SKKN Một số biện pháp dạy học phân hóa trong môn toán nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh lớp 5

1. MỞ ĐẦU
2. Lí do chọn đề tài.

Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng  (năm 2001) đã khẳng định: “đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển”, “phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa”. Qua đây, ta thấy được sứ mệnh cao cả của sự nghiệp giáo dục trong việc phát triển nguồn nhân lực – nhân tố quyết định mọi thành công; góp phần thúc đẩy quá trình phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam.

Trong điều 2.5, Luật giáo dục (6 – 2005) đã chỉ rõ:  “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học, bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”. Điều 28.2 còn ghi: “Bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.

Nhưng thực tế cho thấy, giáo dục nhằm đến sự bình quân về nhân cách; tất cả theo một khuôn mẫu, nếu có trường hợp vượt ra, lại dùng biện pháp nghiệp vụ để đưa vào khuôn phép. Trong nhà trường, giáo viên quan tâm trước hết tới việc hoàn thành trách nhiệm của mình là truyền đạt cho hết nội dung quy định trong chương trình, cố gắng làm cho học sinh hiểu và nhớ những điều giáo viên giảng. Cách dạy này phát sinh lối  học thụ động, thiên về ghi nhớ, ít chịu suy nghĩ, cho nên đã hạn chế chất lượng, hiệu quả dạy và học, không đáp ứng yêu cầu phát triển năng động của  xã hội hiện đại. Do đó việc đổi mới phương pháp dạy học là cấp bách và vô cùng cần thiết.

Vậy đổi mới như thế nào? Đó là sự nâng cao, cải tiến, bổ sung, phối hợp nhiều phương pháp, là sự khai thác những yếu tố tích cực của phương pháp dạy học truyền thống; sử dụng chúng một cách hợp lí, có hiệu quả trong sự kết hợp hài hòa với các phương pháp dạy học hiện đại để từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc dạy – học. Để phát triển nền giáo dục bên cạnh việc đổi mới phương pháp giáo dục còn phải thay đổi hẳn quan niệm về mỗi cá nhân con người, thay đổi hẳn cách nhìn nhận, đánh giá về mỗi học sinh – tuân theo quy luật phát triển tự nhiên, bền vững.

Xuất phát từ yêu cầu đảm bảo thực hiện tốt tất cả các mục đích dạy học, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ưu những khả năng của từng cá nhân trên cơ sở kết hợp giữa giáo dục “đại trà” với giáo dục “mũi nhọn”, giữa phổ cập với nâng cao trong dạy học, phương pháp dạy học phân hóa xuất hiện.

Dạy học phân hoá được coi là một xu hướng dạy học không truyền thống. Đó là một phương pháp dạy học phát huy được tính tích cực học tập của học sinh. Không có một phương pháp dạy học nào là tối ưu, mỗi phương pháp đều có những giá trị riêng. Tính hiệu quả hay không hiệu quả của mỗi phương pháp phụ thuộc vào người sử dụng biết phát triển và thích nghi nó đến mức độ nào. Nếu các phương pháp được kết hợp và bổ sung cho nhau thì cách dạy học ấy sẽ phù hợp được với đối tượng học đa dạng, tránh được sự nhàm chán và tạo ra sự năng động trong cách nghĩ cách làm của học sinh. Dạy học phân hoá, có thể sử dụng kết hợp được với nhiều phương pháp dạy học khác như: Dạy học nêu vấn đề, dạy học theo nhóm, dạy học trực quan,… Sự vận dụng linh hoạt, hợp lý các phương pháp sẽ đem lại thành công trong bài giảng của thầy và đạt được hiệu quả cao nhất trong học tập của trò. 

Dạy học phân hoá là một quan điểm dạy học tập trung vào việc thiết kế giảng dạy xuất phát từ tình hình thực tế của học sinh, dựa vào đặc điểm cá nhân, tâm lí, sinh lí, nhu cầu, động cơ, hứng thú, nguyện vọng, điều kiện hoàn cảnh… của các em mà tìm cách dạy cho phù hợp, giúp cho mọi học sinh đều có cơ hội phát triển toàn diện năng lực tiềm tàng của bản thân.

