SKKN Một số giải pháp giáo dục kỹ năng sử dụng mạng xã hội cho học sinh thpt góp phần ngăn ngừa các tiêu cực và lừa đảo trên mạng xã hội

PHẦN A: MỞ ĐẦU 

1. Lí do chọn đề tài 

Việt Nam là một đất nước đang trong thời kỳ đổi mới, mở cửa, hội nhập, kinh tế đang đà phát triển. Đời sống được nâng cao, thế hệ trẻ có nhiều cơ hội để tiếp cận với trình độ khoa học, công nghệ thông tin hiện đại.  

Nhiều năm trở lại đây, Internet nói chung và mạng xã hội nói riêng đã cung cấp một lượng lớn thông tin, trở thành công cụ đắc lực hỗ trợ cuộc sống, công việc, học tập và giải trí cho con người. Tuy nhiên, tác hại và hệ lụy kéo theo cũng không ít, nhất là một số bạn trẻ hiện nay đang sử dụng mạng xã hội một cách lạm dụng và  thiếu hiểu biết. 

Trong thời đại công nghệ 4.0 đang bùng nổ như hiện nay thì sự cần thiết của mạng xã hội, nhất là đối với học sinh, sinh viên là không thể phủ nhận. Có rất nhiều chương trình học trực tuyến hữu ích, kho học liệu vô tận giúp học sinh mở rộng kiến thức trong khi có thể tiết kiệm thời gian và tiền bạc. Sự tiện dụng của máy tính, điện thoại khi truy cập mạng xã hội cũng giúp ích rất nhiều cho việc trao đổi thông tin giữa nhiều đối tượng cả trong nước và quốc tế. 

Nhiều học sinh đã được phụ huynh mua điện thoại và máy tính cho con khi mới học lên bậc Trung học cơ sở, thậm chí nhiều em có riêng một máy tính xách tay ngay từ bậc Tiểu học. Có thể nói mạng xã hội hiện nay như là một công cụ đắc lực cho các em học sinh được tiếp cận với nhiều nguồn kiến thức của nhân loại, được cọ xát học hỏi giao lưu qua các cuộc thi trực tuyến như : Violympic Toán học, Tiếng anh qua mạng, câu lạc bộ yêu Vật Lý, CLB yêu Hóa… 

Đặc biệt trong tình hình dịch bệnh Covid diễn biến phức tạp, rất nhiều học sinh ở các Tỉnh thành đang học trực tuyến vì vậy các em được trang bị đầy đủ về máy móc cũng như kết nối mạng Internet để phục vụ cho việc học tập của mình. 

Tiện ích của mạng xã hội là thiết thực, tuy nhiên, mặt trái của nó cũng không ít như: Nghiện game, bạo lực học đường do xích mích trên mạng xã hội, lừa đảo trên mạng, kinh doanh tiền ảo …….mà thực tế thời gian qua có nhiều việc đau lòng đã xảy ra. Đặc biệt với đặc điểm của lứa tuổi học sinh THPT thì việc sử dụng điện thoại khá thoải mái riêng tư mà không chịu sự giám sát của phụ huynh, kèm theo tâm lí tò mò thích khám phá nên các em dễ bị lôi kéo vào những trang mạng không lành mạnh, những trò chơi có tính kích thích hay những chiêu trò lừa đảo trên không gian mạng. 

Theo các công văn hướng dẫn của Sở thông tin và truyền thông Nghệ An và Sở Giáo dục Đào tạo Nghệ An về việc tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức và trách nhiệm về an toàn thông tin nhằm tuyên truyền các nguy cơ, giải pháp bảo đảm an toàn thông tin cho người sử dụng mạng internet và được đăng tải trên trang Youtube An toàn không gian mạng. 

Xác định được vai trò vị trí của việc tuyên truyền an ninh mạng Internet, từ những sự việc trên thông tin đại chúng, từ những sự việc xảy ra ở trường chúng tôi đang giảng dạy, chúng tôi đã đúc rút những kinh nghiệm của bản thân, những hiểu biết của mình trong quá trình chủ nhiệm và giảng day từ đó chúng tôi mạnh dạn trình bày sáng kiến: “Một số giải pháp giáo dục kỹ năng sử dụng mạng xã hội cho học sinh THPT góp phần ngăn ngừa các tiêu cực và lừa đảo trên mạng xã hội.” 

• Mục đích nghiên cứu  

• Giúp các em học sinh có kỹ năng sử dụng mạng xã hội một cách thông minh có văn hóa, nắm bắt được một số kĩ năng cơ bản tránh bị lừa đảo khi sử dụng mạng xã hội. 

• Giúp các em có phong cách sống lành mạnh, làm việc khoa học.  

• Phương pháp nghiên cứu  

• Phương pháp nghiên cứu lý luận: Đọc tài liệu, sách báo. Nghiên cứu các chiêu thức lừa đảo trên mạng xã hội và các giải pháp khắc phục. 

• Phương pháp điều tra, phỏng vấn: Xây dựng các phiếu điều tra cho học sinh toàn trường; phỏng vấn học sinh, phụ huynh để thu thập thông tin làm cơ sở xây dựng các giải pháp. 

• Phương pháp thực nghiệm khoa học: Tuyên truyền thông qua buổi học CNTT đầu năm do nhà trường tổ chức. Triển khai nội dung dưới nhiều hình thức khác nhau như: Lồng ghép vào nội dung các bài học; sinh hoạt chủ đề; tổ chức các buổi học tập ngoại khóa; thành lập các câu lạc bộ… 

• Phương pháp quan sát: Quan sát thái độ, hành động của học sinh, nhóm học sinh trong trường qua cách sử dụng mạng xã hội. 

