SKKN Một số biện pháp dạy học cụm văn bản nghị luận hiện đại lớp 7 theo hướng tích cực

1. PHẦN MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài:

             Môn ngữ văn là môn kết tinh nhiều giá trị văn hóa dân tộc và nhân loại. Với dân tộc Việt, Văn chương gắn bó thân thiết nhất. Từ thuở còn nằm trong nôi, đứa trẻ được nâng niu, bồi dưỡng đời sống tâm hồn từ văn chương qua lời hát ru ngọt ngào âu yếm của bà, của mẹ. Lớn lên khi cắp sách đến trường, thầy giáo là những người tiếp tục bồi đắp đời sống ấy cho các em qua các tác phẩm văn chương. Và theo quy định hiện nay của bộ Giáo dục, người trẻ tuổi muốn thi vào các trường đại học chuyên khoa nào thì bài thi bắt buộc vẫn là bài thi văn qua hình thức thi tự luận.

             Vì vậy, người thầy giáo được xem là người lái đò. Làm người lái đò phải biết rõ dòng sông, cần phải biết lúc nào nước lên nước xuống, cần phải biết khúc sông nào nông, khúc sông nào sâu,…để điều khiển con đò cập bến. Người thầy giáo dạy văn đặc biệt là phần văn bản nghị luận ở bậc THCS (trong đó có lớp 7) cũng vậy. Bản thân người thầy cũng thấy rõ rằng: dạy phần văn bản nghị luận hiện đại là khó nhưng khó hơn là làm sao để học sinh cảm nhận và lĩnh hội được những tinh hoa từ các tác phẩm ấy. Có thể nói đây là những trăn trở của một giáo viên dạy văn khi đứng trên bục giảng dạy các tác phẩm văn nghị luận với đối tượng là học sinh lớp 7.

  Văn bản nghị luận là một trong những kiểu văn bản quan trọng và phổ biến trong đời sống. Khi cần trình bày một cách trực tiếp, mạch lạc, sâu sắc một tư tưởng, quan điểm nào đó trước cuộc sống, người ta thường dùng nghị luận làm phương thức biểu đạt chính. Vì thế, đề tài của các văn bản nghị luận được lựa chọn dạy trong chương trình SGK Ngữ văn bậc THCS cũng vậy. Qua các tiêu đề của các văn bản đủ để thấy sự phong phú, đa dạng của các vấn đề được đem ra bàn luận. Từ đề tài chiến tranh, hòa bình, chủ quyền độc lập quốc gia đến việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy truyền thống, bản sắc văn hóa dân tộc; từ vai trò, vị trí, ý nghĩa đến đặc trưng nghệ thuật của văn chương; từ phương pháp đọc sách đến những vấn đề về dịch bệnh, môi trường,…Sự phong phú, đa dạng; tính cập nhật của đề tài nghị luận trong chương trình Ngữ văn phổ thông đã thể hiện rõ quan điểm dạy học văn gắn với thực tế đời sống, rút ngắn khoảng cách giữa văn học nhà trường với đời sống xã hội; nâng cao vốn hiểu biết về văn hóa – xã hội nói chung cho học sinh.

Mặt khác, dạy học theo hướng tích cực là hướng dạy học đúng đắn lấy học sinh làm trung tâm. Song áp dụng như thế nào vào các tiết dạy phần văn nghị luận hiện đại lớp 7 thật không đơn giản chút nào.

Xuất phát từ thực tế đó và qua các năm giảng dạy trực tiếp các tác phẩm văn học này, tôi xin được chia sẻ cùng đồng nghiệp: “ Một số biện pháp dạy học cụm văn bản nghị luận hiện đại lớp 7 theo hướng tích cực” để cùng tham khảo.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

             Trên cơ sở  nghiên cứu lí luận và thực tiễn giảng dạy, đề xuất các giải pháp hợp lí của hướng dạy học tích cực nhằm nâng cao hiệu quả dạy học cụm văn bản nghị luận hiện đại .

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

        – Dạy học cụm văn bản nghị luận hiện đại lớp 7 theo hướng tích cực

         – Học sinh lớp 7 trường THCS Xuân Thành- Thọ Xuân- Thanh Hóa.

