SKKN Một số biện pháp giúp học sinh lớp 2 học tốt phân môn Tập làm văn

1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài:
Học Tiếng Việt, học sinh được trang bị những kiến thức cơ bản và tối thiểu cần thiết giúp các em hòa nhập với cộng đồng và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội. Cùng với môn Toán và một số môn khác, những kiến thức của môn Tiếng Việt sẽ là những hành trang trên bước đường đưa các em đi khám phá, tìm hiểu, nghiên cứu thế giới xung quanh và kho tàng tri thức vô tận của loài người. Trong đó phân môn Tập làm văn là phân môn thực hành, tổng hợp của tất cả các phân môn thuộc môn Tiếng Việt (tập đọc, luyện từ và câu, chính tả, kể chuyện). Phân môn tập làm văn rèn cả 4 kĩ năng nghe, nói, viết và đọc. Trong giờ tập làm văn, học sinh cung cấp kiến thức về cách làm bài và làm các bài tập (nói, viết), xây dựng các loại văn bản và các bộ phận cấu thành của văn bản.
Thế nhưng làm thế nào để đạt được mục tiêu trên lại là cả một vấn đề cần phải lưu tâm. Đặc biệt xuất phát từ tình hình thực tế ở trường Tiểu học Xuân Cẩm là một trường gần trung tâm huyện Thường Xuân nhưng là trường thuộc xã nghèo, chủ yếu là dân tộc Thái .Vốn sồng ,ngôn ngữ Tiếng việt còn hạn chế cần phải tăng cường dạy học Tiếng việt.Chính vì thế, việc dạy và học Tập làm văn là vấn đề bản thân tôi luôn trăn trở làm thế nào để các em yêu thích môn văn. Làm thế nào để các em có vốn sống tốt, giao tiếp tốt, nói tốt thì viết mới hay được. Là một Giáo viên trực tiếp giảng dạy bản thân phải tìm ra phương pháp dạy học tích cực phù hợp với tình hình thực tế địa phương và đạt được mục tiêu bài học, môn học.
Khi thực hiện chương trình trong những năm học qua, tôi thấy các em học sinh lớp 2 đa số có vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn hạn chế, diễn đạt chưa rõ ràng. Mặt khác các em mới làm quen với phân môn này nên còn nhiều bỡ ngỡ chưa có phương pháp học hợp lý. Làm thế nào để nâng cao chất lượng phân môn này đó là điều tôi băn khoăn trăn trở. Chính vì những lí do trên tôi quyết định chọn nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn tập làm văn lớp 2”.
1.2. Mục đích nghiên cứu:
+ Xác định một số nguyên nhân, học sinh chưa học tốt phân môn tập làm văn.
+ Tìm hiểu tâm sinh lí lứa tuổi học sịnh, các yếu tố tác động đến quá trình học tập của các em.
+ Đề xuất một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn tập làm văn lớp 2.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Nội dung và phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phân môn Tập làm văn lớp 2.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
Để đạt được mục đích nghiên cứu của đề tài này, tôi đã tập trung nghiên cứu về cơ sở lí luận của đề tài.
+ Phân tích tổng hợp nội dung chương trình phân môn tập làm văn lớp 2.
+ Từ đó đề xuất một số biện pháp dạy học giúp học sinh học tốt phân môn tập làm văn.
2. Nội dung sáng kiến.
2.1. Cơ sở lí luận
* Vị trí phân môn tập làm văn: “Giáo trình Tiếng Việt Tiểu học”
Tiếng việt được dạy và học như các môn học khác trong trường tiểu học.Tiếng việt gồm các phân môn: Học vần, Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Luyện từ và câu, Kể chuyện, Tập làm văn. Phân môn Tập làm văn có vị trí đặc biệt quan trọng. Việc dạy và học Tập làm văn xét trên 2 phương diện:
– Phân môn Tập làm văn tận dụng những hiểu biết và kĩ năng về Tiếng Việt, do các môn học khác rèn luyện và cung cấp, đồng thời góp phần hoàn thiện chúng. Để làm được một bài văn nói hoặc viết, người làm phải hoàn thiện cả 4 kĩ năng: nghe, nói, đọc, viết, phải vận dụng tốt kiến thức Tiếng Việt. Trong quá trình vận dụng này, các kĩ năng và kiến thức đó được hoàn thiện và nâng cao dần.