Đặc thù của dạy học phân hóa là dạy sao cho vừa sức với đối tượng: Học sinh ở mức độ hoàn thành tốt thì dạy sao cho các em hứng thú, đam mê với việc học; Đối với học sinh ở mức độ hoàn thành thì tạo động lực để các em vươn lên; Với học sinh ở mức chưa hoàn thành thì phải bù đắp được chỗ hổng về kiến thức để các em lĩnh hội được những kiến thức cơ bản.

Trong việc thực hiện các mục tiêu giáo dục của nhà trường, môn Toán có vị trí vô cùng quan trọng; vai trò của nó còn được khẳng định rõ ràng trong đời sống và cả các ngành khoa học khác – tất cả các môn khoa học đều nghiên cứu dựa trên nền tảng của toán học. Bản thân tôi luôn trăn trở: làm sao giúp học sinh  nắm được một cách chính xác, vững chắc, có hệ thống những kiến thức và kỹ năng toán học phổ thông cơ bản hiện đại, sát với thực tiễn; sao cho các em có thể phát huy tối đa năng lực học tập, tính tích cực của bản thân.

Đây cũng chính là những lí do tôi đã mạnh dạn, đi sâu tìm hiểu về “Một số biện pháp dạy học phân hóa trong môn Toán nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh lớp 5.”

2. Mục đích nghiên cứu 

Đề xuất một số biện pháp dạy học phân hóa trong môn Toán nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh lớp 5.

3. Đối tượng nghiên cứu 

Quá trình dạy học Toán lớp 5 ở Tiểu học Nga Phú, Nga Sơn, Thanh Hóa.

4. Phương pháp nghiên cứu 

4.1. Phương pháp phân tích- tổng hợp lý thuyết: Thông qua các tài liệu sách, báo, tạp chí và các tài liệu khác để phân tích và tổng hợp lý thuyết liên quan đến đề tài nhằm thu thập thông tin cần thiết. 

4.2. Phương pháp phân loại – hệ thống hóa lý thuyết: Trên cơ sở phân loại, hệ thống hóa lý thuyết cần thiết để làm rõ cơ sở lý luận của vấn đề. 
4.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn và kiểm chứng tính khả thi của các biện pháp được đề xuất: Sử dụng phương pháp điều tra; quan sát; nghiên cứu sản phẩm hoạt động và phương pháp thực nghiệm sư phạm. 

4.4. Phương pháp thống kê toán học để xử lí số liệu thu được. 

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lí luận.

Đổi mới phương pháp dạy học, về bản chất, là đổi mới cách tiến hành các phương pháp, đổi mới phương tiện và hình thức triển khai phương pháp trên cơ sở khai thác triệt để ưu điểm của các phương pháp cũ và một số phương pháp mới nhằm phát huy tối đa tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học.

Dạy học phân hóa là một hướng đổi mới phương pháp giáo dục – một đòi hỏi khách quan, dựa trên những điểm sau:

– Nhu cầu của xã hội đối với việc đào tạo nguồn nhân lực vừa có những điểm giống nhau về nhân cách người lao động trong cùng một xã hội, lại vừa có sự khác nhau về trình độ phát triển, về khuynh hướng và tài năng.

– Học sinh trong cùng độ tuổi vừa có sự giống nhau, lại vừa có sự khác nhau về khả năng tư duy, nhân cách và hoàn cảnh gia đình (nề nếp gia đình, khả năng kinh tế, nhận thức của cha mẹ về giáo dục,…).

