SKKN Một số giải pháp giúp GVCN giáo dục HS cần quan tâm tại trường THPT

1. Lí do chọn đề tài
Trong tất cả mọi lĩnh vực, nhân tố con người luôn đóng vai trò quyết định đến mọi sự thành công hay thất bại. Đặc biệt hiện nay, trong xu thế hội nhập quốc tế và giao lưu văn hóa, mỗi chúng ta cần ra sức phấn đấu học tập để trở thành chủ nhân tương lai của đất nước như Đảng ta đã xác định:“Con người là tài sản quý giá và quan trọng nhất, là nguồn lực lớn và cần thiết đối với mỗi quốc gia, dân tộc”. Trong đó, mục tiêu của giáo dục phổ thông là “Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh.”
Để thực hiện được mục tiêu ấy, GV là người có vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho HS, đặc biệt là GV làm công tác chủ nhiệm lớp. Họ là người chịu trách nhiệm trước nhà trường về các hoạt động giáo dục của lớp mình, về xây dựng kế hoạch và thực hiện các kế hoạch giáo dục phù hợp với từng đối tượng HS. GVCN như sợi dây gắn kết giữa hoạt động dạy học và các hoạt động giáo dục khác. Nhưng trong hoàn cảnh xã hội có nhiều biến động, những mặt trái của xã hội đã tác động không nhỏ đến thế hệ trẻ, nhất là các em HS đang ngồi trên ghế nhà trường. Vì thế, vấn đề giáo dục đạo đức HS là vấn đề quan tâm hàng đầu của mỗi trường học và các cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, có không ít GVCN chưa thấy được vai trò của mình, chưa làm đúng trách nhiệm của mình, đặc biệt là chưa có tâm huyết với công tác chủ nhiệm lớp. Một số GVCN thiếu quan tâm đến HS, ít bám lớp, bám trường nên hiệu quả trong việc giáo dục đạo đức HS còn thấp. Cũng có những GVCN nhiệt tình, tâm huyết, bám trường, bám lớp nhưng do thiếu phương pháp và kinh nghiệm nên hiệu quả công tác chủ nhiệm không cao. Như vậy, chất lượng, hiệu quả của công tác chủ nhiệm hoàn toàn phụ thuộc vào “thao lược” của người GV. Vì thế, vai trò của GVCN không thể xem nhẹ. Mỗi thầy cô giáo với tinh thần trách nhiệm và lương tâm nghề nghiệp của mình, bằng mọi cách phải giúp các em có được nhận thức đúng đắn trong lao động, học tập, phải uốn nắn các em từ “chưa ngoan” thành “ngoan hơn, tốt hơn”. Cho nên, GV cần có những biện pháp giáo dục phù hợp và có hiệu quả.
Thực tế Trường THPT Tân Kỳ trong những năm qua, do đặc thù của địa phương có những khóa học điểm đầu vào thấp nên chất lượng HS không đồng đều nhau. Bên cạnh các em HS chăm ngoan, có ý thức học tập thì có khoảng từ 3-5% HS/lớp có những biểu hiện sa sút về học tập cũng như đạo đức (theo quan điểm hiện hành gọi là đối tượng HS cần quan tâm – HSCQT) không chỉ làm ảnh hưởng đến kết quả học tập và rèn luyện của chính bản thân các em mà còn ảnh hưởng đến phong trào thi đua của lớp và nhà trường. Bản thân là GVCN trong nhiều năm học, chúng tôi luôn trăn trở, suy nghĩ tìm ra những giải pháp tối ưu giúp các em tiến bộ trong học tập và rèn luyện đạo đức, phát triển những phẩm chất và năng lực của HS thời đại mới.
Từ những lý do nêu trên, chúng tôi đã lựa chọn đề tài “Một số giải pháp giúp GVCN giáo dục HS cần quan tâm tại trường THPT Tân Kỳ” làm nội dung nghiên cứu của mình.
2. Đóng góp mới của đề tài
Công tác chủ nhiệm có vai trò quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục của nhà trường, có ảnh hưởng lớn đến sự hình thành và phát triển nhân cách HS nhất là đối với HS bậc phổ thông. Từ lâu, công tác chủ nhiệm lớp trong nhà trường đã được chú trọng. Nhiều GV tâm huyết với nghề, với HS đã có những thành công nhất định trong lý luận và thực tiễn. Bản thân chúng tôi cũng đã đọc, tham khảo một số đề tài của đồng nghiệp viết về công tác chủ nhiệm lớp. Mỗi đề tài có một cách tiếp cận khác nhau, đưa ra nhiều phương pháp hay. Điều đó, chứng tỏ công tác chủ nhiệm lớp rất được đội ngũ GV quan tâm, chú trọng. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra đối với GVCN ở các lớp có HS chưa ngoan là cần có những giải pháp “đặc biệt”, phù hợp với đối tượng HS “đặc biệt” để giáo dục toàn diện HS THPT.
