SKKN Một số biện pháp nâng cao chất lượng học phân môn tập làm văn cho học sinh lớp 2

I. MỞ ĐẦU
1. L‎ý do chọn đề tài
Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường nói chung và của bậc Tiểu học nói riêng, hiện nay vấn đề cải cách giảng dạy không phải là mối quan tâm của một cá nhân nào, mà đó là nhiệm vụ chung của toàn xã hội.
Chính sự đổi mới phương pháp giáo dục bậc tiểu học sẽ góp phần tạo con người mới một cách có hệ thống và vững chắc.
Trong giai đoạn hiện nay, xu hướng chung của sự đổi mới phương pháp dạy học ở bậc tiểu học là làm sao để giáo viên không chỉ là truyền thụ kiến thức mà còn là người tổ chức, định hướng cho học sinh hoạt động, để học sinh huy động vốn hiểu biết và kinh nghiệm của bản thân vào việc chiếm lĩnh tri thức mới.
Như chúng ta đã biết: Tiếng Việt vừa là môn học chính, vừa là môn công cụ giúp học sinh tiếp thu các môn học khác được tốt hơn. Rèn luyện các kỹ năng nói (nghe, đọc) và sản sinh lời nói (nói, viết) giúp học sinh có năng lực dùng tiếng Việt để học tập, giao tiếp ở môi trường hoạt động của lứa tuổi. Để thực hiện tốt mục tiêu này, mỗi phân môn Tiếng Việt đều có thể và có nhiệm vụ hình thành, phát triển cho học sinh kỹ năng sử dụng tiếng Việt. Tuy nhiên, nhiệm vụ này được thực hiện tập trung hơn cả ở phân môn Tập làm văn.
Chương trình Tập làm văn hiện nay rất có ưu thế để thực hiện nhiệm vụ phát triển lời nói cho học sinh đặc biệt là ở dạng văn nói: về thời lượng, về cấu trúc chương trình và nội dung. Qua mỗi tiết Tập làm văn, học sinh có điều kiện để nói, từ nói đúng, nói đủ đến nói hay, độc lập và sáng tạo… Tuy nhiên, năng lực lời nói của học sinh có phát triển được hay không điều đó cũng phụ thuộc vào cách tổ chức hướng dẫn hoạt động giao tiếp của giáo viên, phụ thuộc vào việc vận dụng linh hoạt lý thuyết hoạt động lời nói vào trong dạy học và sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học khi lên lớp.
Nội dung Tập làm văn lớp 2 cung cấp cho học sinh các kĩ năng nói, viết, nghe, phục vụ cho học tập và giao tiếp. Ngoài các dạng bài dạy về các nghi thức lời nói tối thiểu, về một số kĩ năng phục vụ học tập và đời sống hằng ngày, phân môn Tập làm văn lớp 2 cũng rèn cho học sinh kĩ năng nghe và kĩ năng diễn đạt. Thực tế, đầu năm lớp 2 hầu hết học sinh chỉ nói được những câu ngắn, trả lời chưa đủ ý, diễn đạt cũng rời rạc. Các em học sinh lớp 2 vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp, viết câu còn lộn xộn, câu có thể có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng còn chưa nghĩa. Việc trình bày, diễn đạt ý rất sơ lược, đặc biệt là khả năng miêu tả.
Chính vì muốn các em có khả năng hiểu Tiếng Việt hơn, biết dùng từ một cách phù hợp trong các tình huống (chia vui, chia buồn, an ủi, đề nghị, xin lỗi) nên ngay từ đầu năm học, tôi đã hướng dẫn các em mở rộng hiểu biết về Tiếng Việt qua các phân môn trong môn Tiếng Việt, đặc biệt là phân môn Tập làm văn.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Một số biện pháp nâng cao chất lượng học phân môn tập làm văn của học sinh lớp 2”.
2. Mục đích nghiên cứu
– Góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn cho việc phát triển lời nói cho học sinh tiểu học qua học phân môn Tập làm văn lớp 2.
– Đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng học Tập làm văn cho học sinh lớp 2.