Theo tác giả Nguyễn Bá Kim, dạy học phân hóa có thể được thực hiện theo hai hướng: “dạy học phân hóa  trong” và “dạy học phân hóa  ngoài”. Dạy học phân hóa  trong (hay còn gọi là phân hóa nội tại) là sử dụng những biện pháp phân hóa thích hợp với các đối tượng khác nhau trong cùng một lớp học, trong cùng khoảng thời gian, đảm bảo thống nhất một chương trình và kế hoạch dạy học. Nhìn bề ngoài “dạy học phân hóa  trong” không có gì khác biệt so với các lớp học thông thường. “Dạy học phân hóa ngoài” là sử dụng những biện pháp phân hóa thích hợp để phân hóa rõ rệt về nội dung và cả hình thức tổ chức dạy học, tức là hình thành những nhóm ngoại khóa, lớp chọn, trường chuyên, sử dụng chương trình chuyên biệt, nội dung và kế hoạch dạy học không lệ thuộc chặt chẽ vào SGK.

Trong thực tiễn dạy học hiện nay, thường có hai hình thức dạy học phân hóa  gọi là “dạy học phân hóa  trung gian” và “dạy học phân hóa  bộ phận”. Dạy học phân hóa  trung gian là dạy học phân hóa  dựa trên sự thống nhất của mục tiêu dạy học cho tất cá các đối tượng học sinh. Học sinh có thể chọn một môn học hay lĩnh vực học tập mà mình ưa thích hoặc có sở trường để học chuyên sâu theo chương trình và tài liệu riêng. Hình thức này ở tiểu học được gọi là dạy học theo chương trình tự chọn. Dạy học phân hóa  bộ phận là dạy học phân hóa diễn ra ở cấp độ tổ chức hoạt động dạy học. Trong cùng một nội dung học tập, giáo viên vận dụng các phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực để tạo cơ hội cho học sinh được học tập phù hợp với nhịp độ phát triển của cá nhân, nhằm đạt hiệu quả học tập cao nhất ở mỗi học sinh. Như vậy có thể coi dạy học phân hóa  trung gian là một cấp độ của dạy học phân hóa  ngoài và dạy học phân hóa  bộ phận là một cấp độ của dạy học phân hóa trong.

Trong phạm vi của sáng kiến, tôi chỉ đề cập đến những hình thức phân hóa ở cấp vi mô, hay còn gọi là phân hóa nội tại (phân hóa trong, phân hóa theo trình độ).

Phân hóa nội tại là dùng những biện pháp phân hóa thích hợp trong một lớp học, thống nhất với cùng một kế hoạch học tập, cùng một chương trình và sách giáo khoa; dựa trên những khác biệt về năng lực, sở thích, các điều kiện học tập…sao cho từng người học có thể phát triển tốt nhất.

Tiến hành dạy học phân hóa cần dựa trên những tư tưởng chủ đạo dưới đây:

– Lấy trình độ phát triển chung của HS trong lớp làm nền tảng.

– Tìm cách đưa diện yếu kém lên trình độ chung.

– Tìm cách đưa diện khá, giỏi đạt những yêu cầu nâng cao trên cơ sở đạt được những yêu cầu cơ bản.

Như vậy, dạy học phân hóa cần được xây dựng thành một kế hoạch lâu dài có hệ thống, mục tiêu rõ ràng và cụ thể.

Bên cạnh đó, sự phát triển tâm lý của học sinh tiểu học theo quy luật không đồng đều: Trong cùng một lứa tuổi, khả năng và sự phát triển trí tuệ của các em không giống nhau, hứng thú, nhu cầu, động cơ học tập… cũng khác nhau, chưa kể đến các khác biệt về môi trường xă hội, gia đình và các điều kiện học tập. Sự khác biệt này tạo nên bộ mặt riêng biệt trong đời sống tâm lý của học sinh. “Trong một lớp học có 50 học sinh thì có 50 sự khác biệt”. Dựa trên đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học, mục đích quan trọng là tạo ra động cơ học tập của mỗi cá nhân học sinh đó là sự hứng thú. Để đạt được sự hứng thú cho mỗi học sinh có nhiều yếu tố trong đó đảm bảo tính vừa sức là yếu tố quan trọng nhất. Vận dụng dạy học phân hoá có nhiều ưu thế để giáo viên tác động đến từng đối tượng học sinh.

