SKKN Kinh nghiệm vận dụng dạy học tích hợp liên môn để nâng cao hiệu quả bài học: Biển và Đại Dương – SGK Địa lí lớp 6

1.Mở đầu

1.1.Lí do chọn đề tài

Như chúng ta đã biết giáo dục hiện nay đang  đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh thần nghị quyết 29-NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Mục tiêu dạy học phát triển năng lực học sinh đòi hỏi phải yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Khi giải quyết một số vấn đề trong thực tiễn bao gồm cả tự nhiên và xã hội, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp, liên quan đến nhiều môn học. Vì vậy dạy học cần phải tăng cường theo hướng  tích hợp và liên môn.

Dạy học tích hợp là đưa những nội dung giáo dục có liên quan vào quá trình dạy học các môn học như: Tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông…Còn dạy học liên môn là phải xác định các nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học để dạy học.

Các chủ đề tích hợp, liên môn giúp cho học sinh không phải học lại nhiều lần cùng một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau, vừa gây quá tải, nhàm chán vừa không có được sự hiểu biết tổng quát cũng như khả năng ứng dụng của kiến thức tổng hợp vào thực tiễn. Hơn nữa trong quá trình dạy học môn học của mình, giáo viên vẫn thường xuyên phải dạy những kiến thức có liên quan đến các môn học khác và vì vậy đã có sự am hiểu những kiến thức liên môn đó một cách cơ bản. Trong thực tế giảng dạy bài: Biển và Đại Dương  ( SGK Địa lí lớp 6 ) các năm học trước bản thân vẫn phải sử dụng kiến thức các môn học liên quan để hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài. Tuy nhiên mới dừng lại ở mức độ đơn giản và chưa hiểu được bản chất của vấn đề. Bên cạnh đó chưa chỉ rõ đơn vị kiến thức đó thuộc lĩnh vực nào.Từ đó việc vận dụng kiến thức vào giải quyết các tình huống thực tế cụ thể của học sinh còn gặp nhiều khó khăn. Qua việc áp dụng dạy học theo hướng tích hợp liên môn cho thấy học sinh hiểu bài sâu hơn và áp dụng để giải quyết các tình huống trong thực tế tốt hơn. Vì vậy việc đổi mới dạy học theo hướng tích hợp liên môn là tất yếu.

Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, trong quá trình dạy học môn địa lí nói chung và chương trình địa lí lớp 6 nói riêng. Tôi thấy rất rõ tính ưu việt và hiệu quả của việc dạy học theo hướng tích hợp, liên môn. Tính ưu việt của phương pháp thể hiện rõ qua thái độ, niềm say mê, kết quả tiếp nhận của học sinh trong từng bài học. Tiếp nối những kết quả trước đó tôi mạnh dạn thực nghiệm đề tài: “ Kinh nghiệm vận dụng dạy học tích hợp liên môn để nâng cao hiệu quả bài học: Biển và Đại Dương – SGK Địa lí lớp 6”

1.2.Mục đích nghiên cứu:

Giáo dục hiện nay đang  đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển năng lực của người học trên tinh thần nghị quyết 29-NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Mục tiêu dạy học phát triển năng lực học sinh đòi hỏi phải yêu cầu học sinh vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Khi giải quyết một số vấn đề trong thực tiễn đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp, liên quan đến nhiều môn học. Từ đó việc nắm kiến thức sẽ sâu sắc, hệ thống và lâu bền hơn.Trên cơ sở đó tôi mạnh dạn nghiên cứu và thực nghiệm đề tài nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng dạy và học môn địa lí, giúp học sinh có những giờ học hứng thú và bổ ích.

1.3. Đối tượng và thời gian nghiên cứu: 

1.3.1. Đối tượng nghiện cứu:

Kiến thức liên môn trong bài học: Biển và Đại Dương môn Địa lí lớp 6

1.3.2. Thời gian nghiên cứu đề tài:

Học sinh  khối 6 trường THCS Cẩm Vân năm học ………..

1.4.Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp lí luận: Nghiên cứu tài liệu

– Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi với đồng nghiệp, thăm dò ý kiến học sinh.

– Phương pháp thực tế: Trải nghiệm thực tế, thống kê.

– Phương pháp điều tra: nhằm đánh giá thực trạng học sinh được trải nghiệm và không được trải nghiệm đề tài.

-Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Thông qua kết quả các bài kiểm tra có thể đánh giá chất lượng và hiệu quả vận dụng tích hợp liên môn trong dạy học.

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của vấn đề:

Theo từ điển Tiếng Việt: “ Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hoà hợp, sự kết hợp”[9].

Theo từ điển giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”.[10]

Trong dạy học các môn, tích hợp được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các nội dung từ các môn học, lĩnh vực học tập khác nhau thành một “ môn học” mới hoặc lồng ghép các nội dung cần thiết vào những nôi dung vốn có của môn học. Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Quan điểm tích hợp được xây dựng trên cơ sở những quan niệm tích cực về quá trình học tập và quá trình dạy học. Đưa tư tưởng sư phạm tích hợp vào quá trình dạy học là cần thiết.

Việc dạy học Địa lí nói chung cần đảm bảo các nguyên tắc giáo dục, đây là những quy định, yêu cầu cơ bản mà người giáo viên cần phải tuân thủ để mang lại hiệu quả cao nhất trong quá trình dạy học đó là:

– Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính vừa sức đối với học sinh.

– Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và liên hệ thực tiễn.

– Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục.

– Nguyên tắc đảm bảo tính tự lực và phát triển tư duy cho học sinh.

Qua thực tiễn giảng dạy tôi thấy rằng, việc dạy tích hợp trong môn địa lí

đều đảm bảo các nguyên tắc trên, đặc biệt là nguyên tắc đảm bảo tính tự lực và phát triển tư duy cho học sinh.

Trong thực tế giảng dạy, giáo viên chỉ chú trọng cung cấp những kiến thức mới, những phần trọng tâm của bài học chứ chưa chú trọng lồng ghép những kiến thức cần thiết phải tích hợp. Bởi vì những kiến thức cần tích hợp chỉ là một đơn vị kiến thức nhỏ trong một bài học hay một chủ đề. Giáo viên thường quan niệm một đơn vị kiến thức cần phải giảng dạy tích hợp là nằm trong các bộ môn khác sẽ giảng dạy.