Năm học ………

Tổng số HS
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Ghi chú
Số lượng
Tỉ lệ
Số lượng
Tỉ lệ
25
18
72%
7
28%

Kết quả khảo sát chất lượng phân môn Tập làm văn
Năm học ………

Tổng số HS
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Ghi chú
Số lượng
Tỉ lệ
Số lượng
Tỉ lệ
33
25
75,8%
8
24,2%

Qua khảo sát cho thấy học sinh chưa biết diễn đạt câu văn có hình ảnh, vốn từ vựng chưa nhiều, hiểu biết thực tế còn ít, do vậy chất lượng bài làm chưa cao, ý văn nghèo nàn, câu văn lủng củng.
Từ thực tế giảng dạy, để khắc phục tình trạng trên tôi xin trình bày một số biện pháp cụ thể nhằm phát huy tính tích cực của học sinh trong giờ học Tập làm văn.
III. Các biện pháp đã thực hiện:
Biện pháp1: Hướng dẫn học sinh thực hành tốt về các nghi thức lời nói.
Tất cả những nghi thức lời nói luôn xảy ra trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, có em mạnh dạn thì hay nói còn những em nhút nhát thì ít nói. Bởi vậy giáo viên phải dùng những biện pháp tích cực để các em nói ra những điều mà các em suy nghĩ trong đầu. Có thể tổ chức trò chơi sắm vai với những tình huống cụ thể để mỗi học sinh được tự do bộc lộ suy nghĩ, cách diễn đạt của mình. Ngoài ra, giáo viên nên lưu ý thái độ của học sinh khi nói với từng đối tượng là lớn hơn mình, bằng mình hay nhỏ hơn mình thì có những đại từ xưng hô khác nhau và những cử chỉ thể hiện cũng khác, tùy tình huống vui hay buồn.