2. Thực trạng của vấn đề:

2.1. Thuận lợi:

2.1.1. Thuận lợi chung:

– Được sự chỉ đạo sâu sát, kịp thời của lãnh đạo cấp trên, của ban giám hiệu nhà trường.

– Được sự hỗ trợ của hội cha mẹ học sinh, của các đoàn thể trong và ngoài nhà trường.

– Nhà trường luôn quan tâm tạo điều kiện cho các lớp có đầy đủ phòng học, bàn ghế khang trang, phòng học thoáng mát, nhà vệ sinh sạch sẽ …

– Nhiều gia đình, phụ huynh rất quan tâm đến việc học của con em mình. Một số em có ý thức tự giác, luôn tích cực, chủ động trong học tập như: Phạm Thị Khánh Ly, Mai Yến Nhi, Trịnh Linh An, Nguyễn Ngọc Mai, Lê Trịnh Kim Anh, Nguyễn Thị Thúy Hiền,…

2.1.2. Thuận lợi đến từ phương pháp dạy học phân hóa:

– Dạy học phân hóa phù hợp với quy luật phát triển nhận thức và hình thành các đặc điểm tâm sinh lý của học sinh.

– Dạy học phân hóa là cần thiết và phù hợp với  xu thế chung của thế giới.

– Mỗi phương pháp dạy học đều có ưu điểm và nhược điểm nhất định. Trong các phương pháp dạy học toán thì phân hóa là một phương pháp rất tốt để thực hiện các mục tiêu giáo dục. 

– Dạy học phân hóa gây được hứng thú học tập cho mọi đối tượng học sinh. 

– Dạy học phân hóa phát huy tốt khả năng cá thể hoá hoạt động nhận thức của học sinh. 

– Dạy học phân hóa với các pha phân hóa giúp học sinh độc lập trong học tập (làm việc độc lập với phiếu học tập) và phát huy được tính sáng tạo.

Như vậy, vận dụng dạy học phân hóa giúp học sinh được học tập vừa sức, hạnh phúc với sự phát triển của bản thân; tạo được hứng thú cần thiết cho các em; giúp các em học tập tự giác với các hoạt động độc lập từ đó có những sáng tạo của riêng mình trong quá trình học tập.

2.2. Khó khăn:

2.2.1. Khó khăn trong việc áp dụng phương pháp dạy học phân hóa:

Dù có rất nhiều ưu điểm nhưng không có phương pháp giáo dục nào là vạn năng và dạy học phân hóa sẽ tồn tại nhiều mặt ảnh hưởng tới thực trạng vận dụng nó vào trong quá trình giảng dạy như: 

– Hầu hết giáo viên đều nhận thấy cần phải thực hiện dạy học phân hóa trong môn Toán ở tiểu học, nhưng trong thực tế, nhiều giáo viên thỉnh thoảng mới thực hiện dạy học phân hóa. Một bộ phận không nhỏ giáo viên vẫn còn thực hiện dạy học đồng loạt, chưa thực sự phát huy tiềm năng của học sinh. Tỉ lệ giáo viên nhận thức đúng về những thuận lợi và khó khăn khi vận dụng dạy học phân hóa nhằm phát huy tính tích cực học tập của học sinh là chưa cao. Việc lên kế hoạch và tổ chức giảng dạy cũng như  áp dụng các biện pháp dạy học phân hóa còn đơn điệu và mờ nhạt.

– Sĩ số lớp học hiện nay khá đông (mỗi lớp thường trên dưới 30 HS), nên việc dạy học phù hợp với từng đối tượng HS rất khó. Chưa kể đến việc HS có thể học tốt môn này nhưng chưa tốt môn khác nên cần phải có nhiều cách chia nhóm, phân loại đối tượng HS phù hợp theo từng môn học.

