SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng nói và viết cho học sinh lớp 2

A. PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Trải qua hàng nghìn năm, cùng với sự tiến hoá của loài người, ngôn ngữ cũng dần dần được hình thành, phát triển và hoàn thiện. Ngôn ngữ từ mức độ đơn giản là trao đổi thông tin, tiếp đến là biểu lộ tình cảm, trạng thái tâm lí, cao hơn nữa là yếu tố quan trọng biểu lộ văn hoá, tính cách của con người. Việc sử dụng ngôn ngữ: nói – viết không thể thiếu trong học tập, lao động – giao tiếp hằng ngày. Việc nói, viết đúng chuẩn mực là cơ sở để ta có thể đánh giá trình độ văn hoá về mặt ngôn ngữ của một người. Khi chúng ta dùng sai tức là chúng ta đã làm nghèo đi vốn Tiếng Việt, làm mất vẻ đẹp của tiếng nói và chữ viết. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục hiện nay: Giáo dục với tư cách là bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục Tiểu học nhằm hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn, lâu dài về tình cảm, trí tuệ, thể chất và các kĩ năng cơ bản áp dụng cho cuộc sống sau này. Trong tất cả các môn học, Tiếng Việt là một trong những môn học quan trọng, chiếm nhiều thời lượng, thời gian dạy học. Việc dạy học Tiếng Việt trong nhà trường, ở cấp tiểu học đã chú trọng tới bốn kĩ năng cơ bản đó là: nghe, nói, đọc, viết. Trong bốn kĩ năng này, kĩ năng nào cũng quan trọng, có quan hệ mật thiết với nhau, song với kĩ năng nghe và nói là hai kĩ năng học sinh đã có sẵn một số “vốn” nhất định. Học sinh “nghe” thì dễ nhưng tiếp nhận thông tin và thể hiện, diễn đạt “nói” cho người khác tiếp nhận lại thông tin một cách hiệu quả thì đó là cả một quá trình học hỏi, trau dồi. Hai kĩ năng đọc và viết được hình thành và phát triển khi học sinh đi học, bắt đầu ở cấp tiểu học học sinh mới thực sự thực hiện kĩ năng viết. Thực tế dạy học, tôi nhận thấy rằng: nhiều thế hệ học sinh của mình còn có nhiều em gặp khó khăn trong việc nói và viết câu đúng theo chuẩn ngôn ngữ Tiếng Việt.
Vậy, làm thế nào để tất cả đối tượng học sinh, cho dù các em sống ở những nơi điều kiện có nhiều khó khăn và sách tham khảo chưa được phong phú đa dạng vẫn phát huy được sự sáng tạo, thông minh và khả năng suy nghĩ linh hoạt khi đặt câu, viết văn, tự tin khi diễn đạt?
Là một giáo viên đã từng công tác lâu năm ở huyện miền núi, và đã nhiều năm dạy học ở lớp 2, cùng những trăn trở nêu trên. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài “Một số biện pháp rèn kĩ năng nói và viết cho học sinh lớp 2”, trường Tiều học Lương Sơn 1, huyện Thường Xuân.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ hội nhập với nền kinh tế, quốc tế hoá toàn cầu. Cùng với sự phát triển lớn mạnh về mọi mặt thì giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển của đất nước . Nghị quyết TW II của Đảng đã đề ra nhiệm vụ: “Giáo dục là quốc sách hàng đầu của đất nước.” Đảng ta, chính phủ ta cũng đã chỉ ra rằng: Chúng ta hoà nhập chứ không hoà tan. Sinh thời Bác Hồ của chúng ta đã nói: Tiếng Việt của chúng ta rất giàu và đẹp. Hãy giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt như giữ gìn chính con ngươi của mắt mình. Vậy phải làm thế nào để giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt, bản sắc văn hoá dân tộc? Một phần quan trọng đó chính là việc giữ gìn, trau dồi ngôn ngữ Việt. Từ xa xưa, ông cha ta đã rất coi trọng việc giáo dục ngôn ngữ: Tục ngữ có câu: “Học ăn học nói, học gói học mở”. Con người muốn tư duy tốt phải có ngôn ngữ. Ngôn ngữ là công cụ của tư duy. Vì thế, tư duy và ngôn ngữ có quan hệ chặt chẽ, mật thiết, tác động qua lại với nhau. Người có tư duy tốt sẽ nói năng mạch lạc, trôi chảy, và nếu ngôn ngữ được trau dồi tỉ mỉ thì sẽ tạo điều kiện tốt cho việc phát triển tư duy. Để hoàn thành nhiệm vụ phát triển tư duy, để học sinh nói và viết tốt phải kể đến vai trò và trách nhiệm của mỗi giáo viên trong nhà trường. Ngay từ lớp 2, tôi thấy việc rèn kĩ năng nói và viết câu cho học sinh hết sức quan trọng và cần thiết, tạo nền tảng, tiền đề cho những lớp học, cấp học tiếp theo. Trong nhiều năm được phân công trực tiếp giảng học sinh lớp 2, tôi đã tập trung nghiên cứu khả năng sử dụng ngôn ngữ, nói và viết câu của học sinh, những vấn đề còn hạn chế hoặc khó khăn của học sinh trong cách diễn đạt để từ đó giúp các em thực hiện tốt hơn kĩ năng nói và viết câu. Điều này đã thôi thúc tôi luôn tìm hiểu tài liệu, học hỏi đồng nghiệp, suy nghĩ tìm tòi, áp dụng đúc kết kinh nghiệm dạy học của mình để làm sao nâng cao được chất lượng dạy học của mình trong từng tiết học.
III. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu của đề tài đó là những kinh nghiệm rèn kĩ năng nói và viết cho học sinh lớp 2.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
– Phương pháp trực quan: tôi tiến hành theo dõi, giúp đỡ trực tiếp.
– Phương pháp thực hành – luyện tập
– Phương pháp thảo luận nhóm: Đối với những từ khó dễ viết sai, hiểu sai… tôi trao đổi với đồng nghiệp để tìm cách giải quyết tốt nhất.
Ngoài ra tôi còn tự tìm hiểu qua sách báo, qua mạng để tham khảo những câu văn hay, cách viết văn, kinh nghiệm giáo dục học sinh nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục.
B. NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
Ngôn ngữ là một thứ công cụ có giá trị, có tác dụng vô cùng to lớn, nó có thể dùng để diễn đạt tất cả những gì con người nghĩ ra, nhìn thấy, biết được từ những cái nhỏ bé, đơn giản nhất. Ngôn ngữ được thể hiện chủ yếu, cơ bản nhất dưới hai hình thức: nói và viết. Đến tuổi đi học, các em mới có điều kiện học chữ, học ngôn ngữ viết. Đây là một hình thức ngôn ngữ mới, có sức diễn đạt lớn nhưng lại xây dựng theo những quy tắc, chuẩn mực nghiêm ngặt. Như chúng ta đã biết, đơn vị ngôn ngữ thường dùng chính là câu. Khi giao tiếp thực tế hoặc học tập bất kỳ môn học nào cũng cần đòi hỏi, rèn luyện hai kĩ năng: nói và viết, tức là khả năng sử dụng câu. Vậy chúng ta cần phải dạy học sinh nói và viết như thế nào cho đúng, cho hay, để các em hiểu và giao tiếp đạt đến một mức độ chuẩn mực? Nếu học sinh yếu kém về ngôn ngữ, nghe chỉ hiểu lơ mơ. Nói, viết không sao thể hiện được ý mình cho suôn sẻ, rõ ràng, mạch lạc thì sẽ làm cho người nghe khó hiểu, thậm chí hiểu sai. Như vậy các em cũng không thể nào khai thác, tiếp nhận đầy đủ thông tin từ thầy, từ sách vở được. Bởi vậy, trong nhà trường, việc bồi dưỡng, rèn luyện ngôn ngữ cho học sinh là việc làm vô cùng quan trọng và cần thiết.
Nói như vậy, Tiếng Việt cũng không phải là những gì xa lạ. Đó chính là vốn sống, vốn hiểu biết, là sự học hỏi, trau dồi kiến thức của mỗi chúng ta. Thế nên, hãy đem những gì chúng ta biết, chúng ta học tập, chắt lọc để truyền dạy cho các em ngay từ khi các em đang chập chững bước vào ngưỡng của của cuộc đời, để mai sau cùng với kiến thức, vốn sống các em sẽ tự khẳng định được mình.
Với những suy nghĩ trên, là một giáo viên, trong những năm qua, tôi đã không ngừng học hỏi để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để đạt được hiệu quả cao trong dạy học. Đã nhiều năm, được phân công chủ nhiệm lớp 2. Tôi thấy rằng học sinh của mình còn mắc lỗi rất nhiều khi nói và viết câu. Vì thế, tôi luôn trăn trở để tìm ra giải pháp giúp học sinh khắc phục lỗi nói và viết câu đạt hiệu quả. Đó chính là: “Một số biện pháp rèn kĩ năng nói và viết cho học sinh lớp 2.”.
II. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.
Trong những năm qua, tôi được giao nhiệm vụ chủ nhiệm lớp hai. Tôi thấy có những thuận lợi và khó khăn nhất định ít nhiều ảnh hưởng đến chất lượng dạy học. Đó là:
1. Thuận lợi:
Đa số các bậc phụ huynh đều thấy được tầm quan trọng của việc học nên đã tạo điều kiện cho học sinh đến trường đến lớp. Các em có đủ đồ dùng cần thiết để học tập.
2. Khó khăn:
Nhiều gia đình kinh tế còn gặp khó khăn, đời sống vật chất còn thiếu thốn, chưa kể một số đông học sinh là con em dân tộc thiểu số, phát âm theo chuẩn ngôn ngữ Tiếng Việt ít nhiều có sự ảnh hưởng của yếu tố địa phương. Ví dụ: một số âm chưa rõ: “l” với “đ”: “lời nói” có khi thành “đời nói”; âm “b” trong một số trường hợp lẫn với âm “v”, “bỏ đi’ thành “vỏ đi”… Các em ít có điều kiện được tiếp cận với khoa học công nghệ hiện đại, kĩ năng giao tiếp có phần hạn chế. Một số học sinh nhà xa điểm trường đường đi trơn dốc, có khi phải lội qua suối, trời mưa to không thể đi qua được. Khả năng tiếp thu, trình độ kiến thức của học sinh không đồng đều.
Bên cạnh đó còn có một số gia đình bố mẹ đi làm ăn xa, gửi con lại cho ông bà trong khi đó các em lại đang còn nhỏ, tính tự học chưa cao.
Từ thực trạng trên, tôi đã tiến hành khảo sát lớp mình chủ nhiệm trong hai năm học như sau: