SKKN Một số biện pháp giúp dạy và học tốt văn biểu cảm trong phân môn Tập làm văn – Ngữ văn 7

1. Phần mở đầu:
2. Lí do chọn đề tài: 

Cách đây hàng nghìn năm A-Rit-Tôt đã từng nói đến tác dụng của văn chương, ông thừa nhận “Văn học giúp người đọc hiểu được bản thân mình, nâng cao niềm tin vào bản thân mình, làm nảy nở ở họ những khát vọng hướng tới chân lí”.Văn học thông qua hình tượng có thể tác động sâu sắc đến bạn đọc, làm cho tâm hồn họ trở nên sâu sắc hơn, tinh tế hơn, mẫn cảm hơn bởi vì văn học có những năng lực đặc biệt trong việc khám phá, diễn tả những kì diệu trong thiên nhiên và cuộc sống con người. Cho nên khi bước vào thế giới văn học con người có những phát hiện mới mẻ thế giới xung quanh ta về những điều bình dị gần gũi mà ta thường gặp hàng ngày. Trong văn học nói chung thì văn biểu cảm là một thể loại biểu đạt sâu săc nhất tình cảm của con người

Trong nhà trường bậc THCS văn biểu cảm bắt đầu được đưa vào giảng dạy ở chương trình Ngữ văn 7 trong phân môn Tập làm văn. Trong thực tế dạy và học phân môn Tập làm văn là phân môn không dễ. Cố thủ tướng Phạm Văn Đồng trong cuốn “Dạy văn là một quá trình rèn luyện toàn diện” ( Nghiên cứu giáo dục, số 28 ,11/1973) đã từng nói : “Dạy làm văn là chủ yếu là dạy cho học sinh diễn tả cài gì mình suy nghĩ, mình cần bày tỏ một cách trung thành, sáng tỏ chính xác, làm nỗi bật điều mình muốn nói”. Có như thế mới đem đến cho người học cái thú phát hiện cũng như làm giàu thêm cho tâm hồn người học. 

Năm học ……….., tôi được phân công giảng dạy môn Ngữ văn 7. Tôi nhận thấy mặc dù biểu lộ tình cảm, cảm xúc là một nhu cầu thiết yếu của con người và học sinh đã được học văn biểu cảm nhưng các em chưa biết cách bộc lộ cảm xúc của mình để “khơi gợi lòng đồng cảm nơi người đọc”(Văn 7 – tập 1).Trong quá trình làm bài văn biểu cảm, các em còn lẫn lộn, chưa phân biệt rõ ràng, rạch ròi giữa văn biểu cảm với các thể loại văn khác. Chính vì thế, điểm các bài kiểm tra và điểm trung bình môn Ngữ văn của các em còn thấp. Thực tế đó khiến cho tôi – giáo viên trực tiếp giảng dạy các em rất buồn và lo ngại. Thực trạng vấn đề này ra sao ? Vì sao các em gặp nhiều khó khăn trong việc làm văn biểu cảm? Cần phải làm gì để dạy tốt và học văn biểu cảm cho học sinh khối lớp 7? Đó là những vấn đề khiến tôi trăn trở, day dứt, muốn cùng được chia sẻ với các đồng nghiệp trong sáng kiến kinh nghiệm này. 

2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài:

Đề tài đưa ra là một số biện pháp giúp dạy và học tốt văn biểu cảm trong phân môn Tập làm văn – Ngữ văn 7 để nâng cao chất lượng môn Ngữ văn nói riêng và kết quả học tập của các em nói chung. Từ đó các em yêu thích hơn và có hứng thú hơn với môn học.

Khi đặt ra vấn đề: dạy và học tốt văn biểu cảm trong phân môn Tập làm văn – Ngữ văn 7, tôi muốn các đồng nghiệp chia sẽ cùng tôi những kinh nghiệm giảng dạy, trao đổi bàn luận để tìm ra biện pháp thiết thực, khả thi nhất, giải quyết triệt để tình trạng học sinh bộc lộ tình cảm, cảm xúc một cách hạn chế bởi vì trong phương thức biểu cảm, sự bộc lộ tình cảm, cảm xúc với con người, cảnh vật, sự việc…mà người viết hướng tới phải trở thành nội dung chính của bài. 

3. Đối tượng nghiên cứu: 

Một số biện pháp giúp việc dạy và học văn biểu cảm trong phân môn Tập làm văn 7.

4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu:

Chương trình Trung học cơ sở ban hành năm 2002 lần đầu tiên đưa văn biểu cảm thành một nội dung học tập. Phần nội dung chương trình quy định văn biểu 

cảm chỉ được học 14 tiết ở lớp 7. Chính vì thế trong sáng kiến kinh nghiệm này tôi chỉ đề cập đến nội dung văn biểu cảm trong phân môn tập làm văn – Ngữ văn 7 tập 1 .