– Cơ sở vật chất còn thiếu thốn; thiếu chương trình, tài liệu tham khảo; thiếu phương tiện kĩ thuật, đồ dùng dạy học,…

– Trình độ đào tạo và năng lực sư phạm của đội ngũ GV tiểu học hiện nay chưa đồng đều, chưa có nhiều GV có năng lực và kinh nghiệm trong việc dạy học phân hóa.

– GV tiểu học phải dạy nhiều môn nên khó khăn trong việc chuẩn bị kế hoạch bài dạy theo định hướng phân hóa.

– Có thể xuất hiện những biểu lộ mất tự tin hay mặc cảm về tâm lí đối với HS khi bị xếp vào nhóm yếu, kém cũng như tâm lí lo lắng của phụ huynh HS.

2.2.2. Khó khăn do điều kiện thực tế của lớp:

– Nga Phú là một xã thuần nông với 64% dân số theo đạo thiên chúa, số học sinh theo đạo của lớp chiếm 48,6%. Đó là khó khăn không nhỏ, ảnh hưởng đến việc học của học sinh do các em phải tham gia các hoạt động của nhà thờ.

– Điều kiện kinh tế của địa phương còn thấp, tỉ lệ % hộ nghèo, tỉ lệ tăng dân số còn cao, chất lượng cuộc sống chưa được cải thiện nhiều. Chính vì thế, nhiều gia đình bố mẹ phải đi làm ăn xa, để con cái ở nhà với ông bà nên không có điều kiện trông nom nhắc nhở con cái như em: Mai Văn Bình, Mai Thùy Dung, Trần Thị Thanh Hằng, Nguyễn Đức Tuyên, Nguyễn Văn Duy, Đinh Ngọc Huy, …

– Phong trào học tập của địa phương chưa thực sự phát triển.

2.3. Kết quả của thực trạng

Năm học …….., tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm và giảng dạy lớp 5A. Là một tập thể lớp có nhiều học sinh nổi trội hơn các lớp khác về tất cả các mặt nhưng kết quả khảo sát đầu năm[] lại không phản ánh đúng năng lực của các em. Vậy nguyên nhân là do đâu?

Kết quả  khảo sát chất lượng môn Toán đầu năm học ……..như sau:

Qua giảng dạy tôi thấy, phần lớn các em chưa nhận thức đúng vai trò của môn Toán. Học sinh chưa ý thức được nhiệm vụ của mình, chưa chịu khó, tích cực tư duy suy nghĩ tìm tòi cho mình những phương pháp học đúng để biến tri thức của thầy thành của mình. Cho nên sau khi học xong bài, các em chưa nắm được lượng kiến thức thầy giảng, rất nhanh quên và kỹ năng tính toán chưa nhanh. Tinh thần hợp tác học tập chưa cao nhiều em còn chưa tự tin, học thụ động.

3. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN.

3.1. Tìm hiểu về quá trình dạy học phân hóa trong dạy học môn Toán ở lớp 5

3.1.1. Mục đích dạy học phân hóa trong dạy học môn Toán ở  lớp 5:

Dạy học phân hoá trong dạy học Toán được coi là một hướng đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh được hiểu là quá trình giáo viên tổ chức và hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh bao gồm:

– Huy động mọi khả năng của từng học sinh để tự học sinh tìm tòi, khám phá ra những nội dung mới.

– Phân hoá học sinh theo trình độ nhận thức, giao nhiệm vụ phù hợp với từng nhóm đối tượng tạo điều kiện để học sinh tự phát hiện ra các tình huống có vấn đề, tự mình hoặc cùng các bạn trong nhóm, trong lớp lập kế hoạch hợp lý nhất để giải quyết vấn đề.

– Tập trung mọi cố gắng để phát triển năng lực, sở trường của mỗi cá nhân, tạo cho học sinh có niềm tin và niềm vui trong học tập.