Với đề tài này, chúng tôi đưa ra các giải pháp cụ thể, thiết thực phù hợp với từng đối tượng HS cần quan tâm, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục HS chưa ngoan ở Trường THPT Tân Kỳ, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục.
3. Mục đích nghiên cứu
Với đề tài nêu trên, bản thân chúng tôi muốn làm thế nào để giúp những HS cần quan tâm tại Trường THPT Tân Kỳ từng bước thay đổi thái độ học tập theo hướng tích cực. Đồng thời qua đó giáo dục, uốn nắn, bồi dưỡng các em từ những HS cá biệt, quậy phá, lười học… trở thành người có ích cho xã hội.
Xác định được các nguyên nhân chính dẫn đến một số em có hành vi chưa đúng, chưa có động cơ học tập, có phẩm chất đạo đức chưa tốt. Qua đó, giúp các em nhận thức được ý nghĩa của cuộc sống, định hướng được hành vi và có động cơ học tập tốt hơn.
Bên cạnh đó, để giúp cho các thầy cô quan tâm hơn về vai trò, trách nhiệm của mình đối với nghề nghiệp, đặc biệt là trong công tác chủ nhiệm. Nghề dạy học là một nghề thiêng liêng và cao quý, không phải ai cũng làm được như cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã từng nói “Nghề dạy học là nghề cao quý nhất trong những nghề cao quý”. Đồng thời giúp cho một số thầy cô xóa bỏ tư tưởng kỳ thị, phân biệt đối với những HS không ngoan mà phải xác định “tất cả vì các em HS thân yêu” để góp phần tạo dựng một môi trường học tập “Trường học thân thiện, học sinh tích cực”.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu: Một số giải pháp giúp GVCN giáo dục HS cần quan
tâm
Phạm vi nghiên cứu: HS lớp 12C12 K54 (trong 3 năm học từ lớp 10 đến lớp
12) – Trường THPT Tân Kỳ
5. Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng linh hoạt các phương pháp nghiên cứu:
– Phương pháp thu thập, xử lí tài liệu và các thông tin liên quan đến đề tài nghiên
cứu.
– Phương pháp khảo sát thực tế trước và sau khi tác động.
– Phương pháp so sánh trước và sau khi tác động.
– Phương pháp thống kê, xử lý số liệu, tranh ảnh.

PHẦN II. NỘI DUNG

1. Cơ sở lý luận
1.1. Đặc điểm tâm lí lứa tuổi HS THPT
Đối với HS THPT, hầu hết các em bước sang giai đoạn phát triển toàn diện về thể chất nên tâm lí của các em rất dễ bị kích động do chịu nhiều tác động từ yếu tố bên ngoài xã hội, bởi lứa tuổi này vừa có cá tính tò mò khám phá, vừa nhạy cảm, thích làm người lớn. Các em thường tự khẳng định mình là người lớn mà không còn là HS THCS nữa. Các em thấy mình có quyền giải quyết các vấn đề theo kiểu người lớn, tự quyết định cho bản thân mà không nghe theo sự chỉ bảo của người khác kể cả cha mẹ. Một số em nghĩ rằng thầy cô sẽ không làm gì được mình ngoài việc nhắc nhở, hăm dọa, mời phụ huynh … từ đó dẫn đến các biểu hiện cá biệt dần dần xuất hiện.
Đối với thầy cô làm công tác chủ nhiệm trước hết phải hiểu biết về tâm lí lứa tuổi của các em để có các giải pháp xử lí tình huống cho thích hợp. Trong lớp học có rất nhiều đối tượng HS: HS giỏi, HS khá, HS yếu kém. Đối với HS khá, giỏi các em thường rất có ý thức, nghe lời thầy cô. Các em cảm thấy hối hận khi mình lỡ vi phạm và sẽ tự sửa đổi những khuyết điểm của mình một cách tự giác. Nhưng đối với HS yếu, kém khi vi phạm các em sửa đổi rất chậm, thậm chí không hề sửa đổi mà vi phạm ngày càng tăng, dẫn đến học lực ngày càng sa sút và kết quả phải lưu ban hoặc bỏ học giữa chừng. Do đó, GV khi làm công tác chủ nhiệm phải nắm rõ các đối tượng HS của lớp mình để có hướng giáo dục cho phù hợp. Từ đó, làm thay đổi thái độ học tập của HS từ “xấu” chuyển sang “tốt” góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của nhà trường và giảm tỷ lệ bỏ học hàng năm.
