SKKN Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ở trường tiểu học

1. MỞ ĐẦU

  1.1. Lí do chọn đề tài

Đại hội Đảng lần thứ XII đã xác định: “Quán triệt sâu sắc và cụ thể hóa các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục và đào tạo trong hệ thống chính trị, ngành giáo dục và đào tạo và toàn xã hội, tạo sự đồng thuận cao coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu” (1).

      Mặt khác, sự công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và những thách thức của hội nhập quốc tế đòi hỏi chúng ta phải khẩn trương đổi mới giáo dục – đào tạo, trong đó có đổi mới chương trình dạy học bao gồm cả đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học. Thực hiện chủ trương đúng đắn đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai đổi mới chương trình dạy học và cấp học nói chung, chương trình Tiểu học nói riêng. Chính vì vậy, việc soạn thảo chương trình Tiểu học mới góp phần chuẩn bị lớp người phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước và hội nhập quốc tế đầu thế kỷ XXI là vô cùng cần thiết.

Như chúng ta đã biết, môn Tiếng Việt ở Tiểu học là một trong những môn học giữ vị trí vô cùng quan trọng. Mục tiêu chính của môn Tiếng Việt ở Tiểu học nhằm:  Hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng sử dụng Tiếng Việt (nghe, nói, đọc, viết ) giúp học sinh giao tiếp trong các môi trường hoạt động của lứa tuổi. Thông qua việc dạy học Tiếng Việt góp phần rèn luyện các thao tác của tư duy .

       Cung cấp cho học sinh những kiến thức sơ giản về Tiếng Việt và những hiểu biết về tự nhiên xã hội, về con người, về văn hoá, văn học Việt Nam và nước ngoài. Bồi dưỡng tình yêu Tiếng Việt và hình thành thói quen giữ gìn sự trong sáng, giàu đẹp của Tiếng Việt góp phần hình thành nhân  cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

        Môn Tiếng Việt dạy ở trường Tiểu học được chia thành nhiều phân môn như: Tập đọc, Tập viết, Chính tả, Kể chuyện, Luyện từ và câu, Tập làm văn, mỗi phân môn  đều có  một mục đích và nhiệm vụ riêng của nó song đều có một điểm chung là hình thành và phát triển bốn kỹ năng: Nghe, nói, đọc, viết thông qua hoạt động giao tiếp cho học sinh. Riêng phân môn Tập làm văn có vị trí đặc biệt quan trọng trong dạy học Tiếng Việt. Đây là một phân môn mang tính chất thực hành tổng hợp. Việc dạy Tập làm văn ở bậc tiểu học có một vị trí rất quan trọng, nó góp phần rèn luyện cho học sinh năng lực  sử dụng tiếng mẹ đẻ, tạo điều kiện cho các em  giao tiếp trong cuộc sống  hàng ngày và học tập tốt các môn học khác. Nếu như các môn học và phân môn khác của môn Tiếng Việt cung cấp cho các em một hệ thống các kiến thức kỹ năng thì phân môn Tập làm văn  tạo điều kiện  cho các em  thể hiện các kiến thức, rèn luyện các kỹ năng đó 

một cách linh hoạt thực tế và có hệ thống hơn. Chính những văn bản nói, viết các em có được từ phân môn Tập làm văn  theo các nghi thức lời nói, thuyết trình … đã thể hiện những hiểu biết thực tế, những kỹ năng sử dụng Tiếng Việt mà các em đã được học ở phân môn Tập làm văn các kiểu bài miêu tả được học nhiều nhất, nó giúp cho  học sinh tái hiện lại cuộc sống con người, phong cảnh thiên nhiên hiện lên như một bức tranh  nhiều mầu sắc. Nó giúp các em  có tâm hồn văn học có tình yêu quê hương đất nước và cuộc sống con người.

1.2. Mục đích nghiên cứu

Để chất lượng bài văn miêu tả của học sinh lớp 4 tốt hơn, giúp các em học sinh có hứng thú trong học tập, nâng cao chất lượng phân môn Tập làm văn nói riêng, môn Tiếng Việt nói chung và chất lượng giáo dục trong nhà trường luôn phát triển bền vững. Chính vì thế tôi đã nghiên cứu và viết đề tài: “Một số biện pháp rèn kĩ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ở Trường Tiểu học”. 

