SKKN Một số biện pháp dạy học ca dao cho học sinh khối 7 dưới khía cạnh thi pháp

MỤC LỤC

1. Mở đầu

1. Lí do chọn đề tài:

Ca dao là một bộ phận chủ yếu của văn học dân gian Việt Nam. Từ xa xưa ca

 dao đã đi vào đời sống sinh hoạt của con người Việt Nam như một món ăn tinh thần không thể thiếu được. Và cũng từ lâu, ca dao là “cuốn sách gối đầu giường” của các nhà văn, nhà thơ. Đối với người dạy và học văn thì ca dao như một phần “gân cốt” của mỗi người.

         Người ta học tập ở ca dao lối diễn tả tình cảm và ý nghĩ. Vừa tình cảm, vừa hồn nhiên, vừa cụ thể, vừa hàm xúc từ những cung bậc khác nhau, thể hiện đầy đủ các hình ảnh, tươi vui, dân giã cũng như cái triết lí bác học của dân gian. Do vậy, người Việt Nam ta, ai cũng muốn mình có và hiểu được một số bài ca dao để làm vốn phục vụ cho đời sống tinh thần của bản thân.

       Tầm quan trọng của ca dao trong đời sống con người là như vậy nên việc dạy, học ca dao ở trường THCS luôn luôn là vấn đề cần thiết và ngày càng được đổi mới để những áng dân gian này sáng lên và sống mãi trong lòng các thế hệ con người Việt Nam.

        Một vấn đề nữa để tôi tâm huyết với đề tài này là trong hệ thống môn Ngữ văn THCS thì ca dao tập trung ở chương trình lớp 7. Nó được sắp xếp theo từng chùm, từng chủ đề cùng với những câu hỏi ở phần hướng dẫn tìm hiểu bài trong sách giáo khoa nhưng các câu hỏi đó lại chỉ mang tính khái quát. Điều đó đã phần nào làm mất đi cái riêng vốn có của ca dao là phong phú và độc đáo, nó là “chất văn” của tác phẩm mà lẽ ra phải được khai thác nhiều hơn.

        Hơn thế nữa, tôi thấy con đường tiếp cận ca dao hiện nay cũng cần được quan tâm hơn, tránh sự khiên cưỡng: Khi dạy bài nào cũng chỉ lo tìm từ ngữ, hình ảnh ở các phương thức tu từ mà bỏ quên mất cái khía cạnh của thi pháp và thi pháp hiện đại trong việc phân tích, tiếp cận tác phẩm văn chương theo tinh thần dạy và học mới hiện nay. Đó là vấn đề về thi pháp như:

           – Thi pháp nhân vật.

           – Thi pháp không gian và thời gian nghệ thuật.

           – Thi pháp chi tiết nghệ thuật.

           – Thi pháp về lời văn nghệ thuật…

        Chính vì lẽ đó, tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp dạy học ca dao cho học sinh khối 7 ở trường THCS Dân tộc Nội trú Mường Lát dưới khía cạnh thi pháp”. Với đề tài này tôi cho học sinh tìm hiểu thêm về thi pháp của ca dao và đề xuất một số biện pháp dạy, học ca dao ở trường THCS hiện nay dưới khía cạnh của thi pháp để mong góp phần khơi dậy sự đam mê cho việc dạy – học ca dao. Làm cho giờ dạy và học ca dao ở lớp 7 ngày càng trở nên hấp dẫn, tạo được nhiều hứng thú cho người dạy cũng như người học.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

    – Tiến hành thực hiện đề tài này, bản thân tôi muốn góp phần kiến giải làm sáng tỏ thêm vấn đề về thi pháp của ca dao (thi pháp thể loại và thi pháp tác phẩm). Con đường tiếp cận những bài ca dao ở trường THCS bằng thi pháp thật sự sẽ mang lại hiệu quả trong việc cảm nhận cái hay, cái đẹp của ca dao.

   – Đề tài nêu lên những đề xuất về một số biện pháp dạy, học ca dao ở trường THCS, đồng thời thiết kế, cải tiến nội dung bài soạn dạy một bài ca dao cụ thể để trên cơ sở đó giúp bản thân cũng như bạn đọc có được cách nhìn mới và sự tham khảo cần thiết trong việc nâng cao chất lượng giờ giảng văn về ca dao hiện nay.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

    – Đối tượng nghiên cứu là giảng dạy ca dao trong Ngữ văn 7 dưới khía cạnh thi pháp.

    – Đề tài này áp dụng cho học sinh khối 7, tuy nhiên cũng có thể áp dụng cho tất cả các khối lớp khi tìm hiểu và phân tích một bài ca dao.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

   – Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Là phương pháp giúp chúng tôi có kiến thức một cách có hệ thống về việc khảo sát trong thực tế để chuẩn bị tốt cho việc tiến hành phương pháp mới.

   – Phương pháp thống kê, phân loại: Phương pháp này giúp chúng tôi phân loại và lựa chọn chính xác được đối tượng để nghiên cứu. 

   – Phương pháp thu thập thông tin, số liệu: Phương pháp này giúp chúng tôi nắm bắt những thông tin và số liệu cụ thể, chính xác để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình được xác thực hơn.

   – Phương pháp phân tích: Là phương pháp nghiên cứu nội dung đề tài, nhằm xác định các kiến thức cơ bản cần có để tiến hành thực hiện.

2. Nội dung của sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

       Ca dao là những bài thơ dân gian do nhân dân lao động sáng tạo nên, phần lớn bằng thơ lục bát, giàu vần điệu, hình ảnh, ngắn gọn sinh động, nhằm phản ánh đời sống vật chất và biểu hiện tâm tư, tình cảm của họ trong dòng chảy thời gian và lịch sử. [ 1]

      Thi pháp là cơ chế vận hành ngôn ngữ, tạo nên vẻ đẹp của tác phẩm văn học. Yếu tố thi pháp được áp dụng trong cả văn học viết và văn học dân gian. [ 2]

     Việc dạy học theo thi pháp sẽ mang lại hiệu quả cao trong quá trình khai thác tác phẩm.

    Crapxốp (1906 – 1980) – nhà Pholklore học Xô Viết cho rằng: “Thi pháp với tư cách là tổng hợp những đặc điểm hình thức nghệ thuật của các tác phẩm ngôn từ bao gồm: 

        – Những đặc điểm của cấu trúc ngữ pháp.

        – Hệ thống những phương tiện phản ánh như các sự kiện lịch sử, sinh hoạt và đặc điểm của con người, thiên nhiên.