Như vậy, GVCN là người đóng vai trò quan trọng để giáo dục thành công những HS cần quan tâm trong nhà trường phổ thông. Để thực hiện tốt nhiệm vụ, chức trách của mình, việc học hỏi và không ngừng trau dồi bản thân là yếu tố tiên quyết của một GVCN.
1.2. Khái niệm “HS cần quan tâm”
HS cần quan tâm hay còn gọi là HS cá biệt là một thuật ngữ thường được sử dụng đối với những em HS nghịch ngợm, quậy phá, hay đánh nhau, gây mất trật tự trong giờ học. Những em này thường trốn tiết, bỏ học. Hầu hết các em thường không tuân thủ các nội quy của lớp, của trường và đa phần thường làm theo ý thích của bản thân. Mặc dù được thầy cô, tập thể lớp xây dựng, góp ý nhiều lần nhưng “chừng nào tật ấy” không thay đổi. Do vậy, nếu gia đình, nhà trường không kịp thời đưa ra phương hướng giải quyết hoặc biện pháp giáo dục thì những HS này sẽ dễ dàng bị người xấu lôi kéo dẫn đến các tệ nạn xã hội.
Thực tế hiên nay, HS cần quan tâm không chỉ là những em học kém, thường xuyên vi phạm nội quy mà HS cần quan tâm còn biểu hiện ở một số ít em học khá,

giỏi. Đây là điều mà nhiều GV cũng như phụ huynh không bao giờ ngờ tới. Các em có thể tập trung thành từng nhóm cùng lớp hoặc khác lớp để chơi cùng nhau và có chung những biểu hiện tiêu cực như bỏ học, đánh nhau, hút thuốc, sử dụng điện thoại di động, gây rối trong giờ dạy của bất kỳ một GV nào mà các em cho rằng mình không thích.
HS cần quan tâm hay HS cá biệt là hiện tượng tâm lí ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Theo đó, các em dễ bị lôi kéo, tiêm nhiễm những thói hư tật xấu dẫn đến tình trạng bỏ học giữa chừng và có nguy cơ phạm tội.
Với ý nghĩa đó, giáo dục HS cần quan tâm thực sự là nỗi trăn trở, lo lắng của GV, nhà trường, gia đình và xã hội.
1.3. Phân loại HS cần quan tâm
1.3.1. HS cần quan tâm về học tập
HS cần quan tâm về học tập có 3 dạng:
– Dạng thứ nhất là những em có trí tuệ và khả năng nhận thức bình thường nhưng rất lười biếng, lêu lổng, học kiểu “tài tử” dẫn đến hổng kiến thức, hay quay cóp trong giờ học. Kết quả học tập thất thường, sụt kém dẫn đến chán học.
– Dạng thứ hai là những em thiểu năng về trí tuệ. Những em này nhìn hình thức bề ngoài bình thường nhưng trong học tập thì dạy mãi, học mãi cũng không nhập tâm được cái gì, hay nói cách khác là thuộc diện chậm hiểu.
– Dạng thứ ba là những em thuộc diện khuyết tật dẫn đến gặp nhiều khó khăn trong học tập.
1.3.2. HS cần quan tâm về đạo đức, lối sống
HS cần quan tâm về đạo đức, lối sống thường có những biểu hiện như:
– Hay trốn học đi chơi điện tử, lừa dối bố mẹ, thầy cô, giả mạo chữ kí của bố
mẹ trong sổ liên lạc hoặc giấy xin phép.
– Dọa nạt bạn bè, thậm chí đánh nhau, lảng tránh các hoạt động tập thể.
– Tiêu xài các khoản phí của bố mẹ cho để đóng góp cho nhà trường, ý thức tổ chức kém, thích “chơi trội” theo kiểu con nhà đại gia giàu có, thậm chí ăn cắp, ăn trộm, “cắm quán” tài sản không chỉ của mình mà còn lừa mượn của bạn.
– Tinh nhanh trong việc bày trò trêu chọc thầy cô, bạn bè, thậm chí cách nói năng, ăn mặc, đi đứng, hành động khác thường để gây sự chú ý đối với người khác.
– Yêu đương sớm, bị phân tán tư tưởng trong học tập, thích chưng diện, hay cãi lí với bố mẹ, thầy cô, sẵn sàng bỏ học đi chơi cùng bạn.