– Phân môn Tập làm văn rèn luyện cho học sinh các kĩ năng sản sinh văn bản(nói và viết). Nhờ vậy Tiếng Việt không chỉ là một hệ thống cấu trúc được xem xét trong từng phần, từng mặt qua từng phân môn mà trở thành một công cụ sinh động trong quá trình giao tiếp, tư duy, học tập. Nói một cách khác,Tập làm văn đã góp phần hiện thực hóa mục tiêu quan trọng bậc nhất của việc dạy và học Tiếng Việt. Học sinh sử dụng tiếng mẹ đẻ trong đời sống sinh hoạt, trong quá trình lĩnh hội các tri thức khoa học…
* Mục tiêu của phân môn dạy Tập làm văn lớp 2:
– Rèn luyện cho học sinh các kĩ năng nói, viết, nghe, đọc, phục vụ cho học tập và giao tiếp, cụ thể là:
+ Nắm được các nghi thức lời nói tối thiểu như: chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi, nhờ cậy, yêu cầu, khẳng định, phủ định, tán thành, từ chối, chia vui, chia buồn,….biết sử dụng chúng trong một số tình huống giao tiếp ở gia đình, trong trường học và nơi công cộng.
+ Nắm được một số kĩ năng học tập và đời sống hằng ngày như: khai bản tự thuật ngắn, viết những bức thư ngắn đế nhắn tin, chia vui hoặc chia buồn, nhận và gọi điện thoại, đọc và lập danh sách học sinh, tra mục lục sách, đọc thời
khoa biểu, đọc và lập thời gian biểu…
+ Kể một sự việc đơn giản, tả sơ lược về người, vật xung quanh theo gợi ý bằng tranh, bằng câu hỏi.
+ Nghe-hiểu được ý kiến của bạn, có thể nêu ý kiến bổ sung, nhận xét.
– Trao đổi thái độ ứng xử có văn hóa, tinh thần trách nhiệm trong công việc, bổi dưỡng những tình cảm lành mạnh, tốt đẹp qua nội dung bài dạy.
– Bước đầu dạy cách tổ chức đoạn văn, bài văn thông qua nhiệm vụ kể một sự việc đơn giản hoặc tả sơ lược về người, vật xung quanh theo gợi ý bằng tranh, bằng câu hỏi.
2.2.Thực trạng dạy Tập làm văn lớp 2 ở trường Tiểu học Xuân Cẩm hiện nay
Với yêu cầu như trên nhưng qua thực tế giảng dạy, khi trực tiếp dạy học lớp 2 tôi thấy
Đối với học sinh:
Thực tế sự tiếp thu bài của các em rất chậm, cảm giác như ngại học môn Tập làm văn (Do các em học sinh lớp 2 đa số có vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp, viết văn câu còn cụt ngủn hoặc câu có thể có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng về nghĩa còn chưa rõ ràng. Việc trình bày , diễn đạt ý của các em còn hạn chế. Mặt khác, do thực tế học sinh mới được làm quen với phân môn Tập làm văn ở lớp 2 nên học sinh còn nhiều bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học tập bộ môn một cách khoa học và hợp lý.
– Là học sinh dân tộc thái nên ngôn ngữ Tiếng Việt của các em còn hạn chế.
– Là lớp đầu cấp (sau lớp 1) nên các em còn hạn chế khả năng giao tiếp, ngôn ngữ còn hạn hẹp về vốn từ.
– Lực học của học sinh không đồng đều. Một số em còn ham chơi, chưa ý thức được tầm quan trọng của việc học
Về phía phụ huynh:
– Địa bàn phức tạp, nhiều khe suối, học sinh còn nhỏ nên việc đi lại khó khăn, đặc biệt khi trời mưa, nước suối dâng lên.
– Một số phụ huynh chưa có sự quan tâm và đầu tư thích đáng đến việc học tập của con em. Phần lớn phụ huynh học sinh không có đủ khả năng để hướng dẫn cho học sinh trong học tập.
– Đời sống còn nghèo nàn, thiết bị truyền thông còn hạn chế dẫn đến trình độ dân trí còn thấp. Nhiều gia đình phải đi làm ăn xa, bỏ mặc con cái cho ông bà già, có những gia đình có 2 con một học lớp 2, 1 học lớp 5 nhưng đã phải tự chăm sóc nhau.
Về phía giáo viên:
– Giáo viên chưa đầu tư vào nghiên cứu kĩ bài, sử dụng phương pháp và hình thức chưa hợp lý vì vậy giờ học Tập làm văn còn đơn điệu , nhàm chán, thụ động. Lập dàn bài rập khuôn dẫn đến bài làm của học sinh giống nhau về ý tưởng, nội dung. Dạy học chủ yếu còn máy móc theo quy trình SGK (Chỉ giải quyết hệ thống bài tập.)
– Chưa rèn cho học sinh có thói quen đọc các bài văn mẫu, văn hay từ đó rút ra ý hay, ngược lại một số giáo viên còn cho học sinh thuộc những bài văn mẫu điều đó đã làm mất đi sự sáng tạo và óc tưởng tượng phong phú của học sinh.