1.3. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp rèn kỹ năng viết văn miêu tả cho học sinh lớp 4 ở trường Tiểu học.

1.4. Phương pháp nghiên cứu: Trong Sáng kiến này tôi đã sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp điều tra khảo sát thực tế: Tôi đã điều tra khảo sát học sinh lớp 4B thông qua đề bài “Tả một đồ dùng học tập hoặc đồ chơi mà em yêu thích”. Phương pháp thu thập thông tin qua các buổi dự giờ của đồng nghiệp trong trường. Phương pháp xây dựng cơ sở lí thuyết thông qua mối liên hệ mật thiết và bổ trợ cho nhau giữ các phân môn Tiếng Việt.

2. NỘI DUNG

  2.1. Cơ sở lí luận

Chương trình Tiếng việt lớp 4 hiện hành được biên soạn theo các quan điểm dạy giao tiếp, quan điểm tích hợp, quan điểm tích cực hóa hoạt động của học sinh. Chính vì vậy  kỹ năng sử dụng ngôn ngữ  nói và viết của học sinh  có phần tiến bộ hơn. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm của chương trình là đổi mới phương pháp dạy học chuyển từ phương pháp truyền thụ kiến thức sang phương pháp tích cực hóa hoạt động của học sinh, trong tiết học học sinh tự quan sát, suy nghĩ, rồi rút ra kiến thức mới. Sách giáo khoa tiếng việt lớp 4 không trình bày kiến thức bằng những kết quả cho sẵn mà xây dựng hệ thống câu hỏi bài tập yêu cầu học sinh hoạt động nhằm chiếm lĩnh kiến thức và phát triển kỹ năng nhận thức của học sinh. 

Trong phân môn Tập làm văn lớp 4, các em được học về văn miêu tả theo trình tự các dạng bài sau:

– Cấu tạo của bài văn miêu tả đồ vât ở tuần 14 (SGK Tiếng Việt 4 – tập 1, trang 143)(1) giúp học sinh có khái niệm về văn miêu tả nói chung. Tạo điều kiện thuận lîi cho các em học các kiểu bài: 

– Miêu tả đồ vật, miêu tả cây cối (SGK Tiếng Việt 4 – tập 2, trang 30).(2)

– Miêu tả con vật (SGK Tiếng Việt 4 – tập 2, trang 112). 

– Lên lớp 5 học tiếp về tả cảnh, tả người. 

– Ở mỗi kiểu bài, các em được thực hành, rèn luyện các kĩ năng cơ bản: quan sát đối tượng miêu tả, dựng đoạn và viết bài văn miêu tả. Ở lớp 4 các em đã được học một cách tương đối có hệ thống về kĩ năng xây dựng văn bản hoàn chỉnh (Gồm 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài).

Thực tiễn trong quá trình dạy Tập làm văn lớp 4 tôi thấy nếu học sinh chưa nắm vững kiến thức về kiểu bài, chưa hiểu rõ bản chất nội dung của đề bài nó nằm trong thể loại gì thì trong suốt quá trình diễn đạt của mình dễ bị rơi vào xu hướng lạc đề, hoặc xa đề. Học sinh chưa biết cách sắp xếp ý, liên kết câu, chưa nắm vững được bố cục bài viết thì bài viết trở nên liệt kê và thiếu sinh động, rời rạc, không lôgíc. Trước những thực trạng trên, đối với học sinh Tiểu học thường có thể hoặc rất dễ mắc phải khi viết một bài văn. Rõ ràng vấn đề đặt ra với tôi là cần có một số biện pháp giúp học sinh thực hành viết tốt một bài Tập làm văn miêu tả. 