2. Cơ sở thực tiễn
2.1. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác giáo dục HSCQT ở các Trường THPT hiên nay

2.1.1. Thuận lợi
Cùng với những bước chuyển mình của xã hội hiện đại, của thời kì công nghệ 4.0, lĩnh vực giáo dục Việt Nam đã có những bước tiến dài. Đặc biệt, chúng ta đã có những bước đi đúng đắn khi chú trọng việc dạy chữ song hành với việc dạy người. Cùng với đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy, phương pháp kiểm tra đánh giá, ngành giáo dục đã có nhiều đổi mới về công tác chủ nhiệm. GVCN có trình độ đạt chuẩn, có tinh thần trách nhiệm cao, nhiệt tình với HS. Đội ngũ GVCN nhìn chung đã nhận thức đúng đắn vai trò của người thầy đối với quá trình giáo dục, hình thành thành nhân cách HS. Họ có khả năng nắm bắt được mục tiêu, kiến thức giáo dục, dạy tốt lớp mình phụ trách, lập được kế hoạch chủ nhiệm lớp. Ban giám hiệu các trường THPT đã quan tâm đến công tác chủ nhiệm lớp thông qua việc: chỉ đạo GV lập kế hoạch chủ nhiệm, duyệt và góp ý cho GV về kế hoạch chủ nhiệm, giao chất lượng giáo dục HS cho GV, định ra các tiêu chí thi đua cho các lớp và cho GV, khen thưởng cho GV đạt thành tích lao động tiên tiến, lớp tiên tiến, lớp xuất sắc… trong năm học. Đồng thời nhà trường luôn chú ý kết hợp với các tổ chức đoàn thể trong trường để tổ chức cho các em tham gia các phong trào như quyên góp, ủng hộ, tổ chức các phong trào thể thao giữa các khối vào dịp các ngày lễ giúp HS nâng cao ý thức đạo đức ngày càng cao.
2.1.2. Khó khăn
Bên cạnh những thuận lợi nêu trên, công tác giáo dục HS cần quan tâm ở các trường phổ thông cũng gặp không ít khó khăn. Một số hiện tượng tiêu cực vẫn diễn ra trong ngành giáo dục nước nhà khiến chúng ta phải trăn trở, quan tâm nhiều hơn đối với sự nghiệp “trồng người” nhất là trong việc giáo dục đạo đức HS nói chung và HS cần quan tâm nói riêng, bồi dưỡng cho các em lý tưởng, quan điểm sống đúng đắn. Có nhiều nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan từ phía gia đình và xã hội khiến cho đôi lúc uy tín người thầy bị giảm sút, các giá trị truyền thống “Tôn sư trọng đạo” bị nhìn nhận một cách méo mó, bị vật chất hóa, thực dụng. Có trường hợp người thầy không giữ được nhân cách đáng trọng trong quan hệ thầy trò. Đâu đó, còn có những hiện tượng suy thoái về đạo đức, mờ nhạt về lý tưởng, thích chạy theo lối sống thực dụng, vô cảm, thờ ơ…Điều đó, đã tác động trực tiếp đến sự hình thành và phát triển nhân cách người học, đến trật tự an ninh xã hội. Nhiều vụ việc về bạo lực học đường, xâm hại tình dục, suy đồi đạo đức, lối sống của HS diễn ra trong thời gian gần đây đã làm cho xã hội nhức nhối và mỗi chúng ta thực sự lo lắng về vấn đề giáo dục đạo đức cũng như hình thành phẩm chất và năng lực cho người học.
Có nhiều giải pháp đã được đề cập đến trong các đề tài liên quan đến công tác công tác chủ nhiệm. Tuy nhiên, các giải pháp để giáo dục HS cần quan tâm chưa được chú trọng, vẫn còn tản mạn, cảm tính và chưa được   xây dựng thành một hệ thống toàn diện. Công tác tư vấn, hỗ trợ tâm lí cho các em HS ở một số GVCN còn hời hợt, thờ ơ. Bên cạnh đó, nhiều GVCN chưa chú trọng đổi mới cách thức chủ nhiệm để mang lại hiệu quả cao. Vẫn còn tình trạng GVCN lên lớp một

cách miễn cưỡng, tiến hành công tác chủ nhiệm theo lối cũ nhàm chán, chỉ giải quyết thủ tục hành chính và xử lí kỉ luật HS. GVCN không truyền được động lực, hứng thú học tập, rèn luyện cho các em.
Do sự đổi mới về công tác giáo dục HS hiện nay, GVCN phải giáo dục các em bằng tình yêu thương của mình, không được phê bình HS trước lớp, trước trường, không dùng bạo lực với HS. Một số HS cần quan tâm dựa vào đó không nghe lời GV và đa phần phụ huynh bênh con. Vì thế, mà GVCN gặp rất nhiều khó khăn trong việc giáo dục HS nói chung và HS cần quan tâm nói riêng. Trước thực trạng đó, chúng tôi thiết nghĩ cần phải có những giải pháp để đổi mới công tác chủ nhiệm lớp nhằm thành công trong việc giáo dục HS cần quan tâm tại các trường phổ thông hiện nay.
2.2. Những biểu hiện của HS cần quan tâm ở Trường THPT Tân Kỳ
2.2.1. Qua lời nói
Các em thường ăn nói cộc lốc, thiếu “dạ – thưa”, ngôn ngữ tỏ ra vô lễ với thầy cô và người lớn. Trình bày vấn đề thường ấp úng, hay nói dối và tìm cách chạy tội. Do học yếu nên nói và viết không rõ ràng. Đối với bạn bè, thường sử dụng lời nói tỏ vẻ là kẻ bề trên, ra vẻ hách dịch; lời nói có tính chất đe doạ, bắt nạt người khác; có khi sử dụng xảo ngôn để lừa đối bạn bè và thầy cô.
2.2.2. Qua cử chỉ, hành động
HS cần quan tâm thường có những hành động thái quá, vô lễ. Trước mặt thầy cô thường tỏ ra lì lợm, ngang bướng, không biết vâng lời, thậm chí tỏ vẻ thách thức với thầy cô; có khi tỏ ra nghe lời nhưng giả dối. Với bạn bè thường có những hành động gây gỗ, đánh lộn nhau gây mất đoàn kết. Thường hay bắt nạt HS khác một cách vô cớ. Nghiêm trọng hơn là có những hành động vi phạm pháp luật như trộm cắp, đánh lộn hay bỏ học chơi la cà, lân la vào các quán.
2.2.3. Qua mối quan hệ với bạn bè và người khác
HS cần quan tâm có những mối quan hệ bạn bè và với người khác hết sức phức tạp. Đối với bạn bè tốt các em thường ngại tiếp xúc, tìm cách xa lánh, bởi sợ các bạn tố giác và phản ánh với nhà trường, gia đình những điều mình sai phạm. HS cần quan tâm thường tìm cách lôi kéo những HS hư hỏng khác vào cuộc để lập nên bè phái. Các em thường quan hệ với người xấu hoặc bị những người xấu lôi kéo làm những việc phạm pháp.
2.3. Nguyên nhân hình thành đối tượng HSCQT
2.3.1. Nguyên nhân khách quan
* Do tác động từ phía gia đình:
Các em đi học do gia đình ép buộc. Phụ huynh chưa quan tâm đến việc học hành của con cái. Do gia đình khá giả, đáp ứng mọi nhu cầu về vật chất của con cái mà không quan tâm đến tác hại và hậu quả khôn lường của nó. Hoặc

do hoàn cảnh gia đình khó khăn, phải làm thêm phụ giúp gia đình nên thường xuyên bỏ học, học lực sa sút. Thâm chí một số em có hoàn cảnh gia đình đặc biệt như: bố mẹ li hôn; gia đình không yên ấm, hòa thuận; bố mẹ dành quá nhiều thời gian vào công việc…
* Từ phía nhà trường:
– Đối với BGH: Chưa thật sự quan tâm đến hiệu quả của việc giáo dục những HS cần quan tâm và phó mặc hoàn toàn trách nhiệm cho GVCN.
– Đối với các tổ chức trong nhà trường (Đoàn trường và Tổ tư vấn tâm lí): Các tổ chức có liên quan đến việc giáo dục HS cần quan tâm chưa thể hiện hết vai trò của mình, hoặc đã có những giải pháp giáo dục những em này nhưng chưa thật sự triệt để.
– Đối với GVCN: Trong quá trình giáo dục HS cần quan tâm sử dụng các phương pháp giáo dục không phù hợp và chưa khoa học. Cách thức xử lí HS trong lớp không công bằng, không đến nơi đến chốn; không xây dựng được nội định riêng của lớp; bầu ban cán sự lớp không đủ năng lực. GV chỉ nhắc nhở mà không có biện pháp cưỡng chế hoặc không thường xuyên theo dõi lớp mà chỉ giao cho lớp trưởng quản lý. GV chưa phối hợp với phụ huynh, chưa thông báo kịp thời với phụ huynh về tình hình học tập và rèn luyện của các em. Một số GV có thái độ kỳ thị đối với HS yếu kém, HS chưa ngoan.
– Đối với GV bộ môn: Do học lực của những em này yếu nên thường bị GV bộ môn nhắc nhở, so sánh giữa HS này với HS khác, thường xuyên gọi trả bài, cho điểm kém, hăm dọa sẽ ở lại lớp … làm cho HS mất đi niềm tin, thiếu ý chí phấn đấu và tu rèn để thay đổi bản thân. Từ đó, những HS này dễ nảy sinh tâm lí chán chường, không có động lực học tập.