3. Đối tượng nghiên cứu
– Quá trình học phân môn Tập làm văn của học sinh lớp 2.
4. Phương pháp nghiên cứu
– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết: Nhằm làm rõ về mặt lý thuyết vai trò khi sử dụng các biện pháp nâng cao chất lượng học phân môn Tập làm văn của học sinh lớp 2.
– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Phân loại đối tượng học sinh từ đầu năm để có biện pháp thích hợp.
– Phương pháp thực nghiệm: Dùng để kiểm nghiệm vai trò của các biện pháp nâng cao chất lượng học phân môn Tập làm văn của học sinh lớp 2.
– Phương pháp thống kê toán học.
II. NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Hiện nay đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, có nhiều đổi mới: đổi mới về kinh tế, xã hội, giáo dục …Sự phát triển giáo dục của nước ta giúp cho những chủ nhân tương lai của đất nước có điều kiện phát triển toàn diện về năng lực, trí tuệ, tính cách. Qua việc nắm bắt các kiến thức, tri thức khoa học ban đầu để từ đó hình thành nên những kĩ năng cần thiết của cuộc sống, hành động đúng cho bản thân .
Tiếng Việt là môn học có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với học sinh Tiểu học, bởi nó là môn học cung cấp cho các em những kiến thức cần thiết trong giao tiếp hằng ngày. Nó giúp các em phát triển toàn diện, hình thành ở các em những cơ sở của thế giới quan khoa học, góp phần hình thành tình cảm, rèn luyện đạo đức tốt đẹp của con người mới. Dạy học Tiếng Việt là dạy học tiếng mẹ đẻ, giúp các em hình thành 4 kỹ năng cơ bản: Nghe, nói, đọc, viết. Phân môn Tập làm văn trong môn Tiếng Việt hội tụ đủ 4 kỹ năng trên. Nó rèn cho các em diễn đạt trôi chảy, kĩ năng gắn kết các câu nói với nhau.
Đối với học sinh lớp 2 thì đây là một phân môn khó. Bởi ở lứa tuổi của các em, vốn kiến thức và hiểu biết rất hạn hẹp. Bên cạnh đó còn có một số khó khăn khách quan như: Điều kiện hoàn cảnh sống của một bộ phận học sinh ở địa bàn dân cư khó khăn, gia đình không có điều kiện để quan tâm đến các em, việc diễn đạt ngôn ngữ kém, việc tiếp thu kiến thức chậm, học sinh nghèo vốn từ ngữ… Điều này ảnh hưởng nhiều đến việc học tập nói chung, học phân môn Tập làm văn nói riêng. Môn Tập làm văn lớp 2 giúp các em học sinh thực hành rèn luyện các kỹ năng nói, viết, nghe, đọc, phục vụ cho việc học tập và giao tiếp hằng ngày, cụ thể:
* Thực hành về các nghi thức lời nói tối thiểu, như: Chào hỏi; tự giới thiệu; cảm ơn; xin lỗi; mời, nhờ, yêu cầu, đề nghị; chia buồn, an ủi; chia vui, khen ngợi; ngạc nhiên, thích thú; đáp lại lời chào, lời tự giới thiệu; đáp lời cảm ơn; đáp lời xin lỗi…
* Thực hành về một số kỹ năng phục vụ học tập và đời sống hằng ngày, như: Viết bản tự thuật ngắn, lập danh sách học sinh, tra mục lục sách, đọc thời khoá biểu, nhận và gọi điện thoại, viết nhắn tin, lập thời gian biểu, chép nội quy, đọc sổ liên lạc.
* Thực hành rèn luyện về kỹ năng diễn đạt (nói, viết), như: Kể về người thân trong gia đình, về sự vật hay sự việc được chứng kiến; tả sơ lược về người, vật xung quanh theo gợi ý bằng tranh hoặc câu hỏi…
* Thực hành rèn luyện về kỹ năng nghe: Dựa vào câu hỏi gợi ý để kể lại hoặc nêu được ý chính của mẩu chuyện ngắn đã nghe.
