SKKN Một số biện pháp chỉ đạo dạy học lôgic ở chương trình Ngữ văn lớp 6 tập 1 trong truyện dân gian

A- ĐẶT VẤN ĐỀ:

1. Lý do chọn đề tài:

Con người Việt Nam từ khi mới khai sinh lập nghiệp đã biết yêu quý cái đẹp, trân trọng những giá trị tinh thần được dệt nên từ chính bàn tay lao động và thực tế cuộc sống. Xét theo tiến trình phát triển của lịch sử văn học thì  văn học dân gian là bộ phận đầu tiên, xuất hiện sớm nhất để cùng với văn học trung đại, văn học hiện đại hợp thành nền văn học dân tộc phong phú và đa dạng về đề tài, thể loại cũng như hình thức thể hiện.

 Văn học dân gian lại được chia làm nhiều thể loại khác nhau như: truyền thuyết, cổ tích, ca dao, tục ngữ… Ở mỗi thể loại có những cách thể hiện khác nhau nhưng nhìn chung đều xuất phát từ tâm tư, tình cảm của người lao động, góp một tiếng nói gì đó vào trong đời sống của cộng đồng người Việt. Nhưng để hiểu được mối liên hệ chặt chẽ của các truyện cùng một thể loại là vấn đề không dễ, bởi nó yêu cầu người đọc phải tìm được sự lôgíc trong cách thức kể truyện, trong triết lý nhân sinh quan mà cha ông ta đã gửi gắm truyền dạy.

  Một thực tế cho thấy rằng: việc cảm, hiểu các tác phẩm trong chương trình học phổ thông giúp xâu chuỗi sự việc còn là vấn đề lúng túng của nhiều học sinh, vì thế đã hạn chế phần nào việc lĩnh hội kiến thức, hiểu được ý nghĩa sâu sắc của truyện.. Đặc biệt đối với học sinh lớp 6, các em vừa rời ghế nhà trường tiểu học, cách cảm, cách nghĩ về văn bản nói chung chỉ căn cứ vào những biểu hiện ngôn ngữ cụ thể trong từng văn bản, còn các tầng ý nghĩa sâu xa, tính logic của các sự việc, sự vật các em chưa thể hiểu được. Chương trình Ngữ văn bậc trung học cơ sở (THCS) phải hướng học sinh đến và đạt được mục tiêu đó. Khởi đầu cho mục tiêu đó chính là đội ngũ thầy cô giáo là người phải hướng dẫn học sinh biết cách khai thác để tìm ra tính logic trong các văn bản truyện dân gian. Đây sẽ là cơ sở để học sinh lớp 6 bước những bước đi vững vàng trên con đường chinh phục bộ môn khoa học Ngữ văn của chương trình THCS và chương trình cao hơn sau này.

          Từ những lý do trên, với tư cách là một  lãnh đạo từng là giáo viên, chuyên viên phòng Giáo dục và đào tạo đang trực tiếp phụ trách và chỉ đạo chuyên môn, môn Ngữ Văn nói chung và môn Ngữ văn lớp 6 tập 1 nói riêng, tôi xin có một số biện pháp và kinh nghiệm trong việc đi tìm sự lôgíc khi khai thác một số truyện dân gian trong chương trình SGK Ngữ Văn lớp 6- tập I.

1. Nội dung và đối tượng nghiên cứu:
2. Nội dung: Đi tìm sự lôgic trong việc khai thác các truyện dân gian trong chương trình SGK Ngữ Văn lớp 6 -tập I.
3. Đối tượng: Phạm vi nghiên cứu là học sinh lớp 6 các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện Lang Chánh.

III. Phương pháp nghiên cứu: 

1- Phương pháp nghiên cứu từ cơ sở lý thuyết.

2- Phương pháp thực nghiệm dạy- học ( bao gồm: thiết kế, thi công, khảo sát- lấy số liệu- hội thảo, dạy thử nghiệm, đánh giá, kết luận).

B- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:

1. CƠ SỞ NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI

1- Cơ sở lý luận:

      Truyện dân gian là những văn bản mở đầu cho chương trình đầu cấp thuộc kiểu văn bản tự sự. Vì thế nó có vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh học tốt các văn bản tự sự sau này, cũng như làm tốt dạng bài văn tự sự. Nhưng xâu chuỗi các sự việc và tìm ra điểm chung của các văn bản ấy đối với các em học sinh lớp 6 đang còn nhiều bở ngỡ, lúng túng với cách học. Chỉ cho học sinh thấy tính hợp lý trong cách sắp xếp tình tiết sự việc còn là một trong những cách dạy giúp học sinh dễ hiểu, dễ nhớ.

2- Tình hình thực tiễn:

Trong cấu trúc SGK Ngữ Văn lớp 6, ở chương trình tập I có đưa một số truyện dân gian Việt Nam giảng dạy cho học sinh. Các truyện đưa vào bao gồm hai thể loại: Truyền thuyết và Cổ tích. Truyện Truyền thuyết có 5 văn bản, đó là các truyền thuyết thuộc thời kì Văn Lang Vua Hùng. Thể loại truyện cổ tích có hai văn bản thuộc thể loại truyện cổ tích thần kỳ, đối tượng hướng về những nhân vật là người và xung đột xã hội của con người, coi đó là trung tâm, là đối tượng chủ yếu. Nhìn chung các văn bản đó đều là các văn bản điển hình của sáng tác dân gian, giúp người đọc hiểu được nguồn gốc, ý nghĩa và triết lý sâu sắc thông qua việc xây dựng tình tiết và tuyến nhân vật trong truyện.

3- Thực trạng: 

  3.1. Thuận lợi:

         Đối với học sinh lớp 6, ít nhiều các em đã được biết đến truyện dân gian qua sách báo hay đã được nghe ông bà, cha mẹ kể lại. Chính vì thế các em đã có một vốn hiểu biết nhỏ về nhân vật và sự việc trong truyện nên các em cũng không bị bỡ ngỡ hoàn toàn khi tiếp cận các tác phẩm truyện dân gian khi học.

  3.2. Khó khăn:

          Bên cạnh những thuận lợi trên thì một thực tế cho thấy rằng việc thích và hiểu tác phẩm truyện dân gian và xâu chuỗi được hệ thống sự việc còn là một vấn đề nan giải và lúng túng của các em học sinh lớp 6. Vì  thế đã làm hạn chế việc lĩnh hội kiến thức trong tác phẩm truyện dân gian của các em.

3.3. Kết quả thực trạng ban đầu:

    Tôi đã lựa chọn học sinh lớp 6 của 3 trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện gồm học sinh trường trường học cơ sở Đồng Lương, học sinh trường trung học cơ sở Quang Hiến, học sinh trường THCS Dân Tộc Nội Trú Lang Chánh qua khảo sát ban đầu ( đầu năm học) với tổng số 70 học sinh/1 đơn vị trường học, kết quả là:

II/ CÁCH THỨC THỰC HIỆN:

1.Khái niệm: 

– Logic học là khoa học nghiên cứu những qui luật và hình thức cấu tạo chính xác của tư duy. 

 – Logic trong văn bản: Lô gic giúp chúng ta nâng cao trình độ, kỹ thuật suy nghĩ của chúng ta.

– Logic giúp ta biết dùng từ, dùng câu một cách chính xác và biết phát triển tư tưởng một cách mạch lạc và hợp lý.

2. Đi tìm sự lôgic trong việc khai thác các truyện dân gian trong chương trình SGK Ngữ Văn lớp 6- tập I: