SKKN Giúp học sinh lớp 2 làm tốt bài tập về kiểu câu Ai Thế nào

1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
Trong chiến lược phát triển đất nước, Đảng và nhà nước ta rất quan tâm đầu tư cho giáo dục, coi giáo dục là quốc sách. Từ Nghị quyết đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã xác định việc đầu tư cho giáo dục cũng có nghĩa là đầu tư cho sự phát triển bền vững, là đầu tư cho nguồn nhân lực có chất lượng cao nhằm đưa nước ta thành một nước công nghiệp vào năm 2020.
Vậy để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội, thì giáo dục không ngừng được đổi mới và lần đổi mới này, tôi nghĩ là bước tiến quan trọng trong cải cách giáo dục. Trong dạy học việc truyền thụ được kiến thức giúp cho học sinh lĩnh hội được  kiến thức một cách linh hoạt, sáng tạo, thì người giáo viên cũng phải tìm tòi, khám phá ra mọi kỹ năng  nhằm giúp cho việc  dạy học đạt kết quả cao.
Mô hình trường học mới Việt Nam: Coi quá trình tự học của học sinh là trung tâm hoạt động giáo dục, giáo viên là người hướng dẫn, đồng hành với học sinh, giúp học sinh tự tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức. Tuy nhiên, đã 5 năm thí điểm thực hiện mô hình này thì nhiều phụ huynh băn khoăn không biết mô hình này có phù hợp với lứa tuổi của các em học sinh Tiểu học? Các em có tiếp thu được kiến thức đầy đủ và hiệu quả hơn cách dạy và học truyền thống của Việt Nam.
Trong các môn học ở bậc Tiểu học thì môn Tiếng Việt giữ một vai trò vô cùng quan trọng, cần thiết không thể thiếu được. Đây là môn học khai thác mọi mặt của thế giới khách quan, một cách có hệ thống, gắn liền với thực tế cuộc sống sinh hoạt.
Ở bậc Tiểu học, học theo mô hình VNEN, Tiếng Việt là môn học chính, nó bao gồm nhiều phân môn  như: Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Luyện từ và câu, Tập làm văn, Kể chuyện. Mỗi phân môn được lồng theo kiểu tích hợp lòng ghép vào các bài đều có mục đích, nhiệm vụ và phương pháp giảng dạy riêng, đặc biệt là phần  Luyện  từ và câu là một phần  quan trọng không thể thiếu được vì nó là công cụ để học sinh khám phá thế giới xung quanh. Nó cung cấp cho học sinh vốn hiểu biết, vốn từ, câu phục vụ quá trình giao tiếp, phát triển khả năng tư duy, phát triển trí tưởng tượng phong phú, bồi dưỡng năng khiếu thẩm mỹ, lòng tự  hào, yêu quý tôn trọng tiếng mẹ đẻ…
Từ đó giúp các em hình thành được thói quen dùng lời hay, ý đẹp, tế nhị trong giao tiếp, giúp học sinh hiểu biết cơ bản về cách dùng từ đặt câu, để viết câu văn hay, đoạn văn có hình ảnh, học tốt các môn học khác.
Đối với việc dạy và học Tiếng Việt cụ thể là phân Luyện từ và câu theo mô hình VNEN thì việc nắm chắc kiểu câu, cấu trúc câu, mục đích sử dụng của câu là rất quan trọng.
Qua thực tế giảng dạy, nghiên cứu, kiểm tra  môn Tiếng Việt phần  Luyện từ và câu tôi thấy các bài tập về kiểu câu  Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai thế nào? có vai trò rất quan trọng. Trong việc học tập, tiếp nhận kiến thức các phân môn, môn học khác cũng như trong giao tiếp các em sử dụng rất nhiều đến kiểu câu Ai là gì?, Ai làm gì?, Ai thế nào? vì đó là những kiểu câu cơ bản nhất.

