SKKN Một số kinh nghiệm dạy học phân môn Tập làm văn cho học sinh lớp 2

1. MỞ ĐẦU
1.1: Lí do chọn đề tài.
Điều 23 Luật giáo dục đã quy định mục tiêu giáo dục ở Tiểu học: “Giáo dục Tiểu học giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản góp phần hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bước đầu xây dựng nhân cách và trách nhiệm công dân chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên Trung học cơ sở”.
Nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy trong nhà trường nói chung và của bậc Tiểu học nói riêng, hiện nay vấn đề cải cách giảng dạy không phải là mối quan tâm của một cá nhân nào, mà đó là nhiệm vụ chung của toàn xã hội. Chính sự đổi mới phương pháp giáo dục bậc Tiểu học sẽ góp phần tạo con người mới một cách có hệ thống và vững chắc.
Để cho học sinh lớp 2 học tốt phân môn Tập làm văn, ngoài việc có đủ trình độ, kiến thức thì mỗi giáo viên phải luôn biết tìm tòi, sáng tạo, thay đổi các hình thức tổ chức dạy học. Giáo viên phải đưa được các hoạt động vui nhộn vào bài học để truyền tải các kiến thức đến gần học sinh hơn, giúp học sinh nắm bắt kiến thức về Tập làm văn được tốt hơn.
Xuất phát từ thực tế và yêu cầu cần thiết của xã hội hiện nay, là giáo viên Tiểu học, tôi luôn băn khoăn trăn trở, làm thế nào để các tiết dạy học Tập làm văn thật sự có hiệu quả, làm thế nào để tìm lại sự yêu thích môn học cho học sinh, đáp ứng được mục của tiêu Giáo dục & Đào tạo, tạo ra con người mới, con người toàn diện phục vụ cho bản thân, gia đình và xã hội.
Với những lý do nêu trên, sau 1 năm nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn, tôi xin được đề xuất: Một số kinh nghiệm dạy học phân môn Tập làm văn cho học sinh lớp 2 ở trường Tiểu học Nga Điền 2 huyện Nga Sơn.
1. 2. Mục đích nghiên cứu:
Mục đích của đề tài:
Đề xuất một số biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn tập làm văn lớp 2.
1.3. Đối tượng nghiên cứu:
– Học sinh khối 2 Trường Tiểu học Nga Điền II, huyện Nga Sơn
– Kĩ năng thực hành về nghi thức lời nói, kỹ năng diễn đạt trong Tập làm văn.
1.4. Phương pháp nghiên cứu:
– Phương pháp quan sát sư phạm
– Phương pháp điều tra khảo sát
– Phương pháp phân tích
– Phương pháp giảng giải
– Phương pháp nhóm
– Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm.

2. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm
Phân môn Tập làm văn có tính chất thực hành, toàn diện, tổng hợp và sáng tạo, sử dụng toàn bộ các kỹ năng được hình thành và phát triển do nhiều phân môn khác của môn Tiếng Việt đảm nhiệm (kỹ năng đọc, nghe nói, viết chữ, viết chính tả, dùng từ đặt câu..). Tập làm văn còn đòi hỏi học sinh huy động vôn kiến thức nhiều mặt: từ hiểu biết về cuộc sống đến tri thức về văn học, khoa học thường thức… có liên quan đến đề bài.
Bài Tập làm văn là sản phẩm tổng hợp của vốn sống, vốn văn học, năng lực tư duy, năng lực giao tiếp, sự thành thạo trong việc sử dụng ngôn ngữ, sự sáng tạo của cá nhân học sinh. Qua bài Tập làm văn (kết quả học tập phân môn Tập làm văn) ta sẽ thấy được trình độ sử dụng Tiếng Việt, những tri thức và hiểu biết về cuộc sống của học sinh.
Đối với lớp 2, dạy Tập làm văn trước hết là rèn luyện cho học sinh các kĩ năng phục vụ học tập và giao tiếp hằng ngày cụ thể là: Nội dung chương trình sách giáo khoa sắp xếp các loại bài Tập làm văn được bố trí xen kẽ, trong từng phần, góp phần tô đậm nội dung chủ điểm học tập của từng tuần:
* Dạy các nghi thức lời nói tối thiểu như: chào hỏi, tự giới thiệu, cảm ơn, xin lỗi, nhờ cậy, yêu cầu,tán thành, từ chối, chia vui, chia buồn, giúp học sinh biết sử dụng chúng trong một số tình huống giao tiếp ở gia đình, trong trường học và nơi công cộng,….
* Dạy một số kĩ năng phục vụ học tập và đời sống hằng ngày: khai bản tự thuật ngắn, viết thư ngắn để nhắn tin, chia vui hoặc chia buồn, nhận và gọi điện thoại, đọc và lập danh sách học sinh, tra mục lục sách, đọc thời khóa biểu, đọc và lập thời gian biểu,…
* Bước đầu dạy cách tổ chức đoạn văn, bài văn thông qua nhiệm vụ kể một sự việc đơn giản hoặc tả sơ lược về người, vật xung quanh theo gợi ý bằng tranh, bằng câu hỏi.
Bên cạnh đó, do quan niệm tiếp thu văn bản cũng là một loại kỹ năng về văn bản cần được rèn luyện. trong các tiết Tập làm văn từ giữa học kì II trở đi, nội dung chương trình sách giáo khoa tổ chức rèn luyện kĩ năng nghe cho học sinh thông qua hình thức nghe kể chuyện – trả lời câu hỏi theo nội dung câu chuyện.
Dựa vào các loại bài và yêu cầu cụ thể trong sách giáo khoa, giáo viên tổ chức cho học sinh làm miệng, làm viết theo nhóm, làm cá nhân trong vở nháp họăc vở bài tập Tiếng Việt,…Giáo viên có thể vận dụng các phương pháp áp dụng dạy các loại bài trên như phương pháp đàm thoại vấn đáp, phương pháp đóng vai, phương pháp xử lí tình huống, phương pháp giao tiếp và phương pháp trực quan.
Tùy theo từng loại bài mà giáo viên lựa chọn phương pháp giảng dạy phù hợp với đối tượng học sinh.
Thật vậy, cũng như các phân môn và môn học khác, phân môn Tập làm văn, thông qua nội dung dạy học giáo viên có nhiệm vụ trau dồi cho học sinh thái độ ứng xử có văn hóa, tinh thần trách nhiệm trong công việc, bồi dưỡng những tình cảm lành mạnh, tốt đẹp cho các em.
2. 2 Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
* Về phía giáo viên:
– Giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong công tác giảng dạy và công tác chủ nhiệm.
– Được đào tạo chuẩn hoá về chuyên môn.
– Được sự giúp đỡ của đồng chí, đồng nghiệp trong công tác giảng dạy.
– Cơ sở vật chất cũng như đồ dùng dạy học cũng được nhà trường trang bị đầy đủ phục vụ cho việc dạy và học.
– Tuy nhiên vẫn còn một số giáo viên chưa đầu tư vào nghiên cứu kĩ bài, sử dụng phương pháp và hình thức chưa hợp lý vì vậy giờ học Tập làm văn còn đơn điệu, nhàm chán, thụ động. Lập dàn bài rập khuôn dẫn đến bài làm của học sinh giống nhau về ý tưởng, nội dung.
– Chưa rèn cho học sinh có thói quen đọc các bài văn mẫu, văn hay từ đó rút ra ý hay, ngược lại một số giáo viên còn cho học sinh thuộc những bài văn mẫu điều đó đã làm mất đi sự sáng tạo và óc tưởng tượng phong phú của học sinh.
* Về phía học sinh:
– Các em học sinh lớp 2 đa số có vốn sống còn ít, vốn hiểu biết về Tiếng Việt còn rất sơ sài, chưa định rõ trong giao tiếp, viết văn câu còn cụt ngủn hoặc câu có thể có đủ ý nhưng chưa có hình ảnh. Các từ ngữ được dùng về nghĩa còn chưa rõ ràng. Việc trình bày , diễn đạt ý của các em còn hạn chế. Mặt khác, do thực tế học sinh mới được làm quen với phân môn Tập làm văn ở lớp 2 nên học sinh còn nhiều bỡ ngỡ, chưa có phương pháp học tập bộ môn một cách khoa học và hợp lý.
– Học sinh thường chưa chăm đọc sách báo hoặc tìm tòi sưu tầm những tài liệu phục vụ cho kiến thức có liên quan đến môn học dẫn đến nghèo vốn từ, nghèo vốn sống để có thể đưa bài văn vào viết.
– Mặc dù trong quá trình dạy học bản thân tôi đã tìm tòi, học hỏi và thường xuyên trao đổi với bạn bè đồng nghiệp để tìm ra những phương pháp dạy học phù hợp với đối tượng học sinh nhất nhưng kết quả cũng chưa được như mong muốn. Cụ thể đạt được như sau:
Khảo sát chất lượng học sinh lớp 2A cuôi năm học năm học ……….

Tổng số HS
Số HS hoàn thành tốt kiến thức, kĩ năng
môn học
Số HS hoàn thành kiến thức, kĩ năng
môn học
Số HS chưa hoàn thành kiến thức, kĩ năng
môn học
31
SL
TL
SL
TL
SL
TL
5
16,1
22
71
4
12,9

Chất lượng học sinh hoàn thành tốt kiến thức kĩ năng còn thấp. Số học sinh chưa hoàn thành kiến thức kĩ năng còn cao, đa số học sinh mới dừng ở mức hoàn thành kiến thức, kĩ năng môn học. Sở dĩ kết quả chưa cao là do một số nguyên nhân sau:
– Giáo viên chưa chú trọng việc rèn kĩ năng thực hành về nghi thức lời nói nên những em nhút nhát không dám nói ra những điều mà các em suy nghĩ trong đầu.
– Việc rèn kỹ năng phục vụ học tập và đời sống hàng ngày chưa được giáo viên coi trọng, các em ít được tiếp xúc, chưa biết cách sử dụng những kiến thức đã học được mà áp dụng vào cuộc sống hàng ngày.
– Giáo viên chưa dành nhiều thời gian cho học sinh thực hành rèn luyện về kỹ năng diễn đạt (nói, viết ) dẫn đến các em còn lúng túng khi trả lời các câu hỏi thông qua việc quan sát tranh và hệ thống câu hỏi gợi ý, diễn đạt câu còn lủng củng, còn lặp từ khi viết đoạn văn ngắn từ 3 – 5 câu.
Qua một năm nghiên cứu và áp dụng, tôi xin đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học tập môn Tập làm văn lớp 2 như sau:

2.3. Các biện pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề..
Biện pháp 1: Hướng dẫn học sinh thực hành về nghi thức lời nói.
Tất cả những nghi thức lời nói luôn xảy ra trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, có em mạnh dạn thì hay nói còn những em nhút nhát thì ít nói. Bởi vậy, giáo viên phải dùng những biện pháp tích cực để các em nhút nhát nói ra những điều mà các em suy nghĩ trong đầu. Có thể tổ chức trò chơi sắm vai với những tình huống cụ thể để mỗi học sinh được tự do bộc lộ suy nghĩ, cách diễn đạt của mình.