SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động âm nhạc cho trẻ 3 – 4 tuổi thông qua vận động theo nhạc

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

Giáo dục mầm non là cấp học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân, đặt nền móng cho sự phát triển về thể chất, nhận thức, tình cảm xã hội và thẩm mỹ cho trẻ. Những kỹ năng mà trẻ được tiếp thu qua chương trình chăm sóc giáo dục mầm non sẽ là nền tảng cho việc học tập và thành công sau này của trẻ. 

Trong chương trình giáo dục mầm non, giáo dục âm nhạc là một hoạt động nghệ thuật hết sức gần gũi với trẻ, là hoạt động được thực hiện ở mọi lúc, mọi nơi mà trẻ không nhàm chán, là nguồn hứng thú mạnh mẽ để trẻ cảm thụ nghệ thuật và nó còn là phương tiện thiết thực cho các hoạt động giáo dục khác. Có thể nói âm nhạc là một bộ phận không thể tách rời với công tác chăm sóc, giáo dục trẻ. 

Mục đích của giáo dục âm nhạc là giáo dục tình cảm đạo đức, thẩm mỹ cho trẻ. Giáo dục âm nhạc hình thành cho trẻ lòng yêu thiên nhiên, tổ quốc, tình yêu thương con người. Không chỉ vậy, giáo dục âm nhạc còn là phương tiện nâng cao khả năng trí tuệ, phát triển thể chất, giúp trẻ phát triển trí tưởng tượng, củng cố kiến thức cho trẻ qua học tập, vui chơi, hình thành và phát triển ở trẻ những thói quen tốt trong sinh hoạt tập thể như: Tính tổ chức kỷ luật, tự chủ, mạnh dạn trước mọi người. Quá trình trẻ tiếp xúc và hoạt động âm nhạc như học hát, nghe hát, vận động theo nhạc, chơi trò chơi âm nhạc…sẽ hình thành ở trẻ những yếu tố của một nhân cách phát triển toàn diện, hài hòa. Chính vì vậy, giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng. 

 Đối với trẻ Mẫu giáo, do đặc điểm hồn nhiên, ham hoạt động nên mối quan hệ giữa âm nhạc và vận động được hình thành dễ dàng. Các bài hát, bản nhạc tạo cho trẻ những cảm xúc mạnh, trẻ vận động phù hợp với đặc tính của âm nhạc. Ở đây âm nhạc giữ vai trò chủ đạo còn vận động là công cụ thể hiện hình tượng âm nhạc. Vận động theo nhạc là hoạt động phối hợp giữa âm nhạc và các hình thức nhảy múa hoặc sử dụng đồ chơi âm, gõ đệm theo nhạc. Hoạt động này giúp trẻ phát triển về cảm giác nhịp điệu, sự khéo léo, phản ứng nhanh và đúng với tính chất âm nhạc. Vận động theo nhạc giúp trẻ phát triển cảm giác, nhịp điệu, sự khéo léo, khả năng phản ứng nhanh và đúng các ấn tượng nghe được trong âm nhạc. Ngoài ra còn làm thoả mãn nhu cầu tình cảm của trẻ, trẻ được bộc lộ cảm xúc, giao tiếp với bạn bè. Các hoạt động phong trào phát huy được hết khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ. Đặc biệt năm học: ……..chuyên đề “Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm” do sở giáo dục, phòng giáo dục tổ chức cuộc thi là chuyên đề vô cùng thiết thực đối với các trường mầm non và giáo dục âm nhạc là một trong những hoạt động tập trung sâu vào chuyên đề của hội thi.

Đối với trẻ 3-4 tuổi, đây là giai đoạn chuyển từ nhà trẻ lên mẫu giáo. Về ngôn ngữ trẻ đã nói được liên tục hơn. Những biểu hiện về thái độ cũng rõ rệt hơn như ngạc nhiên, thích thú, chăm chú…được bộc lộ rõ trong vận động như: Giậm chân, vỗ tay, vẫy tay…theo âm nhạc. Ở trẻ xuất hiện sự hứng thú với âm nhạc, đôi khi trẻ hứng thú với một dạng âm nhạc hoặc với một tác phẩm âm nhạc nào đó. Tuy nhiên cảm xúc và hứng thú âm nhạc chưa ổn định, nhanh chóng xuất hiện và cũng nhanh quên. Trẻ có thể tự hát, hoặc có sự hỗ trợ chút ít của người lớn để hát những bài hát ngắn, đơn giản hoặc có thể làm quen với một số nhạc cụ, tập sử dụng gõ đệm theo nhịp bài hát…Từ những vận động nhẹ nhàng giáo dục âm nhạc đã đem lại cho trẻ những ấn tượng, những khái niệm âm nhạc đầu tiên, dần hình thành trong tâm hồn trẻ, tạo điều kiện phát triển thị hiếu âm nhạc. Đây là bước khởi đầu giúp trẻ biết lựa chọn, đánh giá tác phẩm âm nhạc và biết cách biểu diễn ở mức độ đơn giản.

