SKKN Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường THPT

PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Bên cạnh việc giảng dạy, công tác chủ nhiệm lớp cũng là một trọng trách lớn lao, cao cả của người giáo viên. Giáo viên chủ nhiệm là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi quyết định quản lý của hiệu trưởng đối với lớp và các thành viên trong lớp; là người vạch kế hoạch, tổ chức cho lớp chủ nhiệm thực hiện các chủ đề theo kế hoạch và theo dõi, đánh giá việc thực hiện của học sinh. Giáo viên chủ nhiệm cũng là người phối hợp với các giáo viên bộ môn, các tổ chức, đoàn thể trong trường để làm tốt công tác dạy – học, giáo dục học sinh trong lớp phụ trách. Như vậy, trong số tất cả các giáo viên tham gia vào hoạt động giáo dục của lớp, giáo viên chủ nhiệm lớp chính là người trực tiếp, thường xuyên gần gũi với các em nhất. Bên cạnh những giờ dạy trên lớp, giáo viên chủ nhiệm còn có những giờ chào cờ, giờ sinh hoạt hàng tuần để triển khai những công việc chung của trường, của lớp và để giáo dục đạo đức, nhân cách cho học sinh. Với nhiệm vụ và vai trò như thế, một lần nữa có thể khẳng định, người giáo viên chủ nhiệm lớp chính là người quan trọng nhất trong nhà trường trong quá trình tổ chức, giáo dục, phát triển nhân cách và kĩ năng cho học sinh.
Đặt trong bối cảnh xã hội phát triển nhanh chóng, mạnh mẽ hiện nay, trong nhu cầu đổi mới của ngành giáo dục, vai trò giáo dục của giáo viên chủ nhiệm càng quan trọng, cần thiết trong việc phát triển toàn diện về nhận thức, năng lực, phẩm chất cho học sinh. Thời đại công nghệ số phát triển ồ ạt không chỉ mang lại những tiện ích phục vụ nhu cầu học tập chính đáng cho HS mà còn ảnh hưởng tiêu cực qua những xu hướng phổ biến trên các trang mạng xã hội. Không thể không đau lòng nhận ra thực trạng HS phổ thông có xu hướng gia tăng về bạo lực học đường, về sự liều lĩnh, ứng phó không lành mạnh, dễ mắc các tệ nạn xã hội, sống ích kỉ, vô tâm, khép mình, hoặc luôn tự cho mình là nhất, thích đánh dấu cái tôi cá nhân bằng những hành vi ngông cuồng,… Kĩ năng thực hành giao tiếp xã hội, kĩ năng phục vụ bản thân, kĩ năng làm việc, …. của đa phần HS không tốt, khiến các em gặp rất nhiều khó khăn trong học tập cũng như trong cuộc sống. Các em thiếu tự tin, không thể nắm bắt kịp thời các cơ hội để thành công, không thể tự mình đối mặt với những phức tạp, rối ren của cuộc sống, dễ rơi vào trạng thái chán nản, tuyệt vọng, bế tắc. Vì vậy cả xã hội lại càng không thể phủ nhận được vai trò của GVCN trong việc giáo dục, hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh THPT.

Thế nhưng trên thực tế vẫn tồn tại những quan niệm, nhận thức sai lầm về vai trò của GVCN lớp của không ít nhà trường, tổ chức xã hội, phụ huynh, học sinh cũng như bản thân GVCN. Công tác chủ nhiệm lớp bị coi nhẹ so với công tác giảng dạy, một số GVCN hời hợt, dễ dãi, buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm nhằm tránh những mâu thuẫn, va chạm; phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội không liên kết, phối hợp chặt chẽ mà phó mặc con em cho thầy cô; một số trường học chưa quan tâm, đánh giá đúng mức vai trò, công sức, tâm huyết của giáo viên chủ nhiệm;… Thực tế ấy đã dẫn đến tình trạng phát triển lệch lạc về phẩm chất, thiếu và yếu kĩ năng sống của học sinh, khiến các em gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống.
