SKKN Một số giải pháp dạy học tích hợp liên môn trong môn Sinh học 8

MỤC LỤC

1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài

Yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy hiện nay của ngành giáo dục  đòi hỏi người thầy phải đổi mới phương pháp dạy học sao cho học sinh tích cực và chủ động trong quá trình chiếm lĩnh tri thức, phát triển được năng lực phẩm chất của người học. Để góp phần thực hiện việc đào tạo học sinh thành những con người năng động, độc lập, sáng tạo tiếp thu được những tri thức khoa học, kĩ thuật hiện đại, biết vận dụng kiến thức và tìm ra các giải pháp hợp lí cho vấn đề trong cuộc sống của bản thân và của xã hội. 

Nghị quyết 29 – NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó đã chỉ rõ cần tăng cường năng lực dạy học theo hướng “tích hợp liên môn” đây là một trong những vấn đề cần ưu tiên. Do đó dạy học tích hợp liên môn trong các môn học là một trong những yêu cầu về đổi mới phương pháp dạy học.

Dạy học theo hướng tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng cao năng lực của người học, giúp đào tạo ra những con người có đầy đủ phẩm chất và năng lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Tích hợp là tư tưởng, là nguyên tắc và là quan điểm hiện đại trong giáo dục. Đối với nền giáo dục Việt Nam hiện nay việc hiểu đúng và vận dụng phù hợp quá trình tích hợp có thể đem lại những hiệu quả cụ thể đối với từng phân môn trong nhà trường phổ thông. 

Dạy học tích hợp liên môn giúp cho học sinh biết tổng hợp kiến thức, kĩ năng ở nhiều môn học để giải quyết các nhiệm vụ học tập và hình thành năng lực giải quyết các tình huống thực tiễn. Khi giải quyết một vấn đề trong thực tiễn, bao gồm cả tự nhiên và xã hội, đòi hỏi học sinh phải vận dụng kiến thức tổng hợp, liên quan đến nhiều môn học như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống; giáo dục pháp luật; giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, biển, đảo; giáo dục sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, bảo vệ môi trường, an toàn giao thông…

Là giáo viên dạy bộ môn Sinh học, tôi luôn trăn trở về vấn đề làm thế nào vừa dạy học sinh nắm bắt những kiến thức cơ bản của bộ môn, vừa lồng ghép những đơn vị kiến thức về các môn khác cho học sinh để học sinh có thể tổng hợp được kiến thức và vận dụng vào để giải quyết các tình huống trong thực tiễn. Tôi thấy rất băn khoăn về vấn đề này và mong muốn được đưa ra một vài suy nghĩ của bản thân mình vào việc trả lời câu hỏi trên. Lựa chọn phương pháp dạy  học theo hướng tích hợp liên môn mà cá nhân tôi đã trực tiếp giảng dạy và trên cơ sở tìm tòi những tư liệu về bảo vệ môi trường, thu thập thông tin qua báo đài và internet, đặc biệt là nắm bắt về phương pháp dạy học tích hợp nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh trên tinh thần Nghị quyết 29 – NQ/TW. Vì thế tôi mạnh dạn xin được trình bày “ Một số giải pháp dạy học tích hợp liên môn trong môn Sinh học 8 ở trường PTDT Bán trú THCS Trung Hạ” để chia sẻ để các đồng nghiệp tham khảo.

1.2. Mục đích nghiên cứu

– Làm cho quá trình học tập có ý nghĩa hơn: Hình thành ở học sinh những năng lực rõ ràng. 

– Giúp học sinh phân biệt cái cốt yếu với cái ít quan trọng hơn: Do dự tính được những điều cần thiết cho học sinh. 

– Quan tâm đến việc sử dụng kiến thức trong tình huống cụ thể: Giúp học sinh hòa nhập vào thực tiễn cuộc sống, vận dụng được trong các tình huống thực tế. 

– Giúp học sinh xác lập mối quan hệ giữa các khái niệm đã học. 

1.3. Đối tượng

– Đề tài tập trung vào đối tượng nghiên cứu là: giải pháp dạy học tích hợp liên môn trong môn Sinh học 8 nhằm giúp học sinh khái quát hoá, tổng hợp và vận dụng kiến thức của nhiều môn học, đồng thời kích thích học sinh tích cực học tập và khả năng tư duy sáng tạo.

– Đề tài chỉ giới hạn phạm vi nghiên cứu một số tiết tiết dạy học theo chủ đề tích hợp liên môn Sinh học 8 tại trường PTDTBT THCS Trung Hạ với 2 lớp 8A, 8B ( 50 học sinh).

1.4. Phương pháp nghiên cứu

          Trong quá trình nghiên cứu đề tài tôi đã sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau : 

–  Phân tích, đối chiếu, so sánh khả năng tiếp thu và vận dụng kiến thức

của học sinh khi sử dụng hai phương pháp dạy học khác nhau trong tiết học.

– Phương pháp quan sát: Hình thức chủ yếu của phương pháp này là dự giờ đồng nghiệp từ đó tôi có thể phát hiện ra những ưu nhược điểm trong bài dạy của các đồng nghiệp .

– Phương pháp so sánh: với phương pháp này tôi có thể phân loại, đối chiếu kết quả nghiên cứu.

– Ngoài ra tôi còn sử dụng những phương pháp hỗ trợ khác như: đọc tài liệu, thống kê, thăm dò ý kiến của học sinh, trao đổi kinh nghiệm cùng đồng nghiệp.

2. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lí luận

Nhiệm vụ của trường THCS là bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành những người làm chủ đất nước trong tương lai. Đây là những chủ nhân tương lai được giác ngộ lí tưởng cách mạng, lí tưởng XHCN, có trình độ văn hóa, khoa học kĩ thuật toàn diện, có sức khỏe, sự thông minh, cần cù, sáng tạo để xây dựng đất nước XHCN.

Dạy học Tích hợp là một vấn đề  có ý nghĩa và tầm quan trọng  rất lớn  đối với nghề nghiệp và tương lai của mỗi người và toàn xã hội. Dạy học tích hợp liên môn giúp  học sinh trở thành người học tích cực, người công dân có năng lực giải quyết tốt các tình huống có vấn đề mang tính tích hợp trong thực tiễn cuộc sống. Trong dạy học, tích hợp liên môn được hiểu là sự kết hợp, tổ hợp các