Dạy học phân hoá trong dạy học Toán khuyến khích giáo viên chủ động và sáng tạo trong nghề nghiệp đồng thời yêu cầu họ phải trân trọng mọi cố gắng, mọi sáng tạo cũng như sự tiến bộ của từng học sinh. Kết quả của cách dạy học đó không chỉ góp phần hình thành cho học sinh các kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết, mà còn xây dựng cho học sinh lòng nhiệt tình say mê trong học tập và có một phương pháp học tập  đúng đắn từ đó tạo ra động cơ trong học tập. Như một nhà triết học cổ Hy Lạp đã nói: “Dạy học không phải là chất đầy vào một cái thùng rỗng mà là làm bừng sáng lên những ngọn lửa”.

3.1.2. Cách thức dạy học phân hóa trong dạy học Toán ở  lớp 5:

Việc dạy học phân hóa trong dạy học Toán ở lớp 5 được thực hiện chủ yếu qua phần bài tập  ở tiết dạy kiến thức mới; ở tiết luyện tập, luyện tập chung và một số tiết ôn tập cuối năm. 

Dạy học phân hóa chỉ có thể thực hiện khi giáo viên nắm được trình độ học sinh. Vì thế, vận dụng dạy học phân hóa trong Toán 5 yêu cầu việc đánh giá trình độ học sinh phải thực hiện hết sức nghiêm túc và kĩ càng trước khi tiến hành dạy học.

Dạy học Toán ở lớp 5 theo hướng dạy học phân hóa cần thực hiện trên nền tảng mục tiêu về kiến thức, kĩ năng của môn Toán. Nghĩa là bám sát những yêu cầu thật cơ bản được quy định trong chuẩn kiến thức kĩ năng, căn cứ vào trình độ học sinh và điều kiện thực tế để nâng cao hoặc hạ thấp yêu cầu. Phân hoá về số lượng bài tập cho từng nhóm đối tượng học sinh và phân hoá về mặt chất lượng của bài tập qua việc xây dựng các bài tập phân bậc, các bài tập với mức độ khác nhau về rèn luyện và phát triển tư duy,…

Dạy học Toán ở lớp 5 theo hướng dạy học phân hóa là đảm bảo sự thống nhất giữa dạy học cá nhân với đồng loạt. Cần phối hợp các phương pháp, hình thức tổ chức dạy học. Trong đó đặc biệt chú trọng hoạt động nhóm, phát huy ích lợi của tương tác giữa người học với nhau. Đồng thời, trong khâu kiểm tra đánh giá cũng thể hiện tinh thần phân hoá, phù hợp đối tượng.

Dạy học phân hóa là quá trình dạy học dựa trên những khác biệt của người học về năng lực, sở thích,… Do đó, muốn tổ chức luyện tập theo hướng phân hoá thì trước hết giáo viên phải nắm và phân loại được trình độ học sinh. Tiếp theo là xây dựng kế hoạch bài học phù hợp với trình độ đó, và tất nhiên không được xa rời mục tiêu bài học. Khi kế hoạch bài học đã được thực thi thì giáo viên đối chiếu kết quả đạt được với mục tiêu và trình độ học sinh lúc đầu để có những tác động cần thiết. Đồng thời, lại tiếp tục phân loại trình độ học sinh làm cơ sở để tổ chức các hoạt động dạy học tiếp theo. Như vậy,  dạy học phân hóa trong dạy học Toán ở lớp 5 có thể tiến hành theo các bước sau:

+ Giáo viên xác định, phân tích trình độ học sinh.

+ Lập kế hoạch bài học theo hướng phân hoá (căn cứ vào mục tiêu bài học và trình độ học sinh).

+ Tiến hành tiết học phân hoá.

+ Kiểm tra, đánh giá thường xuyên sự tiến bộ và trình độ của học sinh.

3.2. Biện pháp dạy học phân hóa

– Biện pháp dạy học phân hóa là cách thức tổ chức các hoạt động dạy học mà trong đó, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với đặc điểm riêng của người học nhằm phát huy tối đa năng lực của họ.

– Một số biện pháp dạy học phân hóa:

3.2.1. Đối xử cá biệt ngay trong những pha dạy học đồng loạt.