Nhận thức rõ vai trò quan trọng của GVCN đối với việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh, chúng tôi đã luôn tìm tòi, học hỏi và sáng tạo trong việc áp dụng nhiều biện pháp khác nhau để giáo dục các em. Qua thực tế áp dụng, chúng tôi nhận thấy rõ hiệu quả tích cực của những biện pháp này đối với việc nâng cao chất lượng giáo dục học sinh. Vì thế, chúng tôi chọn đề tài “Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường THPT Tân Kỳ” để chia sẻ với bạn bè đồng nghiệp với mong muốn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh trong bối cảnh hiện nay, đáp ứng yêu cầu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Thông qua một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường THPT Tân Kỳ, chúng tôi nhằm hướng đến mục đích:
Giáo dục cho HS trở thành những công dân tốt, phát triển được phẩm chất và năng lực bản thân, tự tin hòa mình vào xu thế toàn cầu hóa hiện nay.
Rèn luyện cho học sinh tập dượt nghiên cứu, quan sát trực tiếp “sinh động” cuộc sống xung quanh các em.
Cung cấp tri thức, kỹ năng, bồi dưỡng thái độ, hình thành, phát triển năng lực, phẩm chất đạo đức, thẩm mỹ cho học sinh.
3. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI
Từ trước đến nay đã có khá nhiều bài viết, sáng kiến kinh nghiệm về công tác chủ nhiệm lớp. Song chủ yếu, các bài viết còn dừng lại ở tính lý thuyết hoặc chỉ mới đưa ra một số giải pháp ứng dụng trong các lĩnh vực mang tính vĩ mô hoặc cụ thể, nhỏ hẹp, thiếu tính toàn diện.
Đề tài đã chỉ ra được thực trạng của công tác chủ nhiệm tại trường THPT Tân Kỳ.
Đề tài đã đi sâu nghiên cứu, rút ra một số kinh nghiệm, biện pháp cụ thể trong công tác chủ nhiệm lớp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức, kĩ năng

sống cho học sinh, thay đổi nhận thức về công tác chủ nhiệm của nhiều giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của nhà trường.
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU
– Lớp C6 trường THPT Tân Kỳ niên khóa 2019 – 2022.
– Công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT Tân Kỳ.
5. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU
Trong 3 năm học: 2019 – 2020, 2020 – 2021, 2021 – 2022.
6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
– Nghiên cứu lý luận.
– Nghiên cứu thực tiễn.
– Thu thập thông tin, tìm hiểu thực tế
– Xử lý, tổng hợp thông tin, khái quát, rút ra kết luận và đề ra giải pháp phù
hợp.
– Thể nghiệm đề tài vào thực tiễn và tiếp tục bổ sung hoàn thiện.

PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở khoa học
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Khái niệm
Trong nhà trường, đơn vị tổ chức cơ bản để giảng dạy và học tập là lớp học. Để quản lý trực tiếp một lớp học, nhà trường thường cử ra những giáo viên nhiệt tình, tâm huyết và có năng lực quản lí, giáo dục để làm công tác chủ nhiệm lớp.
Giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông :
Giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông là người thay mặt Hiệu trưởng quản lý toàn diện học sinh của một lớp học. GVCN lớp có vai trò đặc biệt quan trọng, là nhân vật trung tâm, là linh hồn của lớp, tập hợp và đoàn kết học sinh trong tập thể. GVCN lớp chủ động tổ chức, phối hợp với các giáo viên bộ môn của lớp để điều hoà chương trình, thống nhất về phương pháp, tiến trình giảng dạy theo mục tiêu giáo dục năm học một cách có hiệu quả nhất. Hiệu quả công tác của người GVCN lớp được thể hiện thông qua chính sản phẩm giáo dục của mình. Có thể khẳng định rằng, trong nhà trường phổ thông GVCN lớp như thế nào thì lớp học sẽ như thế.
Tham gia vào việc quản lý, giáo dục HS trong nhà trường không chỉ có GVCN lớp mà còn có các lực lượng khác, như : Ban giám hiệu, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, giáo viên bộ môn,…, song GVCN lớp là người chịu trách nhiệm chính về mọi hoạt động của tập thể lớp và mọi hành vi của mỗi HS trong lớp mình phụ trách. Quản lý tốt HS, điều đó có nghĩa là người GVCN lớp phải có những biện pháp tích cực nhất, phù hợp nhất để tác động đến tư tưởng của mỗi HS ; có thể gián tiếp thông qua đội ngũ cán sự lớp và mọi hoạt động của tập thể ; có thể trực tiếp giữa GVCN lớp và mỗi thành viên trong tập thể, nhằm hình thành ở HS những hành vi đạo đức tốt, những kĩ năng xã hội thiết yếu.
1.1.2. Vai trò của giáo viên chủ nhiệm trong trường phổ thông
Theo quy định của Điều lệ trường Tiểu học, Điều lệ trường THCS, trường THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành kèm theo Thông tư số 32/2020/TT-BGDĐT ngày 15/09/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo:
GVCN có những nhiệm vụ sau đây:
Thứ nhất, phải xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học sinh, với hoàn cảnh và điều kiện thực tế nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của cả lớp và của từng học sinh.
Thứ hai, phải thực hiện các hoạt động giáo dục theo kế hoạch đã xây dựng.

Thứ ba, tham gia phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh, với các giáo viên bộ môn, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh, các tổ chức xã hội có liên quan trong việc hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện, hướng nghiệp của học sinh lớp mình chủ nhiệm và góp phần huy động các nguồn lực trong cộng đồng phát triển nhà trường.
Thứ tư, có những nhận xét, đánh giá và xếp loại học sinh cuối kỳ và cuối năm học; đề nghị khen thưởng và kỷ luật học sinh; đề nghị danh sách học sinh được lên lớp thẳng, phải kiểm tra lại, phải rèn luyện thêm về hạnh kiểm trong kỳ nghỉ hè, phải ở lại lớp; hoàn chỉnh việc ghi sổ điểm và học bạ học sinh.
Thứ năm, phải báo cáo thường kỳ hoặc đột xuất về tình hình của lớp với Hiệu trưởng trường học.
Giáo viên chủ nhiệm có những quyền sau đây:
GVCN được dự các giờ học, hoạt động giáo dục khác của học sinh lớp
mình.
GVCN được dự các cuộc họp của Hội đồng khen thưởng và Hội đồng kỷ
luật khi giải quyết những vấn đề có liên quan đến học sinh của lớp mình.
GVCN được dự các lớp bồi dưỡng, hội nghị chuyên đề về công tác chủ nhiệm.
GVCN được quyền cho phép cá nhân học sinh nghỉ học không quá 3 ngày liên tục.
Như vậy, GVCN có vai trò rất quan trọng trong việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho HS. GVCN lớp là người chịu trách nhiệm thực hiện mọi quyết định quản lý của hiệu trưởng đối với lớp và các thành viên trong lớp; vạch kế hoạch, tổ chức cho lớp mình thực hiện các chủ đề theo kế hoạch và theo dõi, đánh giá việc thực hiện của các học sinh. GVCN là người sát sao nhất với HS trong thời gian ở trường, có khả năng nắm bắt nhanh nhạy nhất từng biểu hiện cả về tâm lí lẫn hành động của HS, từ đó có phương pháp phù hợp để phát huy những yếu tố tích cực, điều