SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4 – 5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học

1. MỞ ĐẦU
2. Lý do chọn đề tài

Ngôn ngữ là một hệ thống tín hiệu đặc biệt. Là phương tiện nhận thức và giao tiếp hữu hiệu nhất của con người, nhờ có ngôn ngữ con người mới có phương tiện để nhận thức và thể hiện nhận thức của mình, để giao tiếp và hợp tác với nhau. Nói đến sự phát triển của loài người không thể không nói đến vai trò đặc biệt quan trọng của ngôn ngữ.

Ngôn ngữ còn là nét văn hóa đặc trưng của một dân tộc, một quốc gia. Thực tế cho thấy dù cho xã hội có thay đổi, đất nước có giàu mạnh, con người có thể tạo ra nhiều máy móc, thiết bị thông tin hiện đại đến mấy thì ngôn ngữ vẫn giữ vai trò quyết định cho sự hình thành và phát triển nhân cách con người. 

Trường mầm non là nơi tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn vẹn nhân cách, trong đó vai trò của giáo viên và hoạt động tích cực của từng cá nhân trẻ có ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của trẻ nói chung và phát triển ngôn ngữ của từng trẻ nói riêng. Nên việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là nhiệm vụ hết sức quan trọng nó giúp trẻ lĩnh hội cả 3 thành phần của ngôn ngữ: “Phát âm, vốn từ, ngôn ngữ mạch lạc”. Phát triển ngôn ngữ cho trẻ lứa tuổi mầm non là nói mạch lạc, hiểu từ và rõ ý, để thực hiện được điều đó thì người giáo viên mầm non có vai trò hết sức quan trọng trong việc giúp trẻ phát âm đúng bởi khi học nói trẻ đã cần phải nhớ nói như thế nào. Thông qua ngôn ngữ, lời nói của người lớn, trẻ làm quen với các sự vật, hiện tượng và hiểu những đặc điểm, tính chất, cấu tạo, công dụng… của chúng và trẻ học được từ tương ứng (từ và hình ảnh trực quan đi vào nhận thức của trẻ cùng một lúc). Ngôn ngữ giúp trẻ mở rộng hiểu biết về thế giới xung quanh. Từ ngữ giúp cho việc cũng cố những biểu tượng đã được hình thành. Thông qua ngôn ngữ, trẻ nhận thức được cái đẹp ở thế giới xung quanh, qua đó làm cho tâm hồn trẻ càng thêm bay bổng, trí tưởng tượng càng phong phú; đồng thời trẻ càng yêu quý cái đẹp và mong được tạo ra cái đẹp. Do đó nhiệm vụ của người giáo viên là tổ chức xây dựng môi trường ngôn ngữ, tổ chức hoạt động để trẻ được nghe, bắt chước và được nói một cách chuẩn mực nhất.

Trong thực tế đứng lớp tôi nhận thấy trẻ 4-5 tuổi tuy đã được làm quen qua nhà trẻ và lớp 3-4 tuổi, nhưng ngôn ngữ của trẻ chưa hoàn thiện, nhiều trẻ vẫn còn nói ngọng, nói lắp, phát âm chưa chuẩn, vốn từ của trẻ còn nghèo nàn, vì thế trẻ chưa mạnh dạn trong giao tiếp, khi trả lời hoặc giao tiếp với người lớn chưa tự tin, hoặc nói câu cụt, câu què. Đặc biệt là trẻ nói tiếng địa phương nhiều. Bên cạnh đó phụ huynh chưa quan tâm nhiều đến việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Vậy làm thế nào để phát triển ngôn ngữ cho trẻ một cách tốt nhât, hiệu quả nhất để giúp trẻ phát triển tư duy vì ngôn ngữ là công cụ của tư duy, đồng thời giúp góp phần phát triển toàn diện nhân cách trẻ 

Để thực hiện được ý tưởng đó, tôi nhận thấy trong trường mầm non có rất nhiều hoạt động đẻ phát triển ngôn ngữ cho trẻ, trong đó hoạt động làm quen với tác phẩm văn học rất phù hợp và hiệu quả với việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Thông qua ngôn ngữ văn học (thơ, truyện, ca dao, đồng dao,…), trẻ cảm nhận được cái hay, cái đẹp trong tiếng mẹ đẻ, những hành vi đẹp trong cuộc sống, trẻ biết được những gì nên làm và những gì không nên làm, qua đó rèn luyện những phẩm chất đạo đức tốt ở trẻ, dần dần hình thành ở trẻ những khái niệm ban đầu về đạo đức như: ngoan- hư; tốt – xấu; thật thà- không thật thà… Thông qua tác phẩm văn học giúp trẻ tích lũy được vốn từ ngữ phong phú, đa dạng giúp trẻ nói rõ ràng, nói chuẩn tiếng Việt, diễn đạt ngôn ngữ mạch lạc rõ ràng hơn. Chính vì vậy mà tôi đã đi sâu vào nghiên cứu “Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học ở trường mầm non Định Công”.

