SKKN Kinh nghiệm sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong tiết 63: Động vật quý hiếm – Sinh học 7

1. Mở đầu

1.1. Lí do chọn đề tài: 

Sự nghiệp giáo dục và đào tạo luôn được Đảng, Nhà nước ta hết sức coi trọng “ Là Quốc sách hàng đầu” [2]- là nơi đào tạo ra những người lao động mới đáp ứng yêu cầu hội nhập trong thời kì công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Để làm được điều đó ngành giáo dục phải không ngừng đổi mới về nội dung, chương trình, phương tiện dạy học, đặc biệt là phương pháp dạy học. Nghị quyết TW2 khoá VIII đã chỉ rõ: Đổi mới mạnh mẽ phương pháp giáo dục và đào tạo, khắc phục lối truyền thụ kiến thức một chiều, rèn luyện thói quen, nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp dạy học tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh[1].  

Tiếp tục thực hiện nhiệm vụ trọng tâm của năm học là đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó nhấn mạnh đến việc thực hiện thường xuyên, hiệu quả các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và rèn luyện phương pháp tự học cho học sinh, vận dụng kiến thức, kĩ năng vào giải quyết các vấn đề thực tiễn, đa dạng hóa các hình thức học tập. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học. Xuất phát từ yêu cầu ngày càng cao của giáo dục và đào tạo, trong quá trình dạy học mỗi giờ lên lớp bản thân tôi luôn luôn trăn trở tìm tòi các phương pháp và kĩ thuật dạy học làm sao để lôi cuốn học sinh vào các hoạt động học tập, tích cực tìm tòi khám phá tri thức, tiếp thu bài một cách thoải mái, chủ động. Chính vì vậy bản thân tôi trong nhiều năm dạy học, mỗi khi dạy đến bài 60. ĐỘNG VẬT QUÝ HIẾM môn Sinh học 7, tôi chưa thực sự thỏa mãn với cách hướng dẫn của sách giáo viên Sinh học 7 của Bộ giáo dục và đào tạo; Mong muốn tìm thêm những cách tổ chức dạy học hay hơn, cuốn hút học sinh hơn.  

Đứng trước thực trạng động vật hoang dã Việt Nam đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi con người, trong đó có hàng trăm loài đứng bên bờ tuyệt chủng. Nhận thấy học sinh vừa là chủ nhân tương lai của đất nước vừa là một lực lượng tuyên truyền đông đảo, vì vậy việc giáo dục bảo vệ động vật hoang dã cho học sinh là cấp bách để các em có được nhận thức và hành vi tốt, đồng thời tuyên truyền cho người thân và gia đình mình, từ đó góp phần quan trọng vào việc bảo vệ các loài động vật hoang dã. Cũng thông qua bài học, giáo dục học sinh có ý thức tuân thủ pháp luật, trong đó có luật bảo vệ môi trường và có hành động đúng theo quy định của luật. Qua bài học, học sinh sẽ biết được tên các loài động vật và phân hạng mức độ nguy cấp được ghi trong sách đỏ Việt Nam. Biết được danh mục các loài động vật quý hiếm đang được nhà nước quản lí để bảo tồn. 

Từ năm học  …………cho đến nay, khi dạy đến bài 60. “ĐỘNG VẬT QUÝ HIẾM” môn Sinh học 7, tôi đã mạnh dạn đưa ra nhiều đổi mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học, từ cách đặt vấn đề vào bài cho đến khâu cuối cùng cũng cố bài học. Qua kiểm tra đánh giá nhận thấy các em nắm bài vững hơn, nhớ lâu hơn.  

Đây là những những kinh nghiệm của cá nhân được tính lũy lại trong quá trình dạy học mà bản thân tôi đã làm, đang làm cho thấy có những kết quả khả quan nhất

định, vậy tôi xin được nêu ra để đồng nghiệp cùng trao đổi rút kinh nghiệm. Với lí do trên tôi chọn đề tài: “Kinh nghiệm sử dụng phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong tiết 63. ĐỘNG VẬT QUÝ HIẾM – Sinh học 7”. 