chỉnh, giúp đỡ, uốn nắn kịp thời trước những biểu hiện tiêu cực nhằm phát triển một cách toàn diện cho các em. Để hoàn thành tốt vai trò của mình, GVCN luôn phối hợp chặt chẽ với các lực lượng trong và ngoài nhà trường để vừa nắm bắt kịp thời tình hình HS, vừa có được phương pháp thích hợp nhất cho mọi tình huống xảy ra, nghĩa là việc tìm hiểu HS của GVCN không còn giới hạn trong giờ hành chính ở trường học nữa, mà mang tính bao quát mọi lúc, mọi nơi. GVCN vừa là người lắng nghe, thấu hiểu, vừa là người định hướng, gỡ rối, hướng dẫn HS cách thức khắc phục nhược điểm, giải tỏa những vướng mắc, phát huy ưu điểm để từng bước hoàn thiện bản thân, trở thành những công dân tốt trong thời đại công nghệ phát triển như vũ bão hiện nay. HS chính là những cái cây còn non, còn người giáo viên chủ nhiệm – thay mặt nhà trường (cùng với cha mẹ các em), là người uốn nắn, định hướng cái cây ấy để cây được lớn lên thẳng thớm, đủ

độ cứng cáp, vững chãi, bản lĩnh, có thể chống chọi lại vô vàn thử thách, bão táp của cuộc đời.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp trong các trường học hiện nay
Thời đại công nghệ 4.0 không ngừng nâng cao chất lượng cuộc sống cho con người, tuy nhiên, không thể phủ nhận một hiện thực đau lòng rằng những cái xấu, những hạn chế, những hệ lụy của công nghệ đã và đang len lỏi vào thế hệ trẻ một cách nhanh chóng, mạnh mẽ. Những yếu tố tiêu cực ấy có sức hấp dẫn đặc biệt theo hiệu ứng đám đông, làm lu mờ lí trí, bôi đen nhân cách khiến những người làm công tác giáo dục, các bậc phụ huynh và xã hội phải băn khoăn, lo lắng. Đạo đức học sinh đang trên đà đi xuống, đạo hiếu, truyền thống “Tôn sư trọng đạo” dường như bị xem nhẹ, quan hệ giữa người với người dần theo kiểu thực dụng, lạnh lùng, vô cảm. Trong trường học không thiếu những cảnh bạo lực học đường mà tính chất ngày càng côn đồ, manh động. Đau lòng hơn nữa là có những học sinh xem thường, vô lễ, thậm chí chống đối lại thầy cô giáo đang dạy mình, mà đằng sau đó là một sự bao che dung túng của gia đình. Thực trạng này luôn là rào cản, gây khó khăn không ít cho những người làm công tác chủ nhiệm lớp. Bởi người giáo viên chủ nhiệm đâu chỉ là quản lí HS mà còn phải dạy dỗ, phải chịu trách nhiệm về mặt học tập, đạo đức của các em.
Nhìn từ góc độ nhà trường, trên thực tế vẫn có những quan niệm sai lầm trong nhận thức về chức vụ, vai trò của GVCN lớp, cụ thể là nhiều cơ sở giáo dục chưa nhìn nhận tầm quan trọng của chức vụ này đúng với các văn bản quản lí giáo dục quy định. Việc bố trí GVCN chưa căn cứ nhiều vào năng lực tổ chức, quản lí, giáo dục của GV. Kết quả giáo dục HS của GVCN chưa được đánh giá, tôn vinh một cách công bằng, thỏa đáng. Nhiều trường học đến thời điểm này vẫn coi trọng vấn đề dạy học hơn là các hoạt động khác, hay nói cách khác, nhà trường đề cao việc nâng cao nhận thức, bồi đắp tri thức hơn là phát triển kĩ năng, năng lực xã hội cho HS. Vì vậy nhiều GVCN mất tinh thần, tâm huyết, không quá chú trọng hoạt động quản lí và giáo dục HS lớp chủ nhiệm nữa. Các vấn nạn học đường vì thế lại càng phổ biến hơn, trầm trọng hơn.