* Do sự tác động của của xã hội:
XH phát triển với tốc độ nhanh chóng kéo theo những mặt trái của nó đã tác động một cách mạnh mẽ và sâu sắc đến mọi phương diện của đời sống như: sự du nhập của những trào lưu văn hóa không lành mạnh, các trò chơi điện tử như game oline có tính bạo lực hoặc bị bạn bè lôi kéo, rủ rê.
2.3.2. Nguyên nhân chủ quan
– Do bản thân những em HS này chưa có ý thức tự giác cao, những biểu hiện chưa ngoan được tích dồn trong một quá trình học tập lâu dài từ những bậc học dưới.
– Đối tượng HS cần quan tâm thiếu ý chí, nghị lực, thiếu quyết tâm thay đổi bản thân; sống không có ước mơ, lí tưởng, hoài bão; không biết trân trọng cuộc sống.
2.4. Thực trạng về công tác giáo dục HS cần quan tâm tại Trường THPT Tân Kỳ

2.4.1. Ưu điểm
Trong những năm qua, BGH nhà trường luôn chú trọng chỉ đạo việc dạy chữ song hành với việc dạy người. Đội ngũ GVCN lớp nhiệt tình, tâm huyết đã chú trọng đến việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho HS và rèn luyện nhiều kĩ năng quan trọng cho HS. Đặc biệt các thầy cô làm công tác chủ nhiệm luôn có sự kết hợp chặt chẽ với phụ huynh, với các tổ chức đoàn thể trong nhà trường để tổ chức cho HS trải nghiệm, phát triển một số kĩ năng và phẩm chất quan trọng.
Đội ngũ GV luôn đoàn kết, có trách nhiệm, yêu nghề, có chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục, có tinh thần chia sẻ và hợp tác với đồng nghiệp, có ý thức đổi mới phương pháp giảng dạy và công tác chủ nhiệm lớp. Mặt khác, HS chủ yếu là con em nông thôn nên đa phần các em chịu khó, chăm chỉ, yêu lao động, sống giản dị và có ý chí vươn lên trong học tập và rèn luyện.
2.4.2. Hạn chế
Do đặc thù của một trường thuộc huyện miền núi có những khóa học điểm đầu vào thấp nên chất lượng HS không ngang bằng nhau về học lực lẫn hạnh kiểm. Ý thức, động cơ học tập và rèn luyện của một bộ phận HS chưa cao. Nhiều em HS có hoàn cảnh gia đình khó khăn, thiếu thốn về điều kiện vật chất vì các em đều là con nông thôn, gia đình hộ nghèo và cận nghèo. Một số em gia đình có điều kiện nhưng nuông chiều con làm cho con hư hỏng.
Bên cạnh đó, một số GV trẻ nhiệt tình nhưng thiếu kinh nghiệm trong giảng dạy, giáo dục và làm công tác chủ nhiệm. Vẫn còn một số GV không chịu khó học hỏi, đổi mới, chưa bắt nhịp được với yêu cầu của thời đại. Vẫn còn tình trạng HS bỏ học, học lực yếu, nhiều HS chưa phát huy tốt khả năng tự học, tự rèn luyện phẩm chất đạo đức. Một số em bị bạn bè lôi kéo và sa vào những cám dỗ của mạng xã hội, vấn đề giáo dục HS cần quan tâm chưa thực sự quan tâm, chú ý nhiều.
Phẩm chất và năng lực của HS cần quan tâm được thể hiện qua các hoạt động cá nhân, hoạt động tập thể, qua mối quan hệ với thầy cô, qua cách xử lí các tình huống trong cuộc sống. Tuy nhiên, trong công tác chủ nhiệm lớp, GVCN chưa thực sự chú trọng việc rèn các kỹ năng cơ bản, quan trọng và cần thiết cho HS. Mặt khác, khi đề ra kế hoạch chủ nhiệm còn chung chung, phương pháp chủ nhiệm chưa thực sự đổi mới, cách thức tiến hành công tác chủ nhiệm như điều hành tổ chức lớp học, họp phụ huynh, sinh hoạt giờ chủ nhiệm, cách thức kết hợp với GV bộ môn, các tổ chuyên môn và các tổ chức trong nhà trường chưa thực sự chặt chẽ, hiệu quả. Đôi lúc còn nặng về hình thức và áp lực thành tích, chưa chú ý để khuyến khích, động viên kịp thời với những tiến bộ dù rất nhỏ của HS cá biệt trong lớp chủ nhiệm. Giờ sinh hoạt chỉ với mục đích là chỉ trích, phê bình, nhắc nhở HS vi phạm. Một số GV chỉ dựa vào sổ đầu bài để truy tìm lỗi vi phạm rồi la mắng, dọa nạt các em. Đến giờ học của GV, HS cảm thấy lo sợ, chán ghét, thậm chí còn thấy ức chế và nặng nề.