1.2. Mục đích nghiên cứu

– Qúa trình áp dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Hình thành và phát triển các năng lực, phẩm chất của học sinh.

– Tuyên truyền giáo dục góp phần bảo vệ tài nguyên thiên nhiên- tài nguyên động vật hoang dã có giá trị vô giá từ thế hệ này sang thế hệ khác, giữ cân bằng sinh thái, bảo vệ môi trường phát triển bền vững. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu

– Các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực trong tiết 63. ĐỘNG VẬT QUÝ HIẾM – Sinh học 7. 

– Học sinh lớp 7 trường THCS Xuân Châu. 

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Đọc kĩ nội dung và cấu trúc của bài 60. Động vật quý hiếm môn Sinh học 7. Nắm vững mục tiêu của bài học. Tham khảo sách giáo viên và các bài giảng trên mạng Internet.  

– Tiến hành soạn bài, suy nghĩ lựa chọn các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực và phương tiện dạy học hỗ trợ cho từng hoạt động học tập.  

– Tiến hành dạy học, theo dõi mức độ hứng thú học tập của học sinh qua tiết học. Kiểm tra đánh giá, tổng hợp, thống kê số liệu về kết quả học tập của học sinh, so sánh giữa các năm đối chứng với năm thực nghiệm.

– Tổng kết, đúc rút kinh nghiệm dạy học.  

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

– Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẫm mỹ và các kĩ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân. Với yêu cầu về nội dung phải gắn với thực tiễn cuộc sống và yêu cầu về phương pháp phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, bồi dưỡng phương pháp tự học, làm việc nhóm, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh trong giờ học. 

– Sự thay đổi sâu sắc trong giáo dục từ quan niệm về chất lượng giáo dục, xây dựng nhân cách người học đến cách tổ chức quá trình và hệ thống giáo dục. Nhà trường từ chỗ khép kín chuyển sang mở cửa rộng rãi, đối thoại với xã hội và gắn bó chặt chẽ với nghiên cứu khoa học công nghệ, bùng nổ thông tin, đang phát triển mạnh mẽ như vũ bão; Nhà giáo thay vì chỉ truyền đạt tri thức, chuyển sang cung cấp cho người học phương pháp thu nhận thông tin và thường xuyên được rèn luyện các kĩ năng, có thể đáp ứng một cách năng động hơn, hiệu quả hơn, trực tiếp hơn những nhu cầu của sự phát triển đất nước. 

– Trong giáo dục, quy trình đào tạo bao gồm các yêu tố: mục tiêu, chương trình đào tạo, nội dung, hình thức tổ chức dạy học, phương pháp dạy học. Trong đó phương pháp dạy học là yếu tố quan trọng và ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng đào tạo. Một phương pháp giảng dạy khoa học, phù hợp, sẽ tạo điều kiện để người học phát huy hết khả năng của mình trong việc chiếm lĩnh kiến thức và phát triển tư duy. Một phương pháp giảng dạy khoa học sẽ làm thay đổi vai trò của người thầy đồng thời tạo nên sự hứng thú, say mê và sáng tạo của người học. Bởi vậy, việc đổi mới giáo dục trước hết là việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, là sự sống còn của mỗi cơ sở đào tạo. 

– Đổi mới phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực luôn luôn là chủ đề nóng được đề cập thường xuyên trong tất các chuyên đề hội thảo về giáo dục, là căn cứ quan trọng nhất để đánh giá chất lượng và xếp loại giờ dạy của mỗi giáo viên. Những đặc trưng của các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực là dạy học thông qua tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh, chú trọng rèn luyện phương pháp tự học, phối hợp với học tập hợp tác, đề cao vai trò tự đánh giá của người học khuyến khích trí thông minh. óc sáng tạo giải quyết những tình huống thực tế. 

– Trước những yêu cầu đòi hỏi cao của giáo dục và đào tạo, người giáo viên phải đầu tư công sức, dành thời gian nhiều hơn, phải có trình độ chuyên môn sâu rộng, nghiệp vụ lành nghề. Thường xuyên tự học và sáng tạo.