SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ lớp mẫu giáo (4 – 5 tuổi)

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Trong cuộc sống hiện nay, việc hình thành các biểu tượng toán học cho trẻ mầm non có một vai trò to lớn, điều này xuất phát từ sự phát triển mạnh mẽ của khoa học toán học và sự xâm nhập của nó vào mọi lĩnh vực kiến thức khác nhau. Sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật đòi hỏi chúng ta phải đào tạo ra những con người tích cực, độc lập, sáng tạo đáp ứng được những đòi hỏi của nền sản xuất hiện đại. Chính vì vậy việc hình thành các biểu tượng toán cho trẻ ở trường mầm non trước hết giúp trẻ có thói quen định hướng thế giới xung quanh một cách đầy đủ và lôgic nó còn có tác dụng hình thành ở trẻ những khả năng tìm tòi, quan sát… thúc đẩy sự phát triển tư duy, phát triển ngôn ngữ cho trẻ.[1]

Trong quá trình hình thành những biểu tượng toán học sơ đẳng đồng thời sẽ hình thành các mối quan hệ giữa giáo viên với tập thể trẻ, giữa giáo viên với cá nhân trẻ, giữa trẻ với trẻ, giữa trẻ với môi trường xung quanh. Vì vậy dạy trẻ hình thành những biểu tượng toán học sơ đẳng không chỉ góp phần phát triển các năng lực nhận biết, năng lực học tập cho trẻ mà còn góp phần giáo dục toàn diện nhân cách trẻ. Đối với trẻ lớp mẫu giáo B1(4-5 tuổi) nói riêng và trẻ 4- 5 tuổi nói chung, việc hình thành biểu tượng toán sơ đẳng còn là một nội dung quan trọng bổ sung vào hành trang cho trẻ khi bước vào lớp mẫu giáo 5 tuổi.

Hiệu quả của việc hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non không chỉ phụ thuộc vào việc xây dựng hệ thống các biểu tượng toán học cần hình thành cho trẻ mà còn phụ thuộc vào phương pháp, biện pháp tổ chức các hoạt động mà trọng tâm là các “Tiết học toán” cho trẻ . Làm thế nào để trẻ tiếp thu kiến thức một cách tự nhiên, không bị gò ép phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của trẻ lứa tuổi này là “Học bằng chơi, chơi mà học”.[2]

Là một giáo viên phụ trách lớp mẫu giáo B1(4 – 5 tuổi), tôi nhận thức được tầm quan trọng của việc hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ  nên tôi luôn trăn trở, mong muốn làm thế nào để việc hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ đạt kết quả tốt nhất. Vì vậy năm học ………tôi đã mạnh dạn chọn đề tài  “Một số biện pháp nâng cao chất lượng hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ lớp mẫu giáo B1 (4-5 tuổi) Trường mầm non Điền Trung, huyện Bá Thước” để nghiên cứu với mong muốn góp một phần nhỏ bé kiến thức của mình trong việc nâng cao chất lượng hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non.

1.2. Mục đích nghiên cứu.

Trên cơ sở nghiên cứu sự hứng thú của trẻ mẫu giáo 4 – 5 tuổi trong các tiết toán, qua đó tôi đề xuất “Một số biện pháp nâng cao chất lượng hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ lớp mẫu giáo B1( 4- 5 tuổi) Trường mầm non Điền Trung, huyện Bá Thước” 

1.3. Đối tượng nghiên cứu.

Trẻ mẫu giáo lớp B1( 4- 5 tuổi) Trường mầm non Điền Trung

1.4. Phương pháp nghiên cứu.

– Phương pháp thực hành thí nghiệm. 

– Phương pháp quan sát.

– Phương pháp đàm thoại.

– Phương pháp thực nghiệm sư phạm. 

– Phương pháp thống kê toán học.

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận

Thực chất quá trình hình thành các biểu tượng toán sơ đẳng cho trẻ mầm non là quá trình hình thành ở trẻ những kiến thức sơ đẳng về tập hợp, con số, phép đếm, về kích thước, về hình dạng của các vật, về khả năng định hướng trong không gian, thời gian và mối quan hệ giữa các đại lượng dưới sự hướng dẫn của giáo viên trong quá trình dạy học ở trường mầm non. 