GV nhận thức chưa toàn diện, đầy đủ về công tác chủ nhiệm. Khi được phân công chủ nhiệm lớp thì công việc tìm hiểu tâm lí, tích cách, hoàn cảnh của HS ở một số GV còn xem nhẹ, làm qua loa chiếu lệ. Công tác phối hợp với lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường còn thiếu đồng bộ, không chặt chẽ. GV chưa quan tâm nhiều đến việc giáo dục toàn diện cho HS. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, các tiết sinh hoạt của GVCN, sinh hoạt tập thể chưa được chú trọng đúng mức. Một số em lười học, ý thức tổ chức kỉ luật chưa cao. Một số phụ huynh còn mang tư tưởng “khoán trắng” cho nhà trường. Họ coi việc giáo dục HS là trách nhiệm của nhà trường, của các thầy cô giáo. Đa số phụ huynh không có thời gian quản lý, kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở việc học hành của con em mình. Hơn nữa, việc giáo dục HS cần quan tâm thông qua công tác chủ nhiệm còn hết sức hạn chế hoặc nếu chú ý thì GVCN còn đang thực hiện một cách cảm tính, mơ hồ, chưa có tính chiến lược, hệ thống và bền vững.
Trước những thực trạng chung của công tác giáo dục HS cần quan tâm và nhận thấy được tính cấp bách của nó, năm học 2020-2021, chúng tôi đã điều tra 40 GV và 150 HS của Trường THPT Tân Kỳ để thấy được nhận thức của GV và HS về vai trò của công tác chủ nhiệm lớp đối với giáo dục HS cần quan tâm. Chúng tôi đã tiến hành phát phiếu điều tra GV với nội dung câu hỏi như sau:
Bảng 1. Câu hỏi dành cho giáo viên

Câu hỏi Câu trả lời Tần số Tỷ lệ (%)
Câu 1: Theo thầy (cô), việc giáo dục HS cần quan tâm thông qua công tác chủ nhiệm có quan trọng không? Không quan trọng 1 2,5
Bình thường 13 32,5
Quan trọng 26 65,0
Câu 2: Thầy (cô) đã tìm được giải pháp gì để đổi mới công tác chủ nhiệm góp phần thành công trong việc giáo dục HS cần quan tâm? Chưa có giải pháp 10 25
Đã tìm ra giải pháp nhưng chưa hiệu quả 23 57,5
Đã tìm ra giải pháp và thực hiện có hiệu quả 7 17,5
Qua phiếu điều tra dành cho GV thì nhiều GVCN đã quan tâm và tìm ra các biện pháp giáo dục HS cần quan tâm. Tuy nhiên, các biện pháp đã thực hiện chưa đạt được hiệu quả. Thiết nghĩ GVCN cần phải thay đổi suy nghĩ và phương pháp giáo dục HS, đặc biệt là HS cần quan tâm. GVCN phải làm việc với tâm huyết cao thì mới giáo dục được HS một cách toàn diện về mọi mặt.
Chúng tôi đã tiến hành khảo sát 239 HS từ lớp 10 đến lớp 12 năm học 2020- 2021 của Trường THPT Tân Kỳ, cụ thể như sau:
Nam Nữ
Trường Khối 10 Khối 11 Khối 12 Khối 10 Khối 11 Khối 12 Tổng
THPT Tân Kỳ374145414233
123 116 239
Bảng thống kê khách thể nghiên cứu thực trạng Chúng tôi sử dụng nội dung câu hỏi sau:
Bảng 2. Câu hỏi dành cho HS

Câu hỏi Câu trả lời Tần số Tỷ lệ (%)
Câu 1: Em có hứng thú khi tham gia tiết sinh hoạt lớp? Bình thường 64 26,7
Rất hứng thú 25 10,5
Không hứng thú 150 62,8
Câu 2: GVCN có tổ chức nhiều hoạt động để bản thân em được tham gia và trải nghiệm không? Rất ít 160 66,9
Thỉnh thoảng 60 25,2
Nhiều 19 7,9
Câu 3: Theo em công tác chủ nhiệm lớp có vai trò như thế nào trong việc giáo dục HS cần quan tâm? Không quan trọng 20 8,4
Bình thường 87 36,4
Quan trọng 95 39,7
Rất quan trọng 37 15,5

Với kết quả trên ta thấy, đa số HS không hứng thú thậm chí không muốn tham gia tiết sinh hoạt lớp bởi vì nhiều HS sợ đến tiết sinh hoạt sẽ bị GV nhận xét, phê bình. Hơn nữa, tiết sinh hoạt không có sự đổi mới về hình thức nên gây nhàm chán làm cho HS không hào hứng với tiết học. Chỉ có 10,5% HS là hứng thú với tiết học này. Điều đó chứng tỏ tiết sinh hoạt lớp chưa được chú trọng để đạt được hiệu quả cần thiết.