• Phương pháp thống kê theo kết quả điều tra: (sử dụng phần mềm Exel để xử lý số liệu). 

• Đối tượng nghiên cứu  

Đối tượng: Kĩ năng sử dụng mạng xã hội an toàn  

Khách thể: Học sinh THPT …  

• Đóng góp của đề tài 

• Hệ thống các kĩ năng sử dụng mạng xã hội an toàn và những hình thức lừa đảo trên mạng xã hội đang diễn ra phổ biến thời gian gần đây. 

• Đưa ra các biện pháp giúp học sinh nắm bắt được một số kĩ năng cơ bản tránh bị lừa đảo khi sử dụng mạng xã hội.  

• Đưa ra các biện pháp tích cực tạo ra những hoạt động trải nghiệm bổ ích nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả học tập, rèn luyện đạo đức, lối sống của các em học sinh trong nhà trường từ đó giúp các em có cách sử dụng mạng xã hội một cách lành mạnh và văn minh, đúng pháp luật. 

• Phạm vi của đề tài và thời gian nghiên cứu 

Phạm vi đề tài:  Nghiên cứu tại trường THPT Hoàng Mai 2 và THPT Nghi Lộc 4.  

Thời gian nghiên cứu: Từ ngày 14/10/2020 đến ngày 16/04/2022. 

PHẦN B. NỘI DUNG 

• Cơ sở nghiên cứu 

• Cơ sở lý luận  

1.1.1. Mạng xã hội là gì ? Mạng xã hội hay gọi đầy đủ hơn là dịch vụ mạng xã hội (SNS – Social Networking Service) là dịch vụ kết nối các thành viên cùng sở thích trên Internet lại với nhau với nhiều mục đích khác nhau không phân biệt không gian và thời gian. Những người tham gia vào dịch vụ mạng xã hội được gọi là cư dân mạng. 

Dịch vụ mạng xã hội được phân chia thành bốn loại: 

+ Các dịch vụ mạng xã hội giao lưu được sử dụng chủ yếu để giao lưu với bạn bè hiện tại. 

+ Mạng xã hội trực tuyến là mạng máy tính phân tán, nơi người dùng giao tiếp với nhau thông qua các dịch vụ Internet. 

+ Dịch vụ mạng xã hội được sử dụng chủ yếu trong việc giao tiếp phi xã hội giữa các cá nhân. 

+ Các dịch vụ mạng xã hội điều hướng được sử dụng chủ yếu để giúp con người dùng tìm thông tin hoặc tài nguyên cụ thể. Một số mạng xã hội phổ biến ở Việt Nam: 

+ Facebook: là mạng xã hội phổ biến nhất không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. 

+ Instagram: Đây là ứng dụng dùng để chia sẻ hình ảnh, video miễn phí. 

Tuy nhiên, video chia sẻ trên Instagram có thời lượng khá ngắn 

+ Zalo: là 1 phần mềm cho cho phép chát, nhắn tin, gọi điện miễn phí, kết nối ổn định, tốc độ truyền tin nhanh. 

+ Youtube: mạng xã hội này phổ biến trong việc chia sẻ, đăng tải các video với thời lượng dài, ngắn khác nhau. 

Không chỉ dùng đăng tải nội dung, hiện nay mạng xã hội còn là công cụ kinh doanh, kiếm tiền. Nhiều người dùng đã kiếm được “bộn tiền” trên các mạng xã hội này. 

1.1.2. Lợi ích của mạng xã hội với học sinh THPT – Phục vụ học tập: Mạng xã hội đóng vai trò rất quan trọng trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Học sinh có thể học trực tuyến hay đào tạo từ xa thông qua mạng Internet. Nó giúp bạn tiết kiệm rất nhiều thời gian hay có thể dễ dàng trao đổi trực tuyến với giáo viên khi có những câu hỏi cần được giải đáp.  

• Kết nối bạn bè: Chúng ta có thể biết được nhiều thông tin về bạn bè hoặc người thân bằng cách kết bạn trên mạng xã hội. Chúng ta cũng có thể gặp gỡ và giao lưu kết bạn với tất cả mọi người trên thế giới có cùng sở thích hay quan điểm giống mình. Từ đó có thể xây dựng mối quan hệ tốt đẹp hơn hoặc hợp tác với nhau về nhiều mặt. 
• Tiếp nhận thông tin, học hỏi kiến thức và kỹ năng: Việc cập nhật thông tin trong một xã hội hiện đại như hiện nay là điều nên làm và cần phải làm, nó giúp chúng ta dễ dàng tìm hiểu, nắm bắt được nhiều thông tin quan trọng. Học hỏi thêm rất nhiều kiến thức, trau dồi những kĩ năng giúp cho bạn hoàn thiện bản thân mình hơn nữa. 
• Giới thiệu bản thân mình với mọi người: Chúng ta có thể giới thiệu tính cách, sở thích, quan điểm của bản thân trên mạng xã hội và nó có thể giúp chúng ta tìm kiếm những cơ hội phát triển khả năng của bản thân. 

Kinh doanh: Kinh doanh online không còn xa lạ với mọi người vì vậy mạng xã hội là một môi trường kinh doanh vô cùng lí tưởng. Chúng ta dễ dàng thấy những quảng cáo, livestream… trên khắp các trang mạng xã hội. Rất nhiều học sinh đã và đang tham gia hình thức kinh doanh trực tuyến này.