SKKN Một số biện pháp giảng dạy có hiệu quả các Văn bản nhật dụng trong Sách giáo khoa Ngữ văn 8

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài:

Môn Ngữ Văn có một vị trí đặc biệt trong việc thực hiện mục tiêu chung của trường Trung học cơ sở (THCS): góp phần hình thành những con người có học vấn phổ thông cơ sở, chuẩn bị cho các em hoặc ra đời hoặc tiếp tục học lên ở bậc học cao hơn. Đó là những con người có ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương quý trọng gia đình, bè bạn; có lòng yêu nước yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tư tưởng, tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tôn trọng lẽ phải, sự công bằng, lòng căm ghét cái xấu, cái ác.

Đó là những con người biết rèn luyện để có tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mỹ trong nghệ thuật, trước hết là trong văn học, có năng lực thực hành và năng lực sử dụng Tiếng Việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp.

Ngày nay cùng với sự phát triển của đất nước thì vấn đề giáo dục đã trở thành một vấn đề cấp bách đối với toàn xã hội. Để bắt kịp với đà phát triển mạnh mẽ ấy, đổi mới trong giáo dục – đào tạo là một vấn đề cần thiết, quan trọng và phù hợp với xu hướng tiến bộ của thời đại, với công cuộc hiện đại hoá giáo dục.

Một vấn đề làm tôi quan tâm hơn cả đó là hệ thống các văn bản nhật dụng (VBND) trong chương tŕnh SGK Ngữ văn THCS. Có thể thấy việc đưa các VBND vào chương trình SGK Ngữ văn mới là rất cần thiết bởi nó có khả năng kết hợp lí thuyết với thực tiễn đời sống và cả tính thời sự rất cao.

Như vậy, VBND đã góp tiếng nói vô cùng quan trọng trong cuốn SGK Ngữ văn. Qua quá tŕnh nghiên cứu, tìm hiểu, giảng dạy và đặc biệt trong năm học ……….bản thân cá nhân tôi đang trực tiếp giảng dạy môn Ngữ văn 8. Cho nên tôi rất tâm đắc khi những văn bản này được đưa vào giảng dạy trong chương tŕnh Ngữ văn 8 bởi tính thời sự, tính thực tiễn và khả năng giáo dục của nó. Chính vì vậy mà tôi luôn trăn trở, suy nghĩ để những khả năng giáo dục tiềm ẩn trong những văn bản ấy được khai thác có hiệu quả cao nhất trong quá tŕnh dạy học nhằm giúp học sinh liên hệ được tới đời sống thực tế đang diễn ra rất sinh động xung quanh các em. Để từ đó các em có được nhận thức đúng đắn để thay đổi hành vi của mình và những người xung quanh theo hướng tích cực mà giáo viên mong muốn sau mỗi tiết dạy (điều này chương trình SGK cũ  chưa bao giờ làm được). 

Đối với học sinh THCS các em mới được làm quen với văn bản nhật dụng nên còn nhiều bỡ ngỡ. Bên cạnh đó thực tế các trường THCS hiện nay nhiều đồng chí giáo viên chưa thật quan tâm thích đáng đến phần văn bản này vì cho rằng dạy văn là phải dạy những gì thơ mộng lãng mạn còn văn bản nhật dụng thì khô khan thực tế quá. Do đó  việc vận dụng đổi mới phương pháp trong tiết dạy văn bản nói chung và văn bản nhật dụng nói riêng có vai trò vô cùng quan trọng. Học sinh học văn bản nhật dụng không chỉ để mở rộng hiểu biết toàn diện mà còn tạo điều kiện tích cực để thực hiện nguyên tắc giáo dục kiến thức kết hợp với hình thành kĩ năng sống giúp các em hoà nhập với cuộc sống xã hội một cách tốt nhất, rút ngắn khoảng từ trang sách đến cuộc sống thực tại và từ nhà trường ra xã hội.

Qua một thời gian học tập, tìm tòi nghiên cứu và trực tiếp giảng dạy, tôi đã có những suy nghĩ và xin mạnh dạn trao đổi cùng các thầy cô đồng nghiệp qua sáng kiến kinh nghiệm: “Một số biện pháp giảng dạy có hiệu quả các Văn bản nhật dụng trong Sách giáo khoa Ngữ văn 8”. Tôi tin rằng với đề tài này, tôi sẽ có thêm kinh nghiệm trong quá tŕnh giảng dạy và có cơ hội đóng góp  một tiếng nói nho nhỏ của mình vào quá trình thảo luận kinh nghiệm dạy học chương trình mới ở trường THCS.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

Tôi chọn đề tài “Một số biện pháp giảng dạy có hiệu quả các Văn bản nhật dụng trong Sách giáo khoa Ngữ văn 8” với những mục đích sau:

          Dựa trên cơ sở vai trò và tầm quan trọng của văn bản nhật dụng là tính thời sự, cập nhật với đời sống hiện tại và việc học tập của HS tôi đề xuất một số biện pháp dạy học góp phần tạo hứng thú, nâng cao chất lượng học tập của HS đồng thời nâng cao hiệu quả giờ lên lớp của giáo viên.