Do việc dạy học Toán lấy trình độ phát triển chung của học sinh trong lớp làm nền tảng nên những pha cơ bản là những pha dạy học đồng loạt. Tuy nhiên, dạy học đồng loạt không hoàn toàn tách biệt với dạy học phân hóa. Những yếu tố phân hoá luôn diễn ra trong dạy học đồng loạt. Trong giờ học, qua quan sát, theo dõi, hỏi đáp, kiểm tra, giáo viên nắm được tình trạng lĩnh hội và trình độ phát triển của học sinh, thấy được sự chênh lệch về sức học giữa các em, từ đó có thể sử dụng các biện pháp phân hoá nhẹ như:

– Lôi cuốn đông đảo học sinh có trình độ khác nhau vào quá trình dạy học bằng cách: giao nhiệm vụ phù hợp với từng đối tượng, chẳng hạn câu hỏi dễ, ở tầm nhận biết dành cho học sinh trung bình, yếu; câu hỏi khó, cần khả năng khái quát, tổng hợp dành cho học sinh khá, giỏi. Tận dụng những tri thức và kĩ năng riêng biệt của từng học sinh,…Muốn đạt được điều này, dựa trên cơ sở  những kiến thức và yêu cầu chung quy định trong chương trình, giáo viên cố gắng khai thác khả năng tiềm tàng của học sinh bằng cách đặt ra mức độ yêu cầu thích hợp với từng loại đối tượng thông qua việc thiết kế kế hoạch bài dạy cho phù hợp và tổ chức hợp lý các tiết dạy học phân hóa trên lớp.

– Phân hoá việc giúp đỡ, kiểm tra và đánh giá học sinh. Học sinh yếu được hỗ trợ, giúp đỡ, gợi ý nhiều hơn học sinh giỏi. Kiểm tra, đánh giá học sinh cần bám sát  những yêu cầu cơ bản và tính đến khả năng riêng của từng em. Giúp học sinh thấy được điểm mạnh, điểm yếu của mình, những sai sót và nguyên nhân, cách khắc phục những sai sót đó. Chú trọng sự tiến bộ của học sinh, động viên, khuyến khích các em vươn lên trong học tập.

   3.2.2. Tổ chức những pha phân hoá trên lớp

Trong quá trình dạy học, có thể thực hiện những pha phân hoá tạm thời, tổ chức cho HS hoạt động một cách phân hoá. Biện pháp này được áp dụng khi trình độ HS có sự sai khác lớn, có nguy cơ yêu cầu quá cao hoặc quá thấp nếu cứ dạy học đồng loạt.

GV tổ chức những pha phân hoá trên lớp bằng cách giao cho học sinh những nhiệm vụ phân hoá – thường là những bài tập phân hoá, điều khiển quá trình giải những bài tập này một cách phân hoá và tạo điều kiện cho học sinh tương tác với nhau. Sơ đồ dưới đây minh hoạ cách tổ chức những pha phân hoá trên lớp.

Những khả năng phân hoá biểu thị trong sơ đồ còn có thể được tổ hợp với nhau và như vậy chúng khá đa dạng. Chúng có thể được áp dụng ở tất cả các chức năng điều hành quá trình dạy học nhưng thuận lợi nhất là ở chức năng củng cố và chức năng đảm bảo trình độ xuất phát.

3.2.3. Ra bài tập phân hoá.

Mục đích: Ra bài tập phân hoá nhằm giúp những học sinh khác nhau có thể tiến hành những hoạt động khác nhau phù hợp với trình độ khác nhau của họ.

Cách thức:

– Sử dụng những bài tập phân bậc: học sinh đồng thời thực hiện những hoạt động cùng nội dung nhưng trải qua hoặc ở những mức độ yêu cầu khác nhau.

– Phân hoá về số lượng bài tập: để nắm được kiến thức hay đạt được một kĩ năng nào đó, những học sinh thuộc trình độ này có thể cần nhiều bài tập cùng loại hơn những học sinh thuộc trình độ kia. Học sinh nào còn thời gian thì làm thêm bài tập nâng cao.