SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học Tập làm văn miêu tả đồ vật cho học sinh lớp 4

1. MỞ ĐẦU

  1) Lí do chọn đề tài

         Như chúng ta đã biết, cấp Tiểu học là bậc học đặt nền móng cho việc hình thành nhân cách của học sinh. Đây là bậc học cung cấp những tri thức khoa học ban đầu về tự nhiên và xã hội, trang bị những kiến thức kỹ năng đầu tiên về hoạt động thực tiễn, bồi dưỡng, phát huy những tình cảm, thói quen và đức tính tốt của con người. Trong các môn học của bậc Tiểu học thì Tiếng Việt là môn học giữ vị trí quan trọng, bởi nó là công cụ để giao tiếp và tư duy. Đó là môn học góp phần hình thành và phát triển ở học sinh 4 kỹ năng : nghe – nói – đọc – viết. 

Trong môn Tiếng Việt thì phân môn Tập làm văn chiếm một vị trí khá quan trọng vì nó là sự  tích hợp 4 kỹ năng của học sinh. Dạy học phân môn Tập làm văn giúp học sinh luyện viết văn theo kiểu bài đã học, rèn cách nghĩ, cách cảm nhận chân thật, sáng tạo, luyện cách diễn tả chính xác, sinh động, hồn nhiên, tiến tới có nét riêng độc đáo. Từ đó, các em có thể học tập và giao tiếp trong các môi trường khác nhau, giúp học sinh có cơ sở để tiếp thu kiến thức ở lớp trên. Dạy Tập làm văn là dạy cho các em hình thành kỹ năng nói, viết, được xây dựng trên những thành tựu của nhiều phân môn khác như : Tập đọc, Luyện từ và câu, Kể chuyện, … Tập làm văn còn góp phần bổ sung kiến thức, đòi hỏi huy động kiến thức nhiều mặt từ hiểu biết cuộc sống, rèn luyện tư duy và hình thành nhân cách con người.

Ở Tiểu học, văn miêu tả chiếm khá nhiều thời lượng trong các thể loại Tập làm văn. Văn miêu tả được chia thành các kiểu bài khác nhau căn cứ vào đối tượng miêu tả như : đồ vật,  cây cối, con vật, tả cảnh, tả người, ….Chương trình Tập làm văn lớp Bốn bao gồm các thể loại như : Kể chuyện; Miêu tả; Viết thư; Trao đổi ý kiến; Giới thiệu hoạt động; Tóm tắt tin tức; Điền vào giấy tờ in sẵn. Trong đó, kiểu bài miêu tả chiếm thời lượng nhiều nhất. Các em được học các dạng bài miêu tả như tả đồ vật, tả cây cối, tả con vật, dạng bài  miêu tả đồ vật  ở lớp Bốn bắt đầu được học từ tuần thứ 14.

Sau nhiều năm trực tiếp giảng dạy lớp Bốn và tham gia bồi dưỡng đội tuyển Tiếng Việt của nhà trường ở những năm học trước. Tôi thấy tất cả dạng bài miêu tả trong phân môn Tập làm văn lớp 4 đều là các chủ đề khá gần gũi nhưng đối với học sinh lớp Bốn lại rất khó. Vì khả năng trình bày, diễn đạt vấn đề thông qua nói và viết đối với nhiều em rất khó khăn, lúng túng; các em rất e ngại, sợ phải trình bày, diễn giải một vấn đề nào đó mà thầy cô, bạn bè yêu cầu. Nhiều em rất ngại học phân môn Tập làm văn. Bản thân các em gặp nhiều khó khăn trong việc cảm nhận cái hay, cái đẹp trong các bài văn, bài thơ được học. 

Qua việc chấm chữa bài phân môn Tập làm văn dạng bài miêu tả nói chung và miêu tả đồ vật nói riêng, tôi nhận thấy phần đông học sinh lớp Bốn viết văn miêu tả nói chung và miêu tả đồ vật nói riêng đạt hiệu quả chưa cao. Vì vốn hiểu biết từ ngữ của các em chưa nhiều, chưa biết bộc lộ cảm xúc trong bài văn miêu tả của mình. Đa số các em chưa biết cách sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn miêu tả đồ vật để bài văn thêm phần sinh động hấp dẫn. Nhiều học sinh bài viết văn miêu tả đồ vật chưa có sự sáng tạo,.. Để hoàn thành bài văn miêu tả nói chung và bài văn miêu tả đồ vật nói riêng đối với học sinh lớp Bốn thường rất khó khăn. 

Từ những lí do trên, trong năm học …….., tôi đã nghiên cứu “Một số biện pháp nâng cao chất lượng dạy học Tập  làm văn miêu tả đồ vật cho học sinh lớp 4B trường Tiểu học Vĩnh Ninh ” với mong muốn góp phần thiết thực vào việc nâng cao chất lượng viết văn miêu tả cho học sinh lớp Bốn.