Nhìn từ góc độ của GVCN, nền kinh tế thị trường cũng đã tác động không nhỏ đến một bộ phận GV. Cuộc chạy đua kinh tế khiến nhiều GVCN trở nên thờ ơ, lạnh lùng với công tác chủ nhiệm lớp, mặc cho HS tự quản, tự giải quyết mọi vấn đề phát sinh trong lớp. Lại có một bộ phận GVCN ngại va chạm dẫn đến buông lỏng quản lí, để cho HS tự do thể hiện mà không xử lí kịp thời. Cũng còn tồn tại một số GVCN quản lí, giáo dục HS theo phương pháp truyền thống đầy cứng nhắc, nguyên tắc. Đây đó vẫn còn tồn tại tình trạng thầy cô ứng xử bạo lực, thiếu quy chuẩn đạo đức, mang tính chất xem thường, nhục mạ HS, như: đuổi hàng chục HS ra khỏi lớp học, tát HS, cho cán bộ lớp dùng roi đánh bạn trong nhiều giờ,…, thậm chí có trường hợp GV lợi dụng chức năng, quyền hạn của mình để lạm dụng tình

dục HS. Uy tín của GVCN vì thế đã giảm sút nghiêm trọng trước HS, phụ huynh và xã hội.
1.2.2. Thực trạng về công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Tân Kỳ
Trong những năm gần đây, công tác chủ nhiệm lớp tại trường THPT Tân Kỳ đã được chú trọng đúng mực. BGH nhà trường luôn song song quan tâm phát triển hoạt động giáo dục HS không kém hoạt động giảng dạy, bằng những hình thức thiết thực, hiệu quả, như: phân công GVCN hợp lí; tổ chức Hội nghị GVCN mỗi kì một lần; đưa ra bộ quy chế rõ ràng về thi đua, khen thưởng; kịp thời hỗ trợ GVCN trong công tác giáo dục HS qua các tổ chức Đoàn trường, Ban An ninh trường học, Tổ Tư vấn tâm lí, Hội cha mẹ HS; kết hợp chặt chẽ, thường xuyên với các lực lượng, tổ chức ngoài nhà trường; thường xuyên tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống thông qua hình thức hội thi, diễn đàn, lắng nghe diễn giả,… Nhờ vậy, chất lượng giáo dục HS cũng như năng lực của GVCN không ngừng được cải thiện, tình hình an ninh trật tự trường học ngày càng được đảm bảo.
Tuy nhiên, bên cạnh những GVCN tâm huyết, nhiệt tình, có trách nhiệm cao với trọng trách mà nhà trường đã giao phó thì vẫn tồn tại một bộ phận nhỏ GV mang tâm lí không muốn chủ nghiệm bởi ngại vất vả, ngại tiêu tốn thời gian, ngại va chạm,… Khi được phân công chủ nhiệm, những GV này chỉ thực hiện theo hình thức, không sâu sát tình hình của HS, không giải quyết hoặc giải quyết không kịp thời nhiều tình huống xảy ra đối với HS, bởi vậy chất lượng đạo đức của HS không những không được cải thiện mà còn phát triển theo xu hướng tiêu cực, phản cảm. Lại có ít nhiều GVCN cố ý chây ỳ trong nhiệm vụ được giao để thoát khỏi công tác chủ nhiệm… Vì vậy, nhà trường gặp không ít khó khăn trong vấn đề bố trí GVCN trong các năm học.
Ngoài ra, tốc độ phát triển như vũ bão của nền kinh tế thị trường cũng tác động không nhỏ đến HS trường THPT Tân Kỳ. Khoa học công nghệ ngày càng hiện đại với các thiết bị công nghệ số, sự phổ biến của mạng xã hội không chỉ mang lại sự tiện lợi cho quá trình giáo dục của GVCN mà còn chi phối HS trong một thời gian lớn. Các em có xu hướng bắt chước, học đòi những cách thể hiện cái tôi đầy tiêu cực, như: nhuộm tóc, hút thuốc, đánh nhau, chống đối nội quy, lan truyền các video clips phản cảm,… Số lượng các vụ việc vi phạm nội quy của HS trường THPT Tân Kỳ có giảm ít nhiều qua các năm học, song tính chất phức tạp, nguy hiểm, trầm trọng của các vụ việc xảy ra lại tăng lên. Nhiều gia đình cũng đành bất lực trước lối sống sai lầm của con em mình, đành phó mặc, gửi gắm hoàn toàn vào nhà trường, vào GVCN. Chính những nguyên nhân ấy khiến công tác chủ nhiệm của GV gặp rất nhiều khó khăn, thử thách, nhưng đồng thời đây cũng sẽ là cơ hội để GV bộc lộ năng lực giáo dục của chính mình.