Trước hết cần phải hiểu rõ miêu tả là làm cho đối tượng mà ta đã từng nghe, từng thấy .. như được hiện ra trước mắt người nghe, người đọc. Từ việc nắm chắc thế nào là miêu tả, giáo viên cần giúp học sinh phân biệt được miêu tả trong văn chương và miêu tả trong khoa học. Ví dụ trong bài văn miêu tả con mèo, học sinh có viết: “Con mèo nhà em dài 30 cm, nặng khoảng 12 kg, chân nó dài khoảng 10 cm, lông nó màu vàng nhạt….” Giáo viên cần nói rõ cho học sinh biết đây chưa phải là cách miêu tả trong văn học. Miêu tả trong văn học không cần sự chính xác, tỉ mỉ đến như vậy. Giáo viên có thể đọc cho học sinh nghe một số đoạn văn miêu tả về con mèo để học sinh thấy được sự khác nhau đó.

2.2. Thực trạng

Năm học …….., tôi được giao chủ nhiệm và giảng dạy lớp 4B có 29 học sinh. Số học sinh con gia đình làm nông nghiệp 28/29 em = 96,5%. Con hộ nghèo và cận nghèo: 4/29 học sinh = 13,8%

1. Thuận lợi: Qua các tiết giảng dạy và dự giờ các đồng chí giáo viên trong trường có sự chuẩn bị bài chu đáo trước khi lên lớp. Giáo viên dạy đảm bảo theo yêu cầu chuẩn kiến thức kĩ năng của phân môn Tập làm văn. Tổ chức và hướng dẫn tỉ mỉ đến từng đối tượng học sinh về cách mở bài, cách quan sát đối tượng miêu tả và kết bài của bài văn.

Học sinh lớp 4 ở trường nói chung và lớp 4B nói riêng đều rất chăm ngoan, chú ý, nắm rõ cách mở bài, kết bài. Biết cách quan sát, miêu tả đối tượng. Sử dụng từ, câu, các hình ảnh so sánh, nhân hóa trong câu văn phù hợp. Biết sắp xếp ý, đoạn trong bài văn.

1. Khó khăn: 

Khi dạy và dự giờ của đồng nghiệp tôi thấy một số tồn tại và hạn chế sau:

Việc tiếp cận với việc đổi mới phương pháp dạy học đối với một số giáo viên còn hạn chế vì thực tế hiện nay chất lượng giáo viên tiểu học của ta chưa đồng đều.

Nhiều giáo viên thiếu kiến thức về Tiếng Việt. Chưa hiểu cách “mở, dẫn, dắt” học sinh trong học tập, chưa biết cách tạo tình huống, mà phụ thuộc hoàn toàn vào sách hướng dẫn, sách Giáo viên, sách bài soạn,….chưa chú ý đến đối tượng học sinh ở lớp mình dạy, ở địa bàn mình dạy mà phân chia thời gian cho hợp lý.

      Trong một tiết học thời gian có 40 phút là tối đa mà kiến thức phải cung cấp quá nhiều nên giáo viên chỉ hay quan tâm đến đối tượng học sinh học tốt,  để tiết dạy thành công từ đó dẫn đến kết quả học tập môn Tập làm văn chưa cao.

       Qua dự giờ tôi thấy một số giáo viên dạy còn áp đặt, mới chỉ hướng dẫn học sinh theo yêu cầu của sách mà chưa chú ý đến việc thâm nhập và khám phá cái hay, cái đẹp của bài văn.

       Đa số giáo viên chỉ chú ý đến học ở lớp mà chưa chú ý đến việc luyện tập ở nhà, chưa hướng cho các em tham khảo thêm sách, báo…Nhiều học sinh có phát hiện rất đặc biệt về đối tượng miêu tả nhưng các em không biết diễn đạt như thế nào nên bài làm của các em không có sự liên kết giữa các ý, không diễn tả được những cái hay, cái đẹp của những cảm nhận, phát hiện đó. Nhiều học sinh khi làm bài do vốn sống có hạn nên dïng từ thiếu chÝnh xác vì thế không diễn đạt được ý muốn nói.

Các em chưa biết quan sát, chưa biết tìm ý… nên khi sắp xếp các ý còn lộn xộn, không theo một thứ tự miêu tả nào.