Trong quá trình hình thành các biểu tượng toán học cho trẻ, trẻ còn được làm quen với các mối quan hệ như: Mối quan hệ giữa các tập hợp (có số lượng bằng nhau, không bằng nhau), mối quan hệ về kích thước giữa các vật, mối quan hệ giữa các số thuộc dãy số tự nhiên, các mối quan hệ không gian và thời gian. Hơn nữa những kiến thức toán học được đưa đến cho trẻ trong mối quan hệ qua lại với nhau như : Sự hình thành biểu tượng về số lượng ở trẻ gắn chặt với việc trẻ nắm được kiến thức về tập hợp và về kích thước các vật. Việc giúp trẻ làm quen với thước đo và phép đo lường có tác dụng giúp trẻ hiểu con số chính xác hơn và nắm được khái niệm đơn vị. Chính mối liên hệ giữa phép đếm và phép đo giúp trẻ nắm được sự phụ thuộc của kết quả đếm vào đơn vị của phép đếm và kết quả đo phụ thuộc vào độ dài của thước đo ước lệ. [3]

Những biểu tượng toán học sơ đẳng được hình thành ở trẻ em là kết quả của việc trẻ nắm những kiến thức qua các hoạt động khác nhau trong cuộc sống hằng ngày và là kết quả của việc dạy học có định hướng trên hệ thống các tiết học toán với trẻ. Chính những kiến thức, kỹ năng toán học sơ đẳng mà trẻ nắm được là phương tiện để phát triển tư duy toán học cho trẻ và góp phần thực hiện giáo dục toàn diện nhân cách trẻ. 

Trong quá trình hình thành biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ, giáo viên giữ vai trò chủ đạo, là người tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động học tập có chủ đích ở trẻ. Trẻ tự hoạt động tìm tòi, khám phá, phát hiện và nói lên những điều mình tìm hiểu được.

Hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ còn có vai trò đặc biệt trong sự phát triển hứng thú và những kỹ năng nhận biết cho trẻ. Sự hứng thú của trẻ chính là thái độ tích cực với thế giới xung quanh. Trên các tiết học toán việc giải quyết các nhiệm vụ dạy học luôn gắn bó chặt chẽ với việc giải quyết các nhiệm vụ giáo dục như : Dạy trẻ trở nên có tổ chức, có kỷ luật, biết chú ý lắng nghe và ghi nhớ, tích cực và độc lập giải quyết nhiệm vụ được giao đúng quy định, qua đó trẻ được giáo dục trở nên có định hướng, có tổ chức, có trách nhiệm. Như vậy, việc hình thành biểu tượng toán sơ đẳng cho trẻ Mầm Non không chỉ dẫn dắt trẻ tới những hình thức mới của trí nhớ, tư duy, tưởng tượng mà còn giúp trẻ hình thành và phát triển nhân cách một cách toàn diện hơn.

Làm quen với toán là một môn khoa học vô cùng quan trọng trong mọi lĩnh vực của đời sống con người, nhờ có toán học mà con người có thể tiếp cận với nền khoa học công nghiệp tiên tiến và hiện đại của đất nước. Hiện nay chúng ta đang xây dựng đất nước xã hội chủ nghĩa và thúc đẩy phát triển theo con đường công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, ai sẽ là những nhân tài kế tiếp, thực hiện nhiệm vụ cao cả này? Đó chính là những mầm non tương lai của đất nước, đúng vậy chăm sóc giáo dục trẻ đang là mối quan tâm hàng đầu của mỗi gia đình nói riêng và toàn xã hội nói chung, không những vậy làm quen với toán còn là bước đầu hình thành những biểu tượng toán sơ đẳng ban đầu, góp phần giúp trẻ làm quen với việc học, là nền tảng cho trẻ học bộ môn toán ở các cấp học sau, và đặc biệt hơn nữa kiến thức toán học vô cùng cần thiết trong cuộc sống, lao động, học tập của con người nói chung và trẻ mầm non nói riêng. Tuy nhiên để tổ chức hoạt động cho trẻ Làm quen với toán đạt hiệu quả cao không phải là vấn đề đơn giản. Bởi vì như chúng ta đã biết đặc điểm tâm sinh lí trẻ em lứa tuổi mầm non là nhanh nhớ nhưng cũng rất chóng quên, tư duy của trẻ là trực quan minh hoạ, nhận thức đang ở mức độ đơn giản. Chính vì vậy việc hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ mầm non là một nội dung quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục mầm non. Hiệu quả của việc hình thành các biểu tượng toán học cho trẻ mầm non không chỉ phụ thuộc vào việc xây dựng hệ thống các biểu tượng toán học cần hình thành cho trẻ mà còn phụ thuộc vào phương pháp, biện pháp tổ chức các hoạt động mà trọng tâm là tiết học toán cho trẻ ở trường mầm non.

Trong quá trình hình thành các biểu tượng toán học sơ đẳng cho trẻ, giáo viên giữ vai trò chủ đạo, là người tổ chức, hướng dẫn, điều khiển hoạt động có mục đích học tập của trẻ. Việc tổ chức dạy trẻ đúng lúc và phù hợp với đặc