Từ thực trạng trên, chúng tôi cũng nhận thấy, công tác chủ nhiệm lớp vẫn chưa được đầu tư về thời gian, công sức và chưa chú trọng đổi mới về nội dung và hình thức sinh hoạt. Trong đó, vấn đề giáo dục HS cần quan tâm chưa được quan tâm thích đáng, cụ thể và sâu sắc, đặc biệt là giờ học của GVCN. GVCN mới chỉ lên lớp để đảm bảo đúng số tiết, đúng thời lượng của kế hoạch nhà trường. Các hoạt động tiến hành một cách miễn cưỡng, gượng ép theo nghĩa vụ mà chưa khơi dậy được hứng thú cho HS, đặc biệt là HS cần quan tâm và chưa tận dụng hết thời gian, năng lực sư phạm của người GV để tạo được hiệu quả giáo dục cao nhất. Mặt khác, công tác giáo dục tư tưởng, tư vấn tâm lí cho HS để giải đáp, tư vấn những vấn đề khúc mắc trong đời sống và học tập của các em như: tình bạn, tình yêu, sức khỏe vị thành niên, vấn đề bạo lực học đường, cách ứng xử văn hóa với môi trường xung quanh và mạng xã hội, vấn đề tự vệ, lên tiếng trước những hiện tượng xấu, định hướng nghề nghiệp…hầu như chưa được đề cập đến hoặc có đề cập đến nhưng chưa có chiều sâu và chưa đạt được hiệu quả.
3. Một số giải pháp giáo dục HSCQT tại trường THPT Tân Kỳ
3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp
* Nguyên tắc 1: Bám sát mục tiêu giáo dục, kế hoạch giáo dục của nhà trường, kế hoạch của Đoàn trường, ưu tiên hàng đầu cho việc giáo dục đạo đức nhưng không tách rời với các hoạt động dạy học và rèn luyện kĩ năng sống cho HS.
* Nguyên tắc 2: Nguyên tắc tôn trọng HS vô điều kiện
– Khi đề ra các giải pháp giáo dục HS cần quan tâm, GVCN cần có thái độ đầy thiện ý với HS, chấp nhận các em là những con người có giá trị riêng, kĩ năng, năng lực riêng bất kể địa vị xã hội, hành vi đạo đức, tình cảm tích cực hay tiêu cực; tôn trọng HS về mặt nhân phẩm; ân cần với các em, tôn trọng những cảm xúc riêng tư của các em; sẵn sàng đối diện và đối thoại với HS, không nên phê phán, đánh giá, phán xét một cách mạt sát hay chì chiết nặng nề mà GV cần mang đến cho các em cảm giác an toàn, yên tâm. Từ đó, các em mới có ý chí, nghị lực vượt qua những rào cản về tâm lí, thay đổi nhận thức và hành động đáp ứng nhu cầu của những “công dân thời đại mới”.
– Mỗi HS là một cá thể độc lập với sự khác biệt về năng lực, trình độ, sở thích, nhu cầu và hoàn cảnh xuất thân. Vì vậy, GVCN cần phải tôn trọng sự khác biệt của HS, đặc biệt HS cần quan tâm. Từ đó, coi trọng đánh giá cả quá trình hơn là đánh giá kết quả, đánh giá năng lực thông qua sản phẩm cụ thể từ các hoạt động thực tiễn theo xu hướng đổi mới kiểm tra, đánh giá năng lực HS.
* Nguyên tắc 3: Đa dạng hóa các biện pháp cũng như các tổ chức giáo dục trong việc rèn luyện đối tượng HS cần quan tâm. Thông qua hệ thống các biện pháp GD tích cực, sự vào cuộc đồng đều của các tổ chức trong và ngoài nhà trường để giáo dục hành vi, thói quen ứng xử văn hóa cho HS về các mặt như: đạo đức, trí tuệ, thể dục, thẩm mĩ, lao động. Từ đó, hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực thiết yếu cho người học theo định hướng của chương trình GDPT năm 2018.
* Nguyên tắc 4: GVCN dành nhiều thời gian và công sức đối với HS cần quan tâm.
GVCN là người lãnh đạo, tổ chức, quản lý tập thể lớp trên cơ sở các hoạt động giáo dục, các mối quan hệ của HS theo mục tiêu giáo dục nhân cách của