SKKN Một số giải pháp rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn biểu cảm cho học sinh lớp 7

1. Mở đầu.

1.1. Lí do chọn đề tài.

  “Văn học là nhân học”. Vậy văn học có vai trò rất quan trọng trong đời sống và sự phát triển tư duy của con người.Nó là môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, điều đó nói lên tầm quan trọng của nó trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng, tình cảm cho học sinh.bên cạnh đó nó còn giúp cho con người phát triển hoàn thiện về: “Đức-Trí-Thể-Mĩ.”. 

Môn Ngữ văn trong nhà trường bậc THCS chia làm ba phân môn: Văn học, Tiếng việt và Tập làm văn. Nhưng Tập làm văn là phân môn mang tính chất tổng hợp, sáng tạo, thực hành từ các phân môn Văn học, Tiếng việt. Đồng thời, nó còn gắn bó mật thiết với tất cả các môn học khác trong chương trình THCS và thể hiện đậm nét dấu ấn của cá nhân.Như vậy, chúng ta dạy Tập làm văn cho học sinh theo hướng đổi mới là nhằm rèn luyện cho học sinh kỹ năng xây dựng đoạn văn thông thường và biết hình thành văn bản dưới cả hai hình thức nói, viết về một số nội dung nào đó hay một đề tài cụ thể.Thông qua bài làm văn của mình, các em bộc lộ những tri thức, vốn sống ,tư tưởng, tình cảm của cá nhân, biết yêu thương, quý trọng gia đình, bạn bè, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tình cảm cao đẹp như long nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, sự công bằng.căm ghét cái xấu, cái ác.Từ đó rèn cho các em  tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện ,mĩ trong nghệ thuật. Vì thế , giáo viên giảng dạy phải biết nắm lấy ưu thế này để phát huy những khả năng của các em, đồng thời qua việc rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn, giáo viên có dịp uốn nắn điều chỉnh lệch lạc trong vốn sống, nhận thức, tư tưởng tình  cảm của các em. Bên cạnh đó người giáo viên cần phải kết hợp với việc  vân dụng các phương pháp và cách tổ chức dạy học linh hoạt để mỗi tiết dạy Tập làm văn đều đạt được hiệu quả như mong muốn.

Trong chương trình Ngữ văn lớp 7 – Tập I, văn biểu cảm là một kiểu bài quan trọng, có số lượng lớn trong phân phối chương trình về phân môn Tập làm văn. Kiểu bài văn biểu cảm không phải là mới đối với học sinh lớp 7, nhưng qua nhiều năm giảng dạy, tôi nhận thấy mặc dù biểu lộ tình cảm, cảm xúc là một nhu cầu thiết yếu của con người nhưng học sinh chưa biết cách bộc lộ cảm xúc của mình để “khơi gợi lòng đồng cảm ở người đọc” (Ngữ văn 7, tập 1). Khi viết văn các em còn lẫn lộn, chưa phân biệt được văn biểu cảm với các thể loại văn khác như tự sự, miêu tả. Chính vì vậy điểm ở những bài kiểm tra không cao nên học sinh cũng chưa có hứng thú với bộ môn Ngữ văn. Đó cũng là điều trăn trở của giáo viên dạy văn nói chung và bản thân tôi nói riêng. Bởi thế trong tôi luôn đặt ra mục tiêu trong quá trình giảng dạy của mình là phải tìm ra giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học kiểu bài văn biểu cảm để tạo hứng thú cho học sinh, giúp học sinh yêu thích môn Ngữ văn hơn. 

Từ những lý do nêu trên, tôi mạnh dạn chọn đề tài “Một số giải pháp rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn biểu cảm cho học sinh lớp 7, Trường THCS DTNT, Thường Xuân”, để nghiên cứu và đề xuất các giải pháp rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn biểu cảm cho học sinh lớp 7 được tốt hơn.  

1.2. Mục đích nghiên cứu.

Qua việc nghiên cứu này tôi hi vọng giúp được bản thân mình và các em học sinh, đặc biệt là học sinh lớp 7 biết cách viết đoạn văn biểu cảm và hiểu được vai trò của đoạn văn trong quá trình tạo lập  văn bản biểu cảm .Từ đó các em có hứng thú học thể loại văn biểu cảm và yêu thích môn Ngữ văn hơn.

1.3. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài này tôi đã tập trung nghiên cứu các vấn đề cơ bản sau đây:    

–  Kĩ năng viết đoạn văn biểu cảm cho học sinh lớp 7

–  Phát huy tính sáng tạo giúp cho học sinh học bài với niềm say mê, hứng thú, hình dung được một cách chân thực, sinh động cuộc sống xung quanh mình qua bài văn biểu cảm.

1.4. Phương pháp nghiên cứu

– Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.

       – Phương pháp thu thập thông tin.          

2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

Như chúng ta đều biết: Rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn cho học sinh THCS là vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết trong việc tạo lập văn bản. Vậy trước tiên ta phải hiểu kĩ năng là gì? Gần đây ta nghe nói rất nhiều về thuật ngữ “kĩ năng” như kĩ năng sống, kĩ năng mềm, kĩ năng chuyên môn , trung tâm huấn luyện kĩ năng . Có  nhiều cách định nghĩa khác nhau về kĩ năng. Theo từ điển Tiếng Việt: Kĩ năng là khả năng vận dụng những kiến thức thu nhận được trong lĩnh vực nào đó vào thực tế.