Do điều kiện và thời gian nên phạm vi nghiên cứu của sáng kiến kinh nghiệm chỉ gói gọn ở đối tượng học khảo sát sinh khối 7 của trường THCS Lê Văn Tám năm học ………..

5. Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu tài liệu.

– Phương pháp điều tra.

– Phương pháp thống kê.

– Phương pháp kiểm tra, đánh giá. 

– Tìm hiểu thực tế.

1. Phần nội dung
2. Cơ sở lí luận:

Chắc hẳn trong chúng ta ai cũng biết rằng: Văn biểu cảm là loại văn thể hiện nội tâm, tâm trạng của người viết. Ngồi trước trang giấy, nếu tâm hồn trống rỗng không cảm xúc, đầu óc mông lung không rõ ý nghĩ gì thì người viết không thể có được một bài văn biểu cảm có hồn. Lúc đó, bài văn hoặc khô khan, nhạt nhẽo hoặc ngắn ngủi hoặc giả tạo, vay tình mượn ý. Người giáo viên, khi dạy văn nói chung, dạy văn biểu cảm nói riêng, ngoài nắm kiến thức, phương pháp lên lớp còn cần có một tâm hồn, một trái tim sống cùng tác giả, tác phẩm và hơn hết là phải biết truyền tâm hồn đó, trái tim đó đến với học sinh thân yêu của mình.

 Để dạy và học tốt văn biểu cảm ở phân môn Tập làm văn – Ngữ văn 7 tập 1 thì cả giáo viên và học sinh cần nắm vững hệ thống 6 bài học và luyện tập về văn biểu cảm (trong số 14 tiết học văn biểu cảm ở lớp 7 – học kì I ) gồm : 

 – Tìm hiểu chung về văn biểu cảm 

 – Đặc điểm của văn biểu cảm 

 – Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm 

 – Cách lập ý của bài văn biểu cảm 

 – Các yếu tố tự sự và miêu tả trong văn biểu cảm 

 – Cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.

2. Thực trạng:

2.1. Thuận lợi – khó khăn:

  * Thuận lợi: 

 – Khi tôi thực hiện SKKN này đã được sự quan tâm, tạo điều kiện giúp đỡ và khuyến khích, động viên của nhà trường và đồng nghiệp.

  – Bản thân đã có kinh nghiệm trong công tác dạy học trong nhiều năm.

 – Trong lớp tôi dạy có một số em học sinh yêu thích môn học và có kĩ năng làm văn biểu cảm.

* Khó khăn: 

  Mặc dù tôi đã có nhiều biện pháp giúp các em học văn biểu cảm nói riêng và môn Ngữ văn nói chung nhưngmột số học sinh chưa nắm được kiến thức, chưa biết biểu lộ cảm xúc trong bài làm của mình.

2.2 Thành công, hạn chế.

 * Thành công: 

Các em có thói quen rèn luyện cách dùng từ, đặt câu, cách diễn đạt hay hơn, biểu cảm hơn trong quá trình làm văn, đặc biệt là văn biểu cảm. Nhiều em điểm số môn Ngữ văn sau năm học đã được cải thiện rõ rệt

  * Hạn chế: 

 – Khi thực hiện đề tài này, GV tốn nhiều thời gian, công sức.

 – Một số học sinh vẫn nhầm lẫn giữa văn biểu cảm với kể chuyện hay miêu tả trong quá trình làm bài nên kết quả vẫn không cao.

2.3 . Mặt mạnh, mặt yếu: 

* Mặt mạnh:

  Bản thân tôi là một giáo viên được nhà trường phân công giảng dạy nhiều năm, mặt khác tôi tự thấy mình là một GV nhiệt tình, năng nổ nên phần nào thuận lợi trong công tác dạy học nói chung và tìm các biện pháp giúp dạy và học văn biểu cảm nói riêng. Sau khi các em được hướng dẫn sẽ trở thành những học sinh biết cách làm văn biểu cảm, biết vươn lên trong học tập. Bản thân những em đó cảm thấy mình yêu thích môn học hơn.

* Mặt yếu: 

Khi thực hiện đề tài này, nếu GV dành nhiều thời gian cho các em học sinh học yếu văn biểu cảm thì những em học sinh khá trong lớp sẽ nhàm chán.

2.4 Các nguyên nhân, các yếu tố tác động đến thực trạng:

* Đối với người dạy: 

Đa số giáo viên đều tận tụy với công tác giảng dạy, chăm lo quan tâm đến học sinh nhưng vẫn còn những mặt hạn chế sau :

  – Phương pháp giảng dạy chưa thực sự phù hợp với một bộ phận không nhỏ học sinh yếu kém dẫn đến chất lượng chưa cao .