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

         Thực hiện đề tài này, tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết:

         Phân tích, tổng hợp, khái quát hóa hệ thống các văn bản, các tài liệu liên quan tới đề tài nghiên cứu.

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu nhập thông tin:

        Quan sát, điều tra, tổng kết kinh nghiệm qua thực tiễn giảng dạy trên lớp.

– Phương pháp thống kê, xử lí số liệu:

        Lấy số liệu từ thực tiễn bài làm học sinh để xử lí số liệu, thống kê, báo cáo kết quả.

– Phương pháp đánh giá rút kinh nghiệm:

     Giáo viên đánh giá rút ra kinh nghiệm sau khi thực hiện đề tài .

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

2.1.  Cơ sở lí luận:

1. Văn bản nghị luận hiện đại:

               Nghị luận là bàn bạc, bày tỏ ý kiến của mình về một vấn đề nào đó. “ Văn nghị luận là văn được viết ra nhằm xác lập cho người đọc, người nghe một tư tưởng, quan điểm nào đó”( SGK ngữ văn 7- trang 9, tập).

              Văn bản nghị luận hiện đại là các văn bản của các tác giả hiện đại, được viết theo phương thức nghị luận đặt ra là giải quyết những vấn đề quan trọng trong đời sống con người và trong xã hội hiện đại. Trong sách giáo khoa ngữ văn THCS gồm các văn bản: Tinh thần yêu nước của nhân dân ta, Sự giàu đẹp của tiếng việt, Đức tính giản dị của Bác Hồ, Ý nghĩa văn chương, Thuế máu, Đi bộ ngao du, Bàn về đọc sách, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới, Tiếng nói của văn nghệ, Chó Sói và Cừu trong thơ ngụ ngôn của La Phông- ten. Trong đó các tiết được phân phối chương trình học ở lớp 7 gồm:

    Đây là những tác phẩm nghị luận thực sự có giá trị cả về mặt nội dung tư tưởng và hình thức nghệ thuật. Song dạy và học các tác phẩm này thật không đơn giản chút nào.

1. Dạy học tích cực:

           Phương pháp dạy học tích cực là hướng tới hoạt động học tập tích cực chủ động , sáng tạo của học sinh. Giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn học tập, học sinh là trung tâm của quá trình dạy học. Phương pháp dạy học tích cực sẽ chống lại lối dạy đọc chép, thói quen học tập thụ động.

        Khi giảng dạy bên cạnh những phương pháp dạy học truyền thống ( thuyết trình, miêu tả,…), người thầy cần kết hợp với các phương pháp giáo dục hiện đại,tổ chức hướng dẫn học sinh tự khám phá những điều mình chưa biết trên cơ sở kiến thức đã biết.

          Phương pháp học tập tích cực là học sinh được trao đổi, thảo luận giải quyết vấn đề theo suy nghĩ của mình từ đó khám phá ra những kiến thức mới, các em được bộc lộ và phát huy khả năng sáng tạo của mình.

         Trên thực tế, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào việc dạy các tiết giảng văn các văn bản nghị luận với đối tượng là học sinh lớp 7 như thế nào đối với người giáo viên đứng trên bục giảng cũng không phải là dễ.

2.2.Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm:

1. Đối với giáo viên:

          Tác giả của các văn bản này là những chính khách, những người giữ trọng trách quan trọng trong xã hội, là những nhà văn hóa lớn. Văn nghị luận của họ đề cập nhiều vấn đề vừa mang tính khoa học lâu dài trong xã hội hiện đại: truyền thống yêu nước của dân tộc, vẻ đẹp trong cách sống của lãnh tụ, sự giàu đẹp trong tiếng nói của dân tộc, những giá trị của văn chương,…Mục đích chung của người viết là hướng sự quan tâm của đông đảo bạn đọc đến những vấn đề có ý nghĩa quan trọng và thiết thực đối với đời sống cá nhân và cộng đồng. Từ đó, xây dựng được nhận thức và hành động tích cực của độc giả trong đời sống của họ.

          Vậy làm thế nào để thông qua các tiết dạy đó, giáo viên có thể truyền tải đến các em học sinh để các em lĩnh hội áp dụng phù hợp thực tế bản thân, bồi đắp hoàn thiện nhân cách các em? Đó là điều không phải người giáo viên nào cũng tiến hành thành công.