SKKN Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3 – 4 tuổi

1. Mở đầu

1.1. Lý do chọn đề tài.       

Giáo dục mầm non là bậc học đầu tiên của hệ thống giáo dục quốc dân. Mục tiêu của giáo dục mầm non là hình thành nhân cách một cách toàn diện cho trẻ, chính vì vậy mà giáo dục mầm non có vai trò vô cùng quan trọng trong việc tạo nền tảng cho nhân cách một con người sau này. 

Giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ lứa tuổi mầm non là một trong những mặt quan trọng của việc giáo dục con người mới phát triển toàn diện, có ảnh hưởng sâu sắc đến sự hình thành nhân cách trẻ. Tự lập giúp cho con người nói chung, trẻ em nói riêng nhận ra được khả năng của mình và ý nghĩa của cuộc sống. Vì vậy, Luật Giáo dục (năm 2005) đã đưa ra những yêu cầu về phương pháp giáo dục là: “Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý trí vươn lên” (1). Hay nói cách khác, giáo dục phải phát huy tính tự lập cho người học, điều đó nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới và phát triển của xã hội. Để trẻ nhanh chóng thích nghi với sự phát triển của xã hội, hòa nhập với cuộc sống mới thì việc hình thành tính tự lập cho trẻ ở những năm đầu tiên của cuộc đời trẻ là rất cần thiết, đặc biệt là ở giai đoạn trẻ tuổi mẫu giáo.

Tính tự lập được hình thành rất sớm và là một biểu hiện tâm lý có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hình thành các sản phẩm nhân cách của con người đặc biệt là trẻ 3- 4 tuổi. Một số dấu hiệu đáng tin cậy của sự bắt đầu hình thành tính tự lập là sự xuất hiện nhu cầu khẳng định mình, trẻ muốn tự làm một số công việc trong sinh hoạt hàng ngày. Giáo dục tính tự lập cho trẻ ngay từ khi còn bé không những tạo ra cho trẻ khả năng tự lập trong sinh hoạt hàng ngày mà còn là một trong những điều kiện quan trọng để hình thành sự tự tin, năng động, sáng tạo, làm cơ sở hình thành các kỹ năng sống sau này.

Để tạo điều kiện cho trẻ phát triển toàn diện, mục đích của giáo dục mầm non là định hướng tất cả khả năng tự lập của trẻ, góp phần hình thành cho trẻ những cơ sở chuẩn mực ban đầu về nhân cách, phẩm chất cần thiết như: Mạnh dạn, tự tin, tự lập, sáng tạo, linh hoạt và tự giác… đưa trẻ tham gia vào các hoạt động trong đời sống hàng ngày. Từ những biểu hiện của trẻ chúng ta nhận thấy khả năng tự lập có ảnh hưởng mạnh mẽ, trực tiếp đến trí tuệ, cảm xúc và trong các hoạt động trẻ có thể tự tin, kiểm soát, điều khiển các hành vi của mình. Tính tự lập quyết định việc hình thành nhân cách, trí tuệ, cảm xúc của trẻ.

Hiện nay việc giáo dục tính tự lập cho trẻ đã được xã hội và các bậc phụ huynh quan tâm. Ở trường mầm non giáo viên cũng đã luôn tạo điều kiện cho trẻ được rèn luyện tính tự lập thông qua các hoạt động học tập và các hoạt động sinh hoạt tự phục vụ bản thân phù hợp với khả năng của trẻ. Tuy nhiên mới dừng lại ở yêu cầu cần đạt, chưa có các kế hoạch hay các biện pháp giáo dục cụ thể.

Mặt khác, do xã hội ngày càng phát triển, mỗi gia đình chỉ có từ 1 đến 2 con, điều kiện kinh tế đủ đầy hoặc dư thừa, con cái lại ít nên phụ huynh thường hay nuông chiều con, làm hộ hay cấm đoán trẻ nhiều việc mà trẻ có thể làm được, từ đó dẫn tới trẻ bị thụ động, thiếu kỹ năng lao động, thiếu tự tin, sinh ra thói quen dựa dẫm, ỉ lại cho người khác, làm cho tính tự lập của trẻ khó phát triển. 

Thực tế cho thấy, không ít số trẻ mẫu giáo ở nước ta nói chung vẫn chưa có ý thức tự lập, cả gia đình và trường mầm non chưa đánh giá đúng khả năng của trẻ và vai trò quan trọng của việc cần giáo dục tính tự lập cho trẻ, điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực trước là tương lai của trẻ, sau là mục tiêu giáo dục con người mới.Vậy làm thế nào để tìm ra các biện pháp để nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ? Đây là một vấn đề cần thiết không chỉ đối với sự phát triển của trẻ mà còn có ý nghĩa sâu sắc đối với gia đình, các nhà giáo dục và với toàn xã hội nhằm góp phần giáo dục trẻ phát triển toàn diện.