 Trong thực tế, trẻ mẫu giáo rất thích được vận động theo nhạc nhưng những kỹ năng vận động của trẻ còn rất đơn điệu, chưa mang tính chất nghệ thuật do nhiều giáo viên chưa chú ý hình thành kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ, chưa vận dụng lý thuyết vào thực tiễn, chưa có biện pháp thiết thực trong quá trình dạy trẻ, dẫn tới kết quả chưa đạt được so với yêu cầu. Do vậy, việc áp dụng biện pháp tiên tiến để dạy trẻ mẫu giáo vận động theo nhạc là rất cần thiết, cần được chú trọng. Nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy trẻ vận động theo nhạc và với mong muốn nâng cao kỹ năng vận động theo nhạc cho trẻ. Từ những lý do đó tôi đã mạnh dạn đi sâu nghiên cứu đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động âm nhạc cho trẻ 3-4 tuổi thông qua vận động theo nhạc ở trường mầm non Thịnh Lộc” làm đề tài viết sáng kiến kinh nghiệm năm học ………

1.2. Mục đích nghiên cứu:

Đề ra một số biện pháp nâng cao chất lượng hoạt động âm nhạc cho trẻ 3-4 tuổi thông qua vận động theo nhạc ở trường mầm non Thịnh Lộc.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

    Trẻ 3-4 tuổi  trường mầm non Thịnh Lộc, Hậu Lộc, Thanh Hóa

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu lý luận gồm: Tài liệu, văn bản, Chỉ thị.

– Phương pháp khảo sát.

– Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra, trực quan, đàm thoại, thu thập và xử lý thông tin.

– Nhóm phương pháp quan sát, so sánh, tổng hợp.

– Nhóm phương pháp thực hành, trải nghiệm.

– Phương pháp thống kê toán học.

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lí luận: 

Âm nhạc là loại hình nghệ thuật xuất hiện rất sớm trong lịch sử xã hội loài người và là nhu cầu không thể thiếu trong đời sống, đặc biệt là đối với trẻ thơ.

Ở trường Mầm non, đặc biệt đối với lứa tuổi Mẫu giáo, âm nhạc là một trong những loại hình nghệ thuật phát triển năng lực, cảm xúc, tưởng tượng, sáng tạo, sự tập trung chú ý, khả năng diễn tả những hứng thú của trẻ. Khác với loại hình nghệ thuật khác như hội họa, văn học, điện ảnh… âm nhạc không hoàn toàn xác định rõ những hình ảnh cụ thể. Âm nhạc bằng những ngôn ngữ riêng là giai điệu, âm sắc, trường độ, hoà âm, tiết tấu…cùng với thời gian đã thu hút, hấp dẫn, làm thoả mãn nhu cầu tình cảm của trẻ. Âm nhạc là phương tiện giúp trẻ nhận thức thế giới xung quanh, giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, quan hệ trong giao tiếp, trau dồi tình cảm… Đối với trẻ, âm nhạc là thế giới kỳ diệu, đầy cảm xúc. Trẻ có thể tiếp nhận âm nhạc ngay từ trong nôi.

          Trẻ mầm non dễ xúc cảm, vốn ngây thơ trong sáng, nên tiếp xúc với âm nhạc là một điều không thể thiếu.Thế giới âm thanh muôn mầu không ngừng chuyển động tạo điều kiện cho trẻ phát triển các chức năng tâm lý, năng lực hoạt động và sự hiểu biết của trẻ. Nhà chỉ huy nhạc nổi tiếng Lô- Tô- Kôpxki đã nói 

“ khi nghe nhạc cả người lớn và trẻ em đều muốn cử động theo nhịp, tiết tấu. Tay họ đung đưa, chân gõ nhịp, đầu lắc lư theo nhạc”. Nhiều khi các em nhỏ vừa nghe nhạc, vừa ngẫu hứng điệu múa có tiết tấu độc đáo của mình. Giữa âm nhạc và vận động có mối liên hệ trực tiếp, xuất phát từ cơ sở sinh lý, đó là cơ quan thính giác, cơ quan cảm giác về chuyển động và thăng bằng. Nhà tâm lý học B.N Chep-lô-va cho rằng: “Việc tri giác âm nhạc xảy ra cùng lúc hoàn toàn trực tiếp với phản ứng vận động âm nhạc theo diễn biến thời gian”.

Hiện nay chương trình giáo dục mầm non nói chung và hoạt động âm nhạc nói riêng là nhu cầu cuộc sống, là món ăn tinh thần không thể thiếu được đối với đời sống con người. Âm nhạc là ngôn ngữ chung của nhân loại. Nếu cuộc sống mà thiếu âm nhạc thì chẳng khác gì thiếu ánh sáng mặt trời. Đặc biệt đối với trẻ mầm non thì những nốt nhạc trầm bổng, những giai điệu mượt mà vui tươi, trong trẻo của các tác phẩm âm nhạc như là dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng cho tâm hồn trẻ thơ, qua đó giúp trẻ phát triển toàn diện nhân cách. Lời ca của âm nhạc giàu tính biểu hiện và chất trữ tình. Nội dung lời ca phong phú trong các bài hát giúp trẻ phát hiện vẻ đẹp trong thiên nhiên, sự ngộ nghĩnh đáng yêu của các con vật quen thuộc. Âm nhạc cũng giúp trẻ cảm nhận về tình cảm gia đình, bạn bè tình yêu quê hương đất nước. Từ đó gợi mở cho trẻ về cách ứng xử hay nói cách khác là giáo dục trẻ đạo đức làm người. Để minh chứng cho điều này Đại văn hào M. Go-rơ-ki nhận xét “Âm nhạc tác động một cách kỳ diệu đến tận đáy lòng. Nó khám phá cái phẩm chất cao quý nhất ở con người”. Mỗi bài hát, bản nhạc gợi bao điều mới lạ, dẫn dắt tư duy tới sự tưởng tượng và sự rung cảm phong phú, âm nhạc đã làm giàu tâm hồn và trí tuệ của con người thông qua các âm thanh đặc trưng, nghĩa là những âm thanh đã được tổ chức một cách chặt chẽ, tạo thành hệ thống có logic bằng Cao độ (là sự trầm bổng, cao, thấp), Trường độ (là sự ngân nga, nhanh chậm), Cường độ (là sự nhấn nhá,