1. Mục đích nghiên cứu: Tìm ra một số biện pháp hữu hiệu nhất trong việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học góp phần phát triển toàn diện cho trẻ ở trường mầm non Định Công

III. Đối tượng nghiên cứu: Trẻ  4- 5 tuổi lớp chồi 2 trường mầm non Định Công

1. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp sử dụng trong đề tài:

– Phương pháp đàm thoại

– Phương pháp quan sát

– Phương pháp thực hành trải nghiệm

– Phương pháp điều tra khảo sát thực tế

– Phương pháp thống kê xử lý số liệu.

– Phương pháp tổng hợp phân tích các tài liệu có liên quan

1. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2. Cơ sở lý luận  

         Phát triển ngôn ngữ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất của giáo dục mần non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui chơi, ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển tâm lí của trẻ. Bên cạnh đó ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện.

Bằng các hình tượng văn học mở ra cho trẻ cuộc sống với xã hội và thiên 
nhiên, các mối quan hệ qua lại của con người. Những hình tượng đó giúp trẻ 
nhận thức được tính rõ ràng, chính xác của từ ngữ trong tác phẩm văn học. 
Với nhiệm vụ khơi dậy ở trẻ tình yêu đối với từ ngữ nghệ thuật thông qua 
cách đọc kể diễn cảm, cao hơn nữa là biết sử dụng ngôn ngữ của mình để kể chuyện  Yêu cầu này đòi hỏi trẻ phải có vốn từ phong phú, các kỹ năng tổng 
hợp, kỹ năng truyền đạt ý nghĩ của mình một cách chính xác, tập trung chú ý và 
nói biểu cảm. Những kỹ năng này trẻ lĩnh hội được trong quá trình nhận thức có 
hệ thống bằng con đường luyện tập thường xuyên hằng ngày. 

Học thuyết về hệ thống tín hiệu đã khẳng định: Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu thứ 2, là sự hoạt động đặc biệt của vỏ bán cầu đại não. Học thuyết này đảm bảo cho phương pháp phát triển ngôn ngữ ở trẻ vì vậy giáo viên cần lựa chọn đúng các phương pháp trong việc dạy nói cho trẻ, nhấn mạnh hiệu quả của những phương pháp tích cực: Tích cực nhận thức và tích cực thực hành ngôn ngữ.

Các nhà giải phẫu khẳng định: Trong 3 năm đầu là kết thúc sự trưởng thành về mặt giải phẫu những vùng não chỉ huy ngôn ngữ. Vì thế cần phải phát triển ngôn ngữ đúng lúc mới đạt kết quả tốt. Đặc điểm ngữ âm của trẻ 4- 5 tuổi tăng nhanh, về ngữ pháp lời nói của trẻ rõ ràng mạch lạc hơn, trẻ biết sử dụng câu dài hơn, có khả năng kể lại chuyện, kể theo tranh và theo trình tự trước sau tuy nhiên trẻ dùng từ còn thiếu sự chính xác.

Từ những cơ sở lý luận trên là giáo viên dạy trẻ 4-5 tuổi tôi đã nhận thức được rõ tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi. Chính vì vậy tôi đã đi sâu nghiên cưú đề tài: “Phát triển ngôn ngữ cho trẻ 4-5 tuổi thông qua hoạt động làm quen với tác phẩm văn học” nhằm đáp ứng nhu cầu nhận thức của trẻ mầm non hiện nay. 

1. Thực trạng vấn đề nghiên cứu

Năm học ……… tôi được phân công chủ nhiệm lớp Mẫu giáo 4-5 tuổi trường Mầm non Định Công, trong quá trình chăm sóc giáo dục trẻ tôi đã rút ra những điểm nổi bật sau:

1. Thuận lợi

Năm học ………nhà trường đã tổ chức hội thi “ Xây dựng môi trường giáo dục lấy trẻ làm trung tâm trường đã chỉ đạo giáo viên xây dựng môi trường bên trong, ngoài lớp học và không gian góc chơi cho trẻ trãi nghiệm rất thuận lợi cho việc thực hiện đề tài. 

Tôi được ban giám hiệu nhà trường tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi xây dựng môi trường văn học phong phú và có nội dung đa dạng về hình thức, hài hoà về thẩm mỹ, phù hợp với khả năng nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý của trẻ.

Bản thân luôn yêu nghề mến trẻ, ham học hỏi nâng cao năng lực chuyên môn, thường xuyên quan sát, học hỏi đồng nghiệp qua các giờ làm quen với tác phẩm văn học và tự tìm hiểu qua các loại sách báo.

Bản thân có năng khiếu về hoạt động làm quen với tác phẩm văn học nên rất thuận lợi trong quá trình thực hiện.

Bản thân tổ trưởng chuyên môn nên nắm vững chuyên môn và hàng năm được BGH cử đi tiếp thu chuyên đề huyện.