2. Những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện đề tài
2.1. Thuận lợi

Về phía giáo viên:
GVCN nhận được sự chỉ đạo, quan tâm sâu sát của BGH trường THPT Tân Kỳ, của Công đoàn giáo dục cùng sự giúp đỡ của tất cả các thầy cô giáo trong HĐSP nhà trường. GVCN năng nổ, thích học hỏi, tìm tòi, sáng tạo, là người nhiệt tình, có tâm huyết với nghề. Đội ngũ các thầy cô giáo bộ môn nhiệt tình, yêu nghề và trách nhiệm cao, chuyên môn vững vàng, luôn sẵn sàng phối hợp với GVCN trong quá trình giáo dục HS.
Chúng tôi đã có nhiều năm làm công tác chủ nhiệm lớp cấp THPT. Với hơn 13 năm tham gia chủ nhiệm, chúng tôi đã nhiều va vấp, nhiều từng trải, đối mặt, từ đó tích lũy cho bản thân không ít kinh nghiệm quý giá trong công tác chủ nhiệm để từ đó có thể linh hoạt trong hoạt động giáo dục HS, dễ dàng nhanh chóng thích ứng với những thay đổi, những đòi hỏi mới của xã hội, nhà trường, gia đình và HS trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Về phía học sinh:
Đa số các em ngoan, có ý thức trong học tập và rèn luyện đạo đức, có ý thức xây dựng tập thể đoàn kết, năng động, chủ động trong các hoạt động tập thể.
Đa số phụ huynh quan tâm đến việc học tập của con em mình, có sự phối hợp thường xuyên, chặt chẽ với nhà trường và GVCN để giáo dục con em.
2.2. Khó khăn
Về phía giáo viên:
Cho đến nay vẫn chưa có tài liệu nào hướng dẫn cụ thể về công tác chủ nhiệm lớp giành cho GV. Mọi biện pháp, mọi cách ứng xử, xử lí tình huống trong giáo dục HS của GVCN đều xuất phát từ năng lực bản thân, sự tự nhận thức, tự thấu hiểu và những kinh nghiệm thực tế có được qua thời gian.
GVCN tích cực học hỏi, tham khảo qua các đồng nghiệp, nhưng đa số đồng nghiệp đều chỉ có những biện pháp mang tính tự phát, ngẫu hứng tùy tình huống, đa dạng tùy quan điểm mỗi người chứ chưa có phương pháp rõ ràng.
GV được dự các buổi tập huấn về công tác chủ nhiệm còn quá ít. Nhiều buổi tập huấn do áp lực thời gian nên triển khai ngắn gọn, chưa có không gian, thời gian cho GVCN trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm lẫn nhau.
Về phía học sinh:
Các em đang ở lứa tuổi tập tành làm người lớn với nhu cầu khẳng định cái tôi cá nhân rất cao nên gặp không ít khó khăn, trở ngại về mọi mặt học tập, nhận thức, tình cảm, các mối quan hệ xung quanh, cách thức tiếp cận xã hội,… Các em rất dễ bắt chước lẫn nhau, chưa biết kiểm soát cảm xúc cá nhân, chưa thể điều chỉnh hành vi phù hợp cho mọi tình huống,… nên rất dễ sai lầm.

Phần lớn HS là con em vùng nông thôn nên hoàn cảnh kinh tế khó khăn, khoảng cách từ nhà đến trường khá xa cũng ảnh hưởng không nhỏ đến việc học tập. Thêm nữa, ở các cấp học dưới, các em chưa được tiếp cận nhiều với công nghệ hiện đại, chưa được chú trọng phát triển kĩ năng sống nên rất lúng túng, vụng về, lóng ngóng trong nhiều yêu cầu, nhiều hoạt động học tập và giáo dục được triển khai trong trường THPT.