– Hầu hết giáo viên chỉ theo một con đường (áp dụng quy trình dạy học khuôn mẫu – Sách giáo viên). Trước những khó khăn mâu thuẫn trong dạy học thường nhàm chán, bất mãn).
Là một giáo viên tâm huyết với nghề, tất cả vì học sinh thân yêu, đòi hỏi phải hiểu những yếu tố nào quyết định đến chất lượng học sinh và quá trình giáo dục chính là quá trình giải quyết các mâu thuẩn trong dạy học. Vậy các mâu thuẩn đó là gì.
Có 4 yếu tố quyết định đến chất lượng dạy học đó là: (Tâm lí Giáo dục)
+ Do di truyền – bản thân mỗi học sinh ( khả năng tiếp thu của các em) đó là tiền đề của quá trình giáo dục.
+ Do quá trình giáo dục – nhà trường (Quá trình dạy học của giáo viên – là con đường dẫn đến chân lí)
+ Môi trường Giáo dục ảnh hưởng rất lớn đến quá trình giáo dục, bao gồm cà gia đình và xã hội.
+ Quá trình hoạt động – quá trình học tập của các em là yếu tố quyết đinh quá trình giáo dục.
Thật vậy chỉ có một con đường duy nhất đó là giải quyết nhừng mâu thuẩn trên. Làm thế nào để có môi trường Giáo dục tốt, thật là khó, làm thế nào để truyền đạt kiến thức cho các em bằng con đường dễ hiểu nhất, làm thế nào để thúc đẩy, khuyến khích các em hoạt động học tập có hiệu quả. Vấn đề tưởng như đơn giản nhưng làm được quả là không dễ chút nào. Với sáng kiến này tôi chỉ tìm ra một số biện pháp phù hợp với thực tế địa bàn Xuân Cẩm và với thực tế trình độ học sinh lớp 2 ở khu lẻ mà tôi phụ trách.
2.3.Các biện pháp thực hiện
Biện pháp 1:Tìm hiểu kĩ về chương trình Tập làm văn lớp 2 gồm những dạng
bài nào, mỗi dạng cụ thể gồm những bài nào.
Học sinh được học 31 tiết Tập làm văn trong cả năm học.
Dạng 1: Dạy nghi thức lời nói (NTLN):
Nghi thức lời nói là nội dung chính trong chương trình tập làm văn lớp 2, có mặt 24/35 tuần và nằm trong nội dung của 14/15 chủ điểm. Học sinh thực hành các lượt của người nói như các phát ngôn nghi thức giao tiếp: chào hỏi, càm ơn, xin lỗi, khẳng định, phủ định, mời, nhờ, yêu cầu, đề nghị, chia vui, chia buồn. ngạc nhiên, tán thành, thán phục, từ chối. Chương trình còn tạo ra các lượt lời của người nhận như đáp lời của các nghi thức giao tiếp trên. Nội dung dạy NTLN thể hiện thông qua hệ thống bài tập làm văn miệng. Có 2 dạng:
+ Kiểu bài rèn kĩ năng nói:
Ví dụ Nói lời cảm ơn của em trong những trường hợp sau: a) Bạn cùng lớp cho em đi chung áo mưa. b)Cô giáo cho em mượn quyển sách. c)Em bé nhặt hộ em chiếc bút rơi.
+ Kiểu bài rèn kĩ năng viết: Ghi lại lời mời của em: a)Mời cô hiệu trưởng dự buổi họp mừng ngày Nhà giáo VN 20-11 của lớp em. b) Nhờ bạn khênh giúp cái ghế. c) Đề nghị các bạn ở lại họp sao Nhi đồng.
Dạng 2: Hình thành kỹ năng phục vụ học tập và đời sống hàng ngày
– Viết bản tự thuật: Tuần 1.
– Viết tin nhắn: Tuần 14.
– Lập thời gian biểu, thời khóa biểu: Tuần 16
– Gọi điện thoại, nghe điện thoại: Tuân 12, 24
– Tra mục lục sách.
Dạng 3: Dạy học sinh thực hành rèn luyện về kỹ năng diễn đạt (nói, viết ):
– Trả lời câu hỏi.
– Kể về người.
– Kể về con vật
– Quan sát tranh và trả lời câu hỏi.
– Kể một loài cây mà em thích.
– Tả ngắn về 4 mùa.
– Tả người thông qua tranh.
– Tả ngắn về loài chim.
– Tả ngắn vê biển.
– Tả ngắn về Bác Hồ.
Biện pháp 2: Dạy thực nghiệm
Mỗi dạng bài tiến hành daỵ thực nghiệm. Sau đó tìm ra biện pháp dạy học có hiệu quả cho từng dạng bài cụ thể.