2) Mục đích nghiên cứu

Nâng cao chất lượng dạy học Tập làm văn thể loại văn miêu tả đồ vật cho học sinh lớp 4B ở trường tiểu học Vĩnh Ninh.

3) Đối tượng nghiên cứu

    – Học sinh lớp 4B trường Tiểu học Vĩnh Ninh – Vĩnh Lộc  – Thanh Hóa.

– Nội dung chương trình, phương dạy học phân môn Tập làm văn lớp 4.

4) Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình viết sáng kiến kinh nghiệm này, tôi phối kết hợp sử dụng một số phương pháp sau :

– Sử dụng phương pháp đọc, phân tích tài liệu để nghiên cứu, tìm hiểu về cơ sở lí luận, nội dung chương trình dạy học.

– Phương pháp điều tra nhằm tìm ra những ưu điểm, hạn chế trong quá trình thực hiện đề tài.

– Phương pháp đàm thoại được sử dụng để trao đổi với giáo viên, học sinh và phụ huynh trong việc tố chức thực hiện.

– Sử dụng phương pháp quan sát để tìm hiểu mức độ hứng thú của học sinh, những vướng mắc trong quá trình học tập.

– Phương pháp thống kê để so sánh, đối chiếu kết quả thực trạng với kết quả các biện pháp thực hiện.

– Phương pháp thử nghiệm giúp tôi thực hiện áp dụng những biện pháp cải tiến và đánh giá được tính hiệu quả của các biện pháp.

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
3. Ví trí phân môn Tập làm văn lớp Bốn.

Môn Tiếng Việt ở trường phổ thông có vị trí vai trò, chức năng nhiệm vụ  vô cùng quan trọng, có thể xem là một môn học tổng hợp nhằm trao đổi kiến thức kỹ năng văn học ngôn ngữ Tiếng Việt trong giao tiếp, còn là nền tảng trong việc giáo dục và đào tạo học sinh. Trong đó phân môn Tập làm văn là môn học rất quan trọng nhằm giúp học sinh có được các kỹ năng cơ bản. 

Với học sinh tiểu học, nhất là học sinh lớp bốn, việc hình thành và phát triển các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết là cần thiết được thực hiện ở tất cả các môn học và nổi bật nhất là ở môn Tiếng Việt. Do đó, việc dạy tập làm văn ở tiểu học góp phần rèn luyện cho học sinh năng lực sử dụng tiếng mẹ đẻ, tạo điều kiện cho các em giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày và học tốt các môn học khác. Chính những văn bản viết có được từ phân môn Tập làm văn đã thể hiện những hiểu biết thực tế, những kỹ năng sử dụng Tiếng Việt mà các em được học ở môn Tiếng Việt nói chung, phân môn Tập làm văn nói riêng và các môn học khác.   

Phân môn Tập làm văn lớp Bốn nói chung và kiểu bài miêu tả đồ vật nói riêng là bắt đầu nâng cao trình độ tư duy trí tuệ và phát triển cho học sinh các kỹ năng quan sát, tìm ý, lựa chọn từ ngữ, nội dung ….gần gũi về thiên nhiên và xã hội trao đổi vốn văn học, vốn Tiếng Việt, mở rộng sự hiểu biết của học sinh về cuộc sống.

2. Mục tiêu dạy học dạng bài miêu tả đồ vật trong phân môn Tập làm văn lớp Bốn. 

Mục tiêu của việc dạy học phân môn Tập làm văn ở lớp Bốn là : 

Giúp học sinh trang bị kiến thức và rèn luyện các kĩ năng làm văn. Góp phần cùng các môn học khác mở rộng vốn sống, rèn luyện tư duy lô – gíc, tư duy hình tượng; bồi dưỡng tâm hồn cảm xúc thẫm mĩ, hình thành nhân cách cho học sinh.

Cung cấp, hướng dẫn cho học sinh biết lập dàn ý cho bài văn, viết được bài văn theo dàn ý đã lập có đủ 3 phần, lời văn trôi chảy, câu văn bước đầu có cảm xúc; biết nói, viết câu có dùng phép so sánh, nhân hóa; biết kiểm tra, rà soát lại bài viết về nội dung, cách diễn đạt, cách trình bày.

Dạy học kiểu bài miêu tả đồ vật trong phân môn Tập làm văn lớp Bốn giúp học sinh nắm vững cấu tạo bài văn miêu tả tả đồ vật. Các kiểu mở bài, kết bài, trình tự miêu tả trong phần thân bài. Giúp học sinh biết vận dụng kiến thức đã học để viết thành bài văn miêu tả đồ vật.