Cùng với kiểu câu Ai là gì?, Ai làm gì? thì kiểu câu Ai thế nào? được sử dụng thường xuyên, nó có thể xuất hiện trong bất cứ văn bản nào, trong bất cứ cuộc giao tiếp đối thoại nào đặc biệt là trong các bài văn tả cảnh. Vì vậy việc nắm chắc cấu trúc, mục đích sử dụng câu kiểu Ai thế nào? là điều rất cần thiết. Nhưng khi dạy đến kiểu câu Ai thế nào?  trong chương trình lớp 2, mặc dù là những tiết ôn tập về kiểu câu Ai thế nào? Bản thân chúng tôi dạy và học sinh  còn lúng túng, có lúc mơ hồ chưa phân biệt rõ, chưa nhận biết chính xác về kiểu câu Ai thế nào?, có khi còn nhầm lẫn giữa câu kiểu Ai thế nào? với câu kiểu Ai làm gì?, có rất nhiều câu làm cho học sinh khó xác định nó là kiểu câu gì.?
Có câu không phải theo mẫu Ai thế nào?nhưng học sinh  vẫn cho rằng nó là câu kiểu Ai thế nào?, một số câu là kiểu câu Ai thế nào?  thì các em lại cho rằng nó là câu kiểu Ai làm gì? hoặc xác định sai bộ phận trả lời câu hỏi Ai ? thế nào ? … Vậy làm thế nào để khắc phục tình trạng này ?
Để bản thân giáo viên như tôi dạy tốt, học sinh học tốt, làm tốt các bài tập về câu kiểu Ai thế nào? Đó là vấn đề mà tôi băn khoăn trăn trở tìm phương pháp giảng dạy tốt nhất đó là: Giúp học sinh lớp 2 làm tốt bài tập về kiểu câu Ai Thế nào?.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Kinh nghiệm này nghiên cứu áp dụng giúp học sinh lớp hai hiểu và làm tốt bài tập về kiểu câu Ai Thế nào? cụ thể:
– Giúp học sinh nắm chắc câu kiểu Ai thế nào? là câu như thế nào?
– Giúp học sinh xác định chính xác từng bộ phận của câu Ai thế nào ?
– Giúp  học sinh hiểu đúng câu kiểu Ai thế nào ? dùng để làm gì ?
– Qua đây đưa ra một số đề xuất về việc ứng dụng một số phương pháp dạy học vào việc hình thành những hiểu biết ban đầu và rèn luyện kĩ năng làm các bài thuộc kiểu câu Ai thế nào? – Tổ chức dạy thử nghiệm để kiểm tra tính hiệu quả và tính khả thi của những đề xuất trên.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
– Tài liệu HĐH lớp 2 đến khối 5
– Học sinh khối 2 đến khối 5
1.4. Phương pháp nghiên cứu
Để việc dạy học môn Tiếng Việt theo mô hình VNEN có hiệu quả, cần sử dụng các phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động của HS. Các phương pháp đặc trưng của môn học: phương pháp hỏi đáp, phương pháp rèn luyện theo mẫu, phương pháp phân tích ngôn ngữ, phương pháp trò chơi học tập môn Tiếng Việt, phương pháp thảo luận nhóm,… các phương pháp dạy học khác như: diễn giải, thảo luận, … vẫn được vận dụng phối kết hợp với các phương pháp đã được nêu trên một cách hợp lí để dạy phần Luyện từ và câu. Dưới đây là một số phương pháp dạy học mà tôi cho rằng sẽ có tác dụng rất tích cực trong quá trình dạy học  phân  môn Luyện từ và câu. Câu hỏi dẫn dắt, gợi ý.
*Phương pháp thảo luận nhóm
Thảo luận nhóm là một cách học tạo điều kiện cho HS luyện tập khả năng mạnh dạn đưa ra các cách làm bài. Giúp học sinh rèn kĩ năng phân tích bài tập và tìm câu trả lời đúng.
Qua thảo luận, ngôn ngữ và năng lực tư duy của HS trở nên linh hoạt. Nó có tác dụng thay đổi vị thế của HS trong lớp từ vị thế thụ động, tiếp thu thông tin một chiều trở thành vị thế chủ động tiếp thu thông tin đa chiều.
Phương pháp thảo luận nhóm rất phù hợp với các bài dạy thuộc kiểu câu Ai thế nào? . Phương pháp này tạo không khí học tập sôi nổi, tạo môi trường thuận lợi cho việc vận dụng kĩ năng sử sự ghi nhớ thông tin mà giáo viên đã truyền đạt của HS. Mỗi một bài tập yêu cầu khác nhau và sự biến đổi công thức đòi hỏi phải có sự hiểu biết kiến thức. Chính vì vậy, cần sự vận dụng một cách khéo léo và linh hoạt. Phương pháp thảo luận nhóm sẽ giúp các em tìm ra được câu trả lời tốt  nhất, sinh động nhất  thông qua trí tuệ tập thể. Điều này, vừa giúp các em củng cố được kiến thức vừa kích thích hứng thú học tập của các em.