Như vậy, môn Tập làm văn trong Sách giáo khoa Tiếng Việt 2 không chỉ giúp học sinh nắm các nghi thức tối thiểu của lời nói và biết sử dụng các nghi thức đó trong những tình huống khác nhau, như ở nơi công cộng, trong trường học, trong gia đình, với những đối tượng khác nhau như: Bạn bè, thầy cô, bố mẹ, người xa lạ…mà còn là việc nắm các kỹ năng giao tiếp thông thường khác; tạo lập văn bản phục vụ đời sống hằng ngày; nói, viết những vấn đề theo chủ điểm quen thuộc.
2. Thực trạng:
Qua thực tế giảng dạy và làm công tác chủ nhiệm nhiều năm, tôi nhận thấy, muốn học sinh viết tốt đoạn văn, trước hết học sinh phải viết đúng yêu cầu và nhận thức được tầm quan trọng của phân môn Tập làm văn.
Thực tế hiện nay, việc rèn cho học sinh viết đoạn văn tốt chưa được giáo viên chú tâm nhiều. Bên cạnh đó, nhiều học sinh khi viết bài còn viết cẩu thả, không đúng yêu cầu, lan man, không đủ số câu, sai ý, trình bày ý lộn xộn, thiếu tự nhiên, sai nhiều chính tả,… Hơn thế nữa, một số em thiếu tự tin trong giờ Tập làm văn dễ dẫn đến hậu quả là các em chán nản, thiếu quyết tâm trong học tập.
Cụ thể chất lượng khảo sát học sinh lớp tôi đối với phân môn Tập làm văn giai đoạn đầu năm như sau:
Lớp 2A6
(46 em)
Mức độ 1
Mức độ 2
Mức độ 3
Mức độ 4
Trước khi thực
hiện SKKN
16 em
(34,8%)
18 em
(49,1%)
12 em
(26,1%)
0

Mức độ 1: Các em chưa biết diễn đạt ý của mình.
Mức độ 2: Các em chỉ nói được những câu ngắn chưa đủ ý.
Mức độ 3: Các em diễn đạt câu rời rạc.
Mức độ 4: Các em diễn đạt được các câu có hình ảnh, đúng mục đích.
Là một giáo viên giảng dạy ở lớp 2, tôi rất băn khoăn, trăn trở: Làm thế nào để giúp các em thực hiện được mục tiêu đề ra? Để khắc phục tình trạng này, đòi hỏi người giáo viên phải có kinh nghiệm và sáng tạo trong giảng dạy, phải thật kiên trì, nhẫn nại, giúp học sinh nhận thức được tầm quan trọng của môn học. Từ đó, giáo dục cho các em ý thức rèn luyện bài viết của mình đạt yêu cầu cao hơn.
3. Các biện pháp nâng cao chất lượng học phân môn Tập làm văn lớp 2.
3.1. Đối với dạng bài kể ngắn:
Biện pháp 1: Lập nội dung chương trình giảng dạy các dạng bài kể ngắn.
Chương trình Tập làm văn lớp Hai gồm ba dạng bài cơ bản:
* Dạng bài luyện tập về nghi thức lời nói tối thiểu.
* Dạng bài luyện tập các kỹ năng phục vụ học tập và đời sống hằng ngày.
* Dạng bài kể ngắn.
Ba dạng bài này có mối liên hệ hữu cơ với nhau. Bài tập của dạng bài này ngoài tác dụng rèn luyện kĩ năng cho chính dạng bài đó, còn có tác dụng hỗ trợ cho dạng bài khác. Ví dụ: Bài 1 (tuần 1): Tự giới thiệu – Câu và bài. Bài này ngoài việc rèn luyện kĩ năng về nghi thức lời nói (tự giới thiệu) cũng có tác dụng hỗ trợ cho việc rèn luyện kĩ năng nói, kể. Chẳng hạn bài tập 2: Nghe các bạn trong lớp trả lời các câu hỏi ở bài tập 1, nói lại những điều em biết về một bạn. Hay bài tập 3: Kể lại nội dung mỗi tranh dưới đây bằng 1, 2 câu để tạo thành một câu chuyện