Bên cạnh đó có một số học sinh nổi bật, thay đổi bản thân trở thành học sinh cá biệt bằng việc thường xuyên vi phạm nội quy trường, lớp, vi phạm pháp luật, coi đó là một cách khẳng định bản thân. Nhiều em thực sự rơi vào thời kì “nổi loạn” từ trong nhà đến trường học và xã hội. Nếu không có những phương cách ứng xử phù hợp, GV dễ rơi vào tình trạng buông xuôi HS hoặc quá cứng nhắc trong việc uốn nắn các em, khiến các em lại trượt dài trong những sai lầm đáng tiếc.
Xuất phát điểm của lớp khá thấp: điểm tuyển sinh đầu vào bình quân chỉ 4,58; số lượng HS thuộc diện hoàn cảnh khó khăn khá cao so với các lớp khác trong trường với 3 hộ nghèo, 7 hộ cận nghèo; có 02 HS cần quan tâm đặc biệt ngay từ khi nhập học.
3. Một số giải pháp nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm ở trường THPT Tân Kỳ
3.1. Xây dựng kế hoạch về công tác chủ nhiệm lớp
3.1.1. Khảo sát đầu năm học
Để có được định hướng đúng đắn cho bản thân trong nhiệm vụ giáo dục HS, ngay từ thời điểm nhận lớp chủ nhiệm tôi bắt đầu tiến hành xây dựng kế hoạch về công tác chủ nhiệm cho bản thân mình. Muốn bản kế hoạch thực sự phù hợp với đối tượng, tôi đã tìm hiểu nhanh tình hình, đặc điểm của lớp HS bằng mẫu phiếu khảo sát do chính mình lập ra. Phiếu khảo sát bao gồm những thông tin cơ bản sau:
– Sơ yếu lí lịch.
– Sở trường, sở đoản.
– Các môn học hoặc các môn năng khiếu yêu thích.
– Các nhiệm vụ đã từng làm ở cấp THCS.
– Kết quả thi HSG cấp huyện, cấp tỉnh.
– Mục tiêu cho ba năm học THPT.
– Dự định nghề nghiệp trong tương lai.
– Mong muốn của bản thân với nhà trường, GV và phụ huynh.

Phiếu khảo sát có thể dùng bản in cho HS điền trực tiếp, hoặc có thể dùng Google Form nếu HS đều có thiết bị công nghệ số để sử dụng.
Sau khi có được những thông tin cơ bản, tôi phân loại HS theo các tiêu chí nhất định, như: gia cảnh, năng lực học tập, năng lực văn – thể – mĩ, năng lực quản lí, nhóm nghề nghiệp tương lai, nhóm HS gặp vấn đề về tâm lí, … Đây sẽ là cơ sở xác đáng nhất để lập được một kế hoạch chủ nhiệm phù hợp, hiệu quả cho hoạt động giáo dục của GV, nhằm phát triển toàn diện, đúng đắn phẩm chất và năng lực cho HS.
3.1.2. Xây dựng kế hoạch về công tác chủ nhiệm lớp
Kế hoạch là một nội dung và là chức năng quan trọng nhất của quản lý. Bởi lẽ, kế hoạch gắn liền với việc lựa chọn và tiến hành các chương trình hoạt động trong tương lai của một tổ chức. Kế hoạch cũng là việc lựa chọn phương pháp tiếp cận hợp lý các mục tiêu định trước. Kế hoạch là xác định mục tiêu và quyết định cách tốt nhất để đạt được mục tiêu.
Xây dựng kế hoạch là cần thiết để người quản lí có thể ứng phó với những yếu tố bất định và những thay đổi của môi trường bên ngoài và bên trong của một tổ chức. Kế hoạch đảm bảo cho các sự việc có thể xảy ra theo dự kiến ban đầu. Mặc dù ít khi chúng ta có thể dự đoán chính xác về tương lai, và các sự kiện chưa biết trước có thể gây trở ngại cho việc thực hiện kế hoạch, nhưng nếu không có kế hoạch thì hành động của chúng ta sẽ chỉ mang tính tự phát, thiếu sự thống nhất, ổn định, không đảm bảo mục tiêu đề ra.