Đối với môn Ngữ Văn, rèn kĩ năng làm văn cho học sinh tức là hướng dẫn học sinh biết vận dụng những kiến thức đã học để dựng đoạn văn trong quá trình tạo lập văn bản.Từ đó, giúp học sinh hình thành ý thức và nhân cách cũng như trình độ học vấn cho các em ngay khi đang học bậc học THCS và trưởng thành sau này. Qua việc rèn luyện kĩ năng viết đoạn văn, ta rèn cho học sinh ý thức tự tu dưỡng, biết yêu thương, quí trọng gia đình, bạn bè, có lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, biết hướng tới những tình cảm cao đẹp như lòng nhân ái, tinh thần tôn trọng lẽ phải, sự công bằng, lòng căm ghét cái xấu, cái ác và cũng từ đó rèn cho các em tính tự lập, có tư duy sáng tạo, bước đầu có năng lực cảm thụ các giá trị chân, thiện, mĩ trong nghệ thuật. Trước hết là trong văn học có năng lực thực hành và năng lực sử dụng Tiếng Việt như một công cụ để tư duy và giao tiếp.

Để rèn luyện cho học sinh kĩ năng viết đoạn văn, giáo viên phải hướng dẫn cho các em cách thức viết đoạn văn. Vậy trước hết ta phải hiểu đoạn văn là gì? Đoạn văn là một đơn vị trức tiếp  cấu thành nên  văn bản, bắt đầu từ chỗ viết hoa lùi đầu dòng, kết thúc bằng dấu chấm xuống dòng và thường biểu đạt một ý tương đối hoàn chỉnh. Văn bản là một chỉnh thể thống nhất, thường bao gồm nhiều đoạn văn. Các đoạn văn trong một văn bản vừa cần được tách ra một cách rõ rệt, vừa cần có sự liên kết chặt chẽ với nhau. Bên trong mỗi đoạn văn cũng cần có sự liên kết của các câu. Hơn nữa, các câu bên trong một đoạn văn cần có quan hệ với nhau, tạo nên những kiểu kết cấu của đoạn văn. Trong việc cấu tạo một văn bản thì việc tạo dựng một đoạn văn là khâu có vị trí quan trọng đáng kể. Để có được bài văn hay, chất lượng thì việc rèn luyện kĩ năng viết đoạn là cần thiết.

 Vì vậy người giáo viên, khi dạy văn THCS nói chung, dạy văn biểu cảm nói riêng, ngoài việc truyền đạt kiến thức lý thuyết, còn cần có phương pháp phù hợp để hướng dẫn các em biết cách thể hiện vốn hiểu biết của mình một cách mạch lạc, tức là cần rèn luyện cho các em các kỹ năng làm bài, viết đoạn. 

2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm .

Phân môn tập làm văn mang tính chất thực hành tổng hợp. Làm văn là vận dụng kết quả tổng hợp của việc học tập các phân môn Văn – Tiếng Việt – Tập làm văn để sáng tạo ra văn bản. Mọi sự sáng tạo trong làm văn đều phải được thực hiện trên cơ sở nắm vững các quy tắc cơ bản về làm văn. Văn biểu cảm là một kiểu bài văn quan trọng, có số lượng lớn trong phân phối chương trình về phân môn Tập làm văn ở Ngữ Văn 7, tập I. Kiểu bài văn biểu cảm không phải là mới đối với học sinh lớp 7 mà ở đây nó phát huy có kế thừa và nâng cao hơn so với bậc Tiểu học. Tuy nhiên, qua thực tế giảng dạy tại trường THCS DTNT, tôi thấy học sinh khi viết bài văn biểu cảm, các em còn thường mắc phải một số lỗi sau đây:

    1. Các em chưa phân biệt được văn biểu cảm với văn tự sự và miêu tả. Vì vậy, dù mới được học và hình thành kĩ năng tạo lập văn bản biểu cảm nhưng nhiều học sinh không phân biệt được văn miêu tả và văn biểu cảm nên khi viết bài “Cảm nghĩ về loài cây em yêu”, nhiều bài viết không phải viết về thái độ và tinh cảm của mình đối với một loài cây cụ thể mà tả về loài cây đó. Hoặc tiết Viết bài tập làm văn số 3, đề yêu cầu “Cảm nghĩ về người thân”. Học sinh viết “Mẹ em hay thức khuya dậy sớm để làm việc mà tối mẹ chưa làm. Mẹ thường đi rừng lấy lá dong, lá chuối rừng để bán kiếm tiền nuôi chúng em. Em thấy vậy bảo mẹ hay là mẹ đừng đi rừng nữa vất vả lắm, mẹ chuyển sang đi làm công ty đi. Mẹ suy nghĩ một hồi lâu rồi nói, đó cũng là một ý kiến hay”. Toàn bài viết của em học sinh đó đều là những lời văn, đoạn văn tương tự như thế.