Có thể nói, việc giảng dạy các VBND sao cho có hiệu quả là một vấn đề gây không ít khó khăn đối với các giáo viên THCS hiện nay bởi lẽ các vấn đề mà các VBND trong chương trình đưa ra hầu hết đều có liên quan tích hợp với một môn học nào đó trong chương trình và dường như những môn học kia lại có thể  góp phần giáo dục các vấn đó được tốt hơn cùng với  môn Ngữ văn đó chính là vấn đề cần khai tính tích hợp liên môn trong dạy học ở bậc THCS. Ví dụ: vấn đề bảo vệ môi trường được đề cập  trong môn Giáo dục công dân và môn Sinh học; vấn đề dân số thì tích hợp được với môn Địa lí… 

Chính vì vậy, việc dạy học các VBND để gây được sự hứng thú học tập với học sinh có thể dễ dàng thực hiện với một số giáo viên nhưng vẫn chưa thể nói là dễ dàng với bất kì một giáo viên nào – đặc biệt là những giáo viên trẻ mới ra trường hay những giáo viên đă quá quen với phương pháp dạy học cũ. Trong khi đó, đặc điểm, tính chất của các VBND là tính cập nhật cao. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu  

“Một số biện pháp giảng dạy có hiệu quả các Văn bản nhật dụng trong Sách giáo khoa Ngữ văn 8” 

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp Nghiên cứu lí thuyết .

– Phương pháp Khảo sát thực tế.

– Phương pháp Phân loại , thống kê, xử lí số liệu.

– Phương pháp phân tích, tổng hợp.

– Phương pháp tích hợp

– Phương pháp Thực nghiệm.

2. PHẦN NỘI DUNG SÁNG KIẾN 

2.1. Cơ sở lý luận

Chương trình Ngữ văn THCS đã xác định rõ: khái niệm VBND không phải là một khái niệm chỉ thể loại hoặc chỉ kiểu văn bản, mà nói đến VBND là nói đến tính chất nội dung văn bản (đề cập tới chức năng, đề tài và tính cập nhật). Vì thế, những văn bản này có thể thuộc các thể loại khác nhau của văn học. Mục đích và lí do đưa một số VBND vào chương tŕnh giúp học sinh quan tâm đến sự cập nhật những vấn đề vừa quen thuộc, vừa gần gủi hàng ngày, và có ý nghĩa lâu dài trọng đại mà tất cả các dân tộc cùng quan tâm.

Yêu cầu đầu tiên của VBND là phải gắn chặt với thực tiễn mà thực tiễn thì luôn thay đổi trong khi một trong những yêu cầu lớn của nội dung giáo dục, của chương trình SGK là đảm bảo tính tương đối ổn định. Bởi vậy, các VBND được chọn trong SGK, tuy có tính cập nhật cao song đều là những văn bản “viết về những vấn đề xã hội có ý nghĩa lâu dài hơn là chỉ có tính chất nhất thời”.

Nội dung chủ yếu của các VBND ở lớp 8 tập trung vào các vấn đề sau:

– Vấn đề môi trường: Bài “Thông tin về ngày trái đất năm  2000”

– Vấn đề tệ nạn xã hội: Bài “Ôn dịch, thuốc lá”

– Vấn đề dân số và tương lai loài người: Bài “Bài toán dân số”

Mặc dù chỉ có 3 tiết nhưng với sự góp mặt của các VBND trong chương trình SGK ngữ văn 8 là hết sức cần thiết. Bởi nó cung cấp cho học sinh những tri thức cập nhật, giáo giục cho các em ý thức, thái độ hành động mang tính công dân, rèn cho các em  kĩ năng thực hành, thậm  chí là các kĩ năng, thói quen sống tốt, có ích cho xã hội.

– Sáng kiến kinh nghiệm: Giảng dạy có hiệu quả các Văn bản nhật dụng trong Sách giáo khoa Ngữ văn 8, trước tiên xuất phát từ ý tưởng: làm thế nào để