SKKN Kinh nghiệm dạy bồi dưỡng học sinh giỏi chủ đề áp suất chất lỏng phần cơ học Vật lý 8

PHẦN I. MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài:

Trong sự nghiệp “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” thì mỗi thầy cô giáo phải không ngừng trau rồi nghiệp vụ chuyên môn, sự sáng tạo trong dạy học mới đem lại hiệu quả. Dù đó là kiến thức đơn giản hay phức tạp thì người giáo viên cũng phải có phương pháp phù hợp mới khơi dậy cho học sinh tinh thần học tập có hứng thú, có như vậy việc truyền đạt nội dung bài giảng mới đạt hiệu quả cao.

Trong những năm qua khi đảm nhận dạy bồi dưỡng đội tuyển đi thi tỉnh của huyện, với kinh nghiệm của bản thân về chủ đề áp suất chất lỏng phần cơ học vật lý 8. Nếu giáo viên và học sinh chỉ sử dụng sách giáo khoa và sách bài tập thì rất đơn giản, bài tập vận dụng ít về số lượng, chưa phong phú về dạng bài tập. Chính vì vậy khi học sinh gặp các dạng bài tập này khi tham gia thi học sinh giỏi thường lúng túng, thậm chí không giải được.

Với những suy nghĩ như vậy nên trong quá trình dạy đội tuyển tôi đã xây dựng phần lý thuyết tổng hợp và lựa chọn những bài tập điển hình để đưa về cùng một dạng chính vì vậy chất lượng dạy và học đội tuyển được nâng lên. Do đó tôi xin đưa ra sáng kiến kinh nghiệm với đề tài “Kinh nghiệm dạy bồi dưỡng học sinh giỏi chủ đề áp suất chất lỏng phần cơ học vật lý 8”

2. Mục đích nghiên cứu

Việc nghiên cứu thành công đề tài sáng kiến kinh nghiệm giúp giáo viên và học sinh nắm vững lí thuyết và phân dạng cũng như giải bài tập về áp suất chất lỏng.

3. Nhiệm vụ đề tài:

– Bổ túc thêm kiến thức tính thể tích thường dùng

+ Tính thể tích hình hộp lập phương: V= a3

+ Tính  thể tích hình hộp chữ nhật: V=a.b.c

+ Tính thể tích hình trụ: ( S là diện tích đáy, h là chiều cao): V= S.h

+ Tính thể tích khối cầu: V= 43R3

– Xây dựng cách tư duy những phần lí thuyết có liên quan. Từ đó xây dựng lí thuyết nâng cao .

– Phân tích một số bài tập điển hình về áp suất chất lỏng.

+ Từ đó học sinh rèn luyện kĩ năng nhận dạng bài tập, hình thành cách giải.

+ Giúp học sinh tự nghiên cứu, tìm tòi và đưa ra cách giải cho bài toán tương tự.

4. Đối  tượng nghiên cứu:

Đối tượng là tác động  của giáo viên đến việc hình thành một đơn vị kiến thức nâng cao về áp suất chất lỏng cho học sinh lớp 8 đồng thời phân tích  hướng dẫn học sinh giải được một số dạng bài tập cơ bản về áp suất chất lỏng.

5. Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu tài liệu, thu thập và xử lí các bài tập trong tài liệu, các bài tập trên mạng.

– Phương pháp điều tra: Tiến hành dạy thử nghiệm theo phương pháp trong đề tài đối với học sinh trong đội tuyển, khái quát thành bài học kinh nghiệm.

– Tổng hợp nhận dạng các thể loại bài tập

– Phỏng vấn

PHẦN II:  NỘI DUNG

1. Cơ sở lí luận:

Chương trình môn Vật lý 8 là phần mở đầu giai đoạn 2 của chương trình vật lý THCS, nên những yêu cầu về khả năng tư duy trừu tượng, khái quát cũng như những yêu cầu về mặt định lượng trong việc hình thành các khái niệm và định luật Vật lý cũng cao hơn.

Trong phần cơ học vật lý 8 chủ đề áp suất được dạy ở 3 bài 7, 8, 9. Tuy nhiên các tính chất của áp suất chất lỏng trình bày trong chương trình THCS dựa trên nội dung định luật Pa – xcan không được trình bày trong chương trình THCS. Việc hình thành công thức tính áp suất chất lỏng được suy ra từ công thức tính áp suất chất rắn P = FS . Còn các tính chất của áp suất chất lỏng được rút ra từ thí nghiệm thực tế.

Trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi nhiều năm tôi nhận thấy để học sinh có thể phát hiện hướng  giải và giải thành thạo các bài tập dạng này, thì trong quá trình dạy người giáo viên cần xây dựng lại kiến thức lý thuyết có hệ thống, phân dạng bài tập, bài tập có liên quan để cho học sinh suy luận có tính logic một vấn đề.

1. Thực trạng:
2. Đối với học sinh:

Một số học sinh chưa nắm chắc được bản chất các hiện tượng vật lí.

– Thụ động trong việc tiếp thu cách giải trong sách giáo khoa, sách bài tập và hướng dẫn giải có trên thị trường.

– Học sinh còn lúng túng khi nhận diện được thể loại bài tập và do đó chưa định hướng nhanh cách giải. Từ đó dẫn đến trong một khuôn khổ thời gian nhất định không hoàn thành được bài giải.

– Tuy nhiên học sinh có khả năng làm được các bài tập vận dụng, bài tập tổng hợp, bài tập phát triển và nâng cao khi được giáo viên gợi ý, hướng dẫn. 

2. Đối với giáo viên:

– Thuận lợi: Đa số đều có trình độ chuẩn và trên chuẩn tâm huyết và có nhiều năm làm công tác bồi dưỡng học sinh giỏi

– Khó khăn:  Do kiến thức khó, do đó có nhiều giáo viên còn đầu tư ít thời gian nên ngại tìm tòi nghiên cứu nên khi dạy phần áp suất chất lỏng còn chưa sâu, rộng và đủ độ để học sinh nắm chắc vấn đề

3. Kết quả của thực trạng:

Qua khảo sát khi chưa áp dụng đề tài, được điều tra như sau :

Từ thực trạng trên, với những kinh nghiệm đúc rút được trong quá trình dạy học bồi dưỡng học sinh giỏi  nhiều năm, tôi viết sáng kiến kinh nghiệm này mong được góp phần nhỏ bé cho các đồng nghiệp, HS…có tư liệu tham khảo.   

C . Giải pháp:

1. Các giải pháp:

* Giải pháp 1: Xây dựng lí thuyết về áp suất, công thức phân tích lí thuyết để xây dựng các dạng bài tập có liên quan

  * Giải pháp 2:  Chọn, phân loại, định hướng nguyên tắc phương pháp giải các dạng  bài tập về áp suất và các dạng có liên quan.

  * Giải pháp 3: Rèn kỹ năng nhận dạng và giải các bài tập về áp suất và các dạng có liên quan.

* Giải pháp 4: Kiểm tra, đánh giá rút kinh nghiệm tổng hợp thành bài học kinh nghiệm.

1. Tổ chức thực hiện
   II.1: Lý thuyết về ” áp suất”

II.1.1:  Áp lực, Áp suất:

– Áp lực là lực tác dụng vuông góc lên một bề mặt.

– Áp suất được tính bằng độ lớn của áp lực trên một đơn vị diện tích bị ép.a