SKKN Một số biện pháp hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học môn Ngữ văn 9

Phần thứ nhất: MỞ ĐẦU.

1. Đặt vấn đề.

   Hiện nay giáo dục phổ thông nước ta đã và đang chuyển từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học. Đòi hỏi người giáo viên phải  tích cực đổi mới về phương pháp dạy học theo hướng dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất, đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, coi trọng kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra, đánh giá trong quá trình học tập của học sinh. Để đáp ứng được yêu cầu đó, dạy học hoạt động trải nghiệm sáng tạo được xem là phương pháp dạy học tích cực và có hiệu quả.

Đối với học sinh, học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm là phương pháp thực hiện học đi đôi với hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống ngay trong lớp, trong trường. Đây được đánh giá là phương pháp ưu việt cho sự phát triển năng lực sáng tạo, giúp học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành các kĩ năng, giá trị và phẩm chất của bản thân.

Từ thực tiễn giảng dạy, tôi luôn trăn trở và suy nghĩ làm thế nào để mỗi bài học, mỗi hoạt động của học sinh đều để lại được dấu ấn tích cực trong tâm trí của các em, làm thế nào để các em tham gia hoạt động trải nghiệm như là một nhu cầu của bản thân, các em có cơ hội được thể hiện mình. Qua đó giáo viên phát hiện được năng lực thực sự của học sinh  để có những điều chỉnh phù hợp về phương pháp dạy học.. 

 Từ những lí do đó tôi chọn đề tài “Một số biện pháp hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học môn Ngữ văn 9” làm đề tài nghiên cứu. Trên tinh thần tìm tòi, nghiên cứu, trao đổi và học hỏi kinh nghiệm, những vấn đề mà tôi đưa ra sẽ góp phần giúp giáo viên giảng dạy môn Ngữ văn có những biện pháp hiệu quả hơn trong việc hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo; giúp học sinh thêm yêu thích môn học Ngữ văn, tham gia tích cực vào hoạt động học tập nói chung và trong mỗi tiết học Ngữ văn nói riêng hướng đến mục đích nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.

1. Mục đích nghiên cứu.

Nghiên cứu đề tài này tôi hướng đến những mục đích sau đây:

– Tìm hiểu tồn tại hạn chế của việc hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn học Ngữ văn, là nguyên nhân dẫn đến chất lượng tổ chức hoạt động chưa cao.

– Từ thực tiễn giảng dạy, tôi đưa ra những biện pháp hiệu quả để khắc phục những tồn tại nói trên; xác định những biện pháp cụ thể, có hiệu quả để áp dụng vào trong giảng dạy; nâng cao chất lượng của việc tổ chức, hướng dẫn  học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, làm cho bộ môn Ngữ văn trở nên gần gũi với học sinh, các em yêu thích bộ môn này hơn. 

– Giúp học sinh hiểu rõ hơn về hoạt động trải nghiệm sáng tạo; ý nghĩa của hoạt động này trong học tập; các em nhận thức được hoạt động trải nghiệm sáng tạo như là một nhu cầu thiết yếu của bản thân.. từ đó các em ý thức được đầy đủ hơn về trách nhiệm của mình trong mỗi hoạt động đồng thời phấn đấu vươn lên trong học tập.

                          Phần thứ hai: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lí luận

• Quan niệm về hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

Hiện nay, hoạt động trải nghiệm sáng tạo đã được áp dụng khá phổ biến trong dạy học. Đây được xem là một hoạt động mà qua đó giúp học sinh kết nối kiến thức được học trong sách vở với cuộc sống. 

Trong dự thảo về chương trình giáo dục phổ thông mới, Bộ giáo dục đưa ra cũng đã nêu “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục trong đó từng học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, các kỹ năng và tích luỹ kinh nghiệm riêng của cá nhân. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được coi trọng trong từng môn học; đồng thời trong kế hoạch giáo dục cũng bố trí các hoạt động trải nghiệm sáng tạo riêng, mỗi hoạt động này mang tính tổng hợp của nhiều lĩnh vực giáo dục, kiến thức, kỹ năng khác nhau. Bằng hoạt động trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa là người tham gia, vừa là người kiến thiết và tổ chức các hoạt động cho chính mình nên học sinh không những biết cách tích cực hoá bản thân, khám phá bản thân, điều chỉnh bản thân mà còn biết cách tổ chức hoạt động, tổ chức cuộc sống và biết làm việc có kế hoạch, có trách nhiệm”.

Với cách hiểu như vậy thì hoạt động trải nghiệm sáng tạo là hoạt động giáo dục, trong đó, dưới sự hướng dẫn và tổ chức của giáo viên, từng cá nhân học sinh được tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn khác nhau của đời sống gia đình, nhà trường cũng như ngoài xã hội với tư cách là chủ thể của hoạt động, qua đó phát triển năng lực thực tiễn, phẩm chất nhân cách và phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình. Trải nghiệm sáng tạo là hoạt động được coi trọng trong từng môn học.

Hoạt động trải nghiệm sáng tạo không gọi là môn học mà là hoạt động giáo dục. Môn học được tạo nên bởi một hoặc một vài lĩnh vực khoa học nên nội dung của nó được cấu trúc chặt chẽ còn hoạt động giáo dục sử dụng tích hợp kiến thức, kỹ năng của nhiều lĩnh vực để thực hiện mục tiêu hoạt động của mình.

1. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo gắn với đổi mới phương pháp dạy học.

Học tập dưới dạng hoạt động trải nghiệm là phương pháp thực hiện học đi đôi với hành, học qua làm, học giải quyết các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống ngay trong lớp, trong trường.  Đây được đánh giá là phương pháp ưu việt cho sự phát triển năng lực sáng tạo, giúp học sinh tự chiếm lĩnh kiến thức, hình thành các kĩ năng, giá trị và phẩm chất của bản thân.

Với xu thế phát triển của giáo dục hiện nay thì hoạt động TN-ST đã và đang được triển khai như một biện pháp hữu hiệu trong việc đổi mới PPDH góp phần đổi mới giáo dục nói chung.

Tại văn bản số 27/HD/PGD&ĐTcủa Phòng Giáo dục và đào tạo huyện Krông Ana về việc hướng dẫn các trường THCS triển khai thực hiện nhiệm vụ Giáo dục THCS năm học ………….cũng đã nêu một trong những nhiệm vụ trọng tâm là  “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học phù hợp với yêu cầu hiện nay. Tăng cường ứng dụng CNTT trong dạy học; Dạy học trải nghiệm sáng tạo; kích thích HS nghiên cứu khoa học; Dạy học tài liệu địa phương” …. Như vậy dạy học hoạt động TN-ST được xem là một nội dung quan trọng trong đổi mới dạy học và đây cũng là một phương pháp dạy học mới nhằm tiếp cận dần với nội dung chương trình giáo dục phở thông mới. Thông qua hoạt động TN-ST học sinh sẽ nâng cao khả năng vận dụng kiến thức từ các bài học vào từng tình huống thực tiễn của cuộc sống. Chính điều này đã làm cho học sinh tiến gần hơn đến với những chân lí khoa học. 

Như vậy có thể thấy rằng: Hoạt động trải nghiệm sáng tạo được xem là một phần quan trong của việc đổi mới phương pháp dạy học. Kết quả hoạt động trải nghiệm của học sinh  có thể được sử dụng để đánh giá kết quả quá trình học tập của học sinh.

1. Thực trạng.

1. Chương trình hoạt động TN- ST trong môn học Ngữ văn 9.

Trường THCS Lê Văn Tám nằm trên địa bàn xã Bình Hòa, huyện Krông Ana, tỉnh ĐăkLăk.  Năm học …………., trường có tổng số 427 học sinh, định biên thành 12 lớp trong đó khối 9 có 3 lớp với tổng số 94 học sinh.

Những năm qua, dạy học hoạt động TN-ST đã được giáo viên áp dụng vào trong quá trình dạy học như một phần của nội dung chương trình giảng dạy nhất là đối với môn học Ngữ văn. Trong chương trình lớp 9 có 2 chủ đề hoạt động là:

Chủ đề 1: Phụ nữ xưa và nay.

Chủ đề 2: Người lính.