Phương pháp thảo luận nhóm rất phù hợp với cho HS. Có thể sử dụng phương pháp này để dạy cả 2 loại bài tập cơ bản trên.
*Phương pháp trò chơi học tập phần Luyện từ và câu:
Là phương pháp trò chơi sư phạm trong dạy học môn Tiếng Việt. Được hiểu là hình thức học tập môn Tiếng Việt theo hứng thú vui chơi, dựa trên những bài tập trắc nghiệm. Việc giải quyết vấn đề bài tập đặt ra nhằm để HS lĩnh hội, củng cố, vận dụng kiến thức, kĩ năng sử dụng các cách làm bài hay đã được học, những kinh nghiệm sống đã được tích luỹ vào các bài tập một cách tự giác, tích cực, độc lập, sáng tạo.
* Yêu cầu khi xây dựng trò chơi học tập
– Về mục đích: Trò chơi phải hướng vào việc củng cố kiến thức về  kiểu câu Ai thế nào?,  rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức trong cuộc sống thực tế.
– Về nội dung: Trò chơi phải chứa nội dung về kiến thức về kiểu câu Ai thế nào?. Thực chất, đây là những bài tập vui và nhẹ nhàng.
– Hình thức chơi: Các trò chơi thường được tiến hành thi theo nhóm hay cả lớp tuỳ vào nội dung trò chơi. Trò chơi có thể do GV hướng dẫn hoặc do HS tự tổ chức, góp phần rèn luyện tinh thần tập thể và sự hỗ trợ lẫn nhau trong học tập.
– Về cách chơi: Cách chơi đơn giản, dễ nhớ, dễ thực hiện.Tuỳ hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, GV có thể tổ chức cho HS thực hiện trò chơi đơn giản (không cần chuẩn bị công phu) hay trò chơi có phần phức tạp (phải chuẩn bị trước) song phải đạt đựơc cái đích cuối cùng là củng cố kiến thức và tăng hứng thú học tập.
Trên đây, là một số phương pháp đặc thù cho việc dạy phân môn Luyện từ và câu  nói chung và bài tập về kiểu câu Ai thế nào? nói riêng ở tiểu học đã được tôi lựa chọn vào để giúp giáo viên dạy và thấy đạt hiệu quả rất cao. Tuy nhiên, trong thực tế dạy học, các phương pháp này không hoàn toàn tách biệt nhau. Mỗi phương pháp có những ưu điểm và yếu điểm riêng của nó, người giáo viên cần phải vận dụng một cách linh hoạt và sáng tạo mới có thể thu được hiệu quả mong muốn.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1.Cơ sở lí luận
*Cơ sở tâm lí học.
Do nhận thức của các em thường là nhận thức trực quan. Và quan trọng hơn đó là đối với học sinh lớp 2  ngôn ngữ nói và viết của các em còn rất hạn chế. Nên học sinh chưa có khả năng phân tích cấu tạo câu và có thể đặt câu hỏi cho các bộ phận chính của câu nên dẫn đến việc xác định sai kiểu câu.
* Cơ sở phương pháp dạy học:
Để khắc phục tình trạng trên ngoài việc truyền đạt kiến thức cho học sinh làm các bài tập trong tài liệu hướng dẫn dạy học. Tôi luôn luôn cố gắng trao đổi, học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp, bạn bè. từ đó rút ra những phương pháp hay tạo cho các em hứng thú học tập .
Nội dung các dạng bài tập thuộc kiểu câu Ai thế nào?
Vì lượng bài tập trong tài liệu hướng dẫn dạy học còn ít nên tôi sưu tầm, tự nghĩ đưa ra một số bài tập từ dễ đến khó như sau:
Dạng 1: Đặt câu theo mẫu Ai thế nào?
Dạng 2: Tìm các bộ phận của câu.
Dạng 3: Đặt câu hỏi cho các bộ phận câu.
Dạng 4: Điền bộ phận còn thiếu thích hợp vào chỗ trống để được kiểu câu Ai thế nào?
Dạng 5: Nhận biết kiểu câu Ai thế nào?