Vậy kế hoạch chủ nhiệm chính là bản dự kiến mục tiêu đạt được cho lớp chủ nhiệm cũng như xác định các hoạt động giáo dục, phương pháp giáo dục phù hợp để đạt được mục tiêu đề ra. Kế hoạch chủ nhiệm luôn được lập ngay đầu năm học, sau khi GVCN đã tiến hành khảo sát và nắm bắt tình hình cơ bản của HS. Dựa trên kết quả phân loại nhóm HS theo từng tiêu chí cụ thể, GVCN lên kế hoạch cần thiết phải tổ chức những hoạt động giáo dục nào (theo tuần, tháng) phù hợp cho lớp chủ nhiệm; những khó khăn, vướng mắc nào còn tồn tại và cách thức giải quyết, gỡ rối; định hướng kết quả giáo dục theo học kì và cả năm; những HS cần quan tâm và phương cách giáo dục dành riêng cho đối tượng này. Kế hoạch chủ nhiệm càng được lên cụ thể, chi tiết, bám sát đối tượng bao nhiêu thì sẽ càng dễ dàng, thuận lợi và đạt hiệu quả cao cho công tác giáo dục của GVCN bấy nhiêu.
Những nội dung cơ bản cần lên trong kế hoạch chủ nhiệm là:
– Đặc điểm của lớp chủ nhiệm với đầy đủ, chi tiết về sĩ số; cơ cấu theo vùng, giới tính, dân tộc, tôn giáo; thuận lợi, khó khăn.
– Xác định mục tiêu phấn đấu chung của lớp.
– Xác định nhiệm vụ trọng tâm cho hoạt động giáo dục trong suốt năm học trên tất cả các mặt, từ tư tưởng, đạo đức đến hành động, từ các hoạt động văn – thể
– mĩ đến học tập,…
– Lên kế hoạch từ mục tiêu đến biện pháp thực hiện cụ thể theo từng mặt học lực, hạnh kiểm, sinh hoạt chủ đề theo tháng,…
Kế hoạch chủ nhiệm được lập dựa trên nguyên tắc kịp thời, rõ ràng, hợp lí, có thể điều chỉnh cho phù hợp với tình hình thực tế, trước những yếu tố bất ngờ xảy ra. Thông thường, GVCN sẽ lên kế hoạch cho lớp HS theo từng kì và cả năm học, thậm chí có thể đưa ra dự kiến các hoạt động giáo dục trọng điểm theo từng tháng. Khi lên kế hoạch, chúng tôi luôn chú trọng tất cả các khâu từ mục tiêu đến biện pháp, từ học lực đến rèn luyện hạnh kiểm, từ các hoạt động trong lớp đến các hoạt động trong nhà trường và ngoài xã hội.
3.1.3. Xây dựng bộ nội quy, tiêu chí thi đua, khen thưởng cho lớp chủ nhiệm
Sau khi lên kế hoạch cho công tác chủ nhiệm lớp, GV cần xây dựng được bộ nội quy, tiêu chí thi đua, khen thưởng cho lớp HS. Đây chính là phương tiện giúp GVCN giám sát toàn diện các hoạt động của lớp chủ nhiệm, có thể nhanh chóng phát hiện và điều chỉnh kịp thời những hành vi tiêu cực, động viên và phát huy, lan tỏa được những việc làm, những biểu hiện tích cực của HS.
Khi xây dựng bộ nội quy, tiêu chí thi đua, khen thưởng cho lớp chủ nhiệm, GV cần chú ý tính hài hòa, hợp lí, thống nhất với nội quy của nhà trường, của Đoàn trường. Trên cơ sở nội quy chung của nhà trường, bộ nội quy của lớp sẽ là công cụ được cụ thể hóa cho phù hợp với tình hình riêng, đặc điểm riêng. Có như vậy, bộ nội quy lớp mới có thể phát huy tối đa hiệu quả trong việc định hướng nhận thức và hành động cho HS.