Chính vì những lý do trên, tôi đã chọn đề tài:“Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi tại trường mầm non Hạnh Phúc huyện Thọ Xuân” làm đề tài viết sáng kiến kinh nghiệm trong năm học ……….. Tôi hy vọng đề tài sáng kiến kinh nghiệm này sẽ làm cơ sở để giáo viên có những định hướng, kế hoạch, biện pháp đúng đắn và kịp thời trong việc  giáo dục tính tự lập cho trẻ.

1.2. Mục đích nghiên cứu:

– Nâng cao hiệu quả của việc giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo ở trường mầm non Hạnh Phúc, tạo điều kiện cho trẻ được rèn luyện tính tự lập thông qua các hoạt động học tập và các hoạt động sinh hoạt tự phục vụ bản thân phù hợp với khả năng của trẻ để trẻ nhanh chóng thích nghi với sự phát triển của xã hội, hòa nhập với cuộc sống mới giúp trẻ phát triển một cách toàn diện.

– Rút ra những bài học kinh nghiệm, những biện pháp chăm sóc giáo dục trẻ.

– Tự học tập, rèn luyện năng lực chuyên môn của bản thân để đáp ứng với chương trình giáo dục mầm non.

1.3. Đối tượng nghiên cứu:

– Đối tượng nghiên cứu “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tính tự lập cho trẻ mẫu giáo 3- 4 tuổi tại trường mầm non” 

1.4. Phương pháp nghiên cứu:

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết từ sách vở, tài liệu

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin

– Phương pháp thống kê, xử lý số liệu

– Phương pháp đàm thoại

– Phương pháp quan sát

– Phương pháp hướng dẫn thực hành luyện tập

– Phương pháp sử dụng tình huống

– Phương pháp nêu gương khích lệ 

2. Nội dung sáng kiến

Trong năm học này tôi quyết tâm thực hiện nhiệm vụ năm học của ngành phát động và luôn lấy mục tiêu giáo dục tính tự lập cho trẻ là nhiệm vụ hàng đầu trong việc chăm sóc giáo dục trẻ, để góp một phần nhỏ bé của mình vào quá trình hình thành và phát triển nhân cách toàn diện cho trẻ theo mục tiêu của nhà trường, của ngành và của toàn xã hội.

2.1. Cơ sở lý luận

Mục tiêu của chương trình giáo dục mầm non hiện nay đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ. Tổ chức các hoạt động theo quan điểm “ Lấy trẻ làm trung tâm” nhằm phát huy tính tích cực, tính sáng tạo, khả năng tự lập của trẻ về mặt tinh thần, nhờ khả năng đó trẻ có thể tự mình làm một việc gì đấy mà không cần dựa dẫm và nhờ vào người khác.

Tuổi mầm non là lứa tuổi cần sự quan tâm đặc biệt của cha mẹ và cô giáo. Ở giai đoạn này, những mối quan hệ, sự vật, hiện tượng xảy ra xung quanh trẻ đều có tác động rất lớn đến bản thân trẻ. Vì vậy nhờ sự giáo dục đúng đắn của người lớn, tạo cơ hội để trẻ được trải nghiệm và hoàn thành nhiệm vụ được giao, cách tốt nhất để phát triển tính tự tin, tự lập cho trẻ là tạo cơ hội cho trẻ phát huy khả ngăng của mình, khen ngợi, động viên, khuyến khích của người lớn đối với trẻ.

Tự lập là một đức tính tốt nhưng nó không tự nhiên mà có, để hình thành là cả một quá trình rèn luyện, giáo dục và phải bắt đầu ngay từ khi trẻ còn nhỏ. Trẻ từ khi lọt lòng đến 6 tuổi là giai đoạn phát triển quan trọng – giai đoạn vàng trong cuộc đời mỗi con người. Đây là giai đoạn của sự tăng trưởng rất nhanh về thể chất và phát triển các mặt của trí tuệ, tình cảm và ý thức xã hội, giai đoạn tạo tiền đề quan trọng của sự hình thành nhân cách con người. Nhà giáo dục vĩ đại A.X Mascrencô đã khẳng định: “Những cơ sở căn bản của nhân cách con người đã được hình thành từ trước tuổi lên 6. Những điều dạy trẻ trong thời kỳ này chiếm tới 90% tiến trình giáo dục trẻ, về sau việc giáo dục con người vẫn tiếp tục nhưng lúc đó là lúc bắt đầu nếm quả, còn những nụ và hoa thì đã được vun trồng từ 6 năm đầu tiên” (2).

Với khả năng tự lập, trẻ biết vị trí của mình trong gia đình, trong lớp học, sau đó trẻ mới tìm hiểu mối quan hệ giữa những người xung quanh, phát triển năng lực thực hiện nhiệm vụ một cách có kế hoạch. Từ những biểu hiện trên của trẻ chúng ta nhận thấy khả năng tự lập có ảnh hưởng mạnh mẽ trực tiếp đến trí tuệ, cảm xúc của trẻ, bởi vì khi trẻ tự làm một công việc nào đấy trẻ sẽ thể hiện sự tự tin vào khả năng thực hiện, kiểm